نشریه روانشناسی پیری
سال چهارم شماره 3 (پیاپی 14، پاییز 1397)

با توجه به افزایش جمعیت سالمندان و لزوم توجه به مسائل سلامتی و یافتن روش های درمانی کارآمد، پژوهش حاضر با هدف مقایسه تاثیر درمان معنویت محور و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر کاهش دلزدگی وجودی سالمندان انجام شد. روش پژوهش حاضر، آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه است. جامعه پژوهش حاضر شامل کلیه سالمندان ساکن سرای سالمندان شهر زابل در سال 98-1397 بود که 36 نفر (سه گروه 12 نفره) از سالمندان با روش در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند. برنامه های درمانی معنویت درمانی گالانتر و سیگل و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) در جلسات 90 دقیقه ای به صورت هفته ای دو جلسه برگزار گردید و پس از گذشت دو ماه از پس آزمون، آزمون پیگیری به عمل آمد. برای جمع آوری داده-ها از مقیاس دلزدگی وجودی کیسان و همکاران استفاده شد و داده ها با روش تحلیل کوواریانس چندمتغیره تحلیل شد. نتایج نشان داد که هر دو روش معنویت درمانی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش دلزدگی وجودی تاثیرگذار است و این تاثیر در دوره پیگیری ماندگار می باشد (01/0>p). اما مقایسه دو روش درمانی نشان داد که روش معنویت درمانی نسبت به درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد دارای تاثیرگذاری بیشتری بر کاهش دلزدگی وجودی است (01/0>p). بر اساس نتایج می توان گفت که استفاده از روش های درمانی مبتنی بر معنویت به دلیل قرابت فرهنگی و دینی می تواند سایر روش های درمانی از جمله درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در کاهش دلزدگی وجودی کارایی بیشتری داشته باشد.

افزایش امید به زندگی و افزایش جمعیت سالمندان، موجب پراهمیت تر شدن توجه به عوامل موثر در بهزیستی سالمندان شده است. نظر به تعدد عوامل موثر بر بهزیستی روان شناختی و کمبود پژوهش درباره تاثیر نگرش به مرگ در بهزیستی دوران سالمندی، این پژوهش به طراحی و سنجش برازش مدل بهزیستی روان شناختی سالمندان پرداخت که در آن تاثیر امید و حس انسجام با میانجی گری ابعاد نگرش به مرگ بر بهزیستی روان شناختی بررسی شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی سالمندان غیر ساکن در سراهای سالمندان شهر تهران بودند. به این منظور 309 سالمند با نمونه گیری چند مرحله ای از کلیه مناطق تهران انتخاب شدند و به پرسشنامه های امید اسنایدر، حس انسجام آنتونووسکی، نگرش به مرگ وونگ و بهزیستی روان شناختی ریف پاسخ دادند. جهت طبقه بندی، پردازش و تحلیل داده های آماری از مدل یابی معادلات ساختاری و نرم افزارهای SPSS-22 و lisrel 8.80 استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل یافته ها حاکی از آن بود که حس انسجام با میانجی گری ترس از مرگ و پذیرش اجتنابی به بهزیستی روان شناختی منجر می شود. نتایج این پژوهش بر اهمیت توجه به موضوع نگرش به مرگ و عوامل موثر بر آن، در تلاش برای ارتقاء بهزیستی سالمندان تاکید می کند.

با افزایش سن، معمولا ظرفیت های طبیعی بدن کاهش می یابد و سالمندان دچار مشکلات جسمی و روانی متعددی میشوند. یکی از مهمترین مشکلات سالمندان، کاهش سطح شادکامی میباشد. این پژوهش با هدف تبیین شادکامی در سالمندان بر اساس پذیرش خود، قدردانی و بخشش با نقش میانجی توانمندی خود انجام شد. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی و معادلات ساختاری بود. تعداد 950 نفر از بین سالمندان عضو کانون های جهاندیدگان شهرداری تهران در سال 1396 به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ایچند مرحله ای به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. پرسشنامه های شادکامی، پذیرش بی قید و شرط، قدردانی - فرم شش گویه ای، روانشناختی قدرت ایگو و بخشودگی بین فردی اجرا شد. سپس با روش های آمار توصیفی و استنباطی - همبستگی پیرسون- و معادله-یابی ساختاری یافته ها مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از ضریب همبستگی بین متغیرها نشان از معنی دار بودن تمامی روابط دارد (05/0>P) و تنها بین مولفه دوری از نگرانی با سه متغیر قدردانی، بخشش و توانمندی خود رابطه منفی وجود دارد. قدردانی قوی-ترین رابطه را با خودبودن (418/0 = r)، برنامه ریزی (415/0=r) و خوش بینی (413/0=r) دارد. پذیرش خود قوی ترین رابطه را با پرورش شخصیت اجتماعی (426/0= r)، خوش بینی (389/0 = r) و پرورش شخصیت سالم (385/0= r) دارد. بخشش قوی ترین رابطه را با دوری از نگرانی (365/0 - = r)، خوش بینی (314/0= r) و بیان احساسات (305/0= r) دارد. توانمندی خود قوی ترین رابطه را با خوش بینی (490/0= r)، برنامه ریزی (457/0= r) و صمیمیت (455/0= r) دارد. همچنین، نتایج نشان می دهد مدل مفهومی پژوهش نقش میانجی توانمندی خود را تایید کرد.

بر اساس تعریف بهداشت جهانی پیری یک امر نسبی است و ورود به آن بر حسب زمان و مکان متفاوت است و اصطلاح پیر در مورد افرادی به کار می رود که بیشتر از 60 سال سن دارند . امروزه همه در این موضوع اتفاق نظر دارند که سالمندی به روش موفق، تنها مربوط به داشتن ژن های سالم و یا دسترسی به منابع سالم نمی باشد، بلکه به چگونگی تنظیم زندگی به طور فعال، توسط افراد و رفتارهایشان بستگی دارد، به طوری که بتوان با آن، کیفیت زندگی و بهزیستی را بهبود بخشید. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش حمایت اجتماعی ادراک شده، کانون کنترل سلامت و نیازهای بنیادین روانشناختی در بهزیستی ذهنی سالمندان انجام شده است. پژوهش حاضر شامل تمامی سالمندان شهرستان آستانه اشرفیه در سال 1396 می-باشد. از این میان 214 نفر از افراد بالای 65 سال کانون بازنشستگان شهرستان آستانه اشرفیه به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس حمایت اجتماعی ادراک شده، کانون کنترل سلامت، نیازهای بنیادین روانشناختی و بهزیستی ذهنی استفاده شد. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام در نرم افزار Spss23 تحلیل شدند. بر اساس تحلیل آماری انجام شده، نشان داده شد که بین حمایت اجتماعی ادراک شده، کانون کنترل سلامت و نیازهای بنیادین روانشناختی با بهزیستی ذهنی همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد. بر اساس یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که حمایت اجتماعی ادراک شده، کانون کنترل سلامت و نیازهای بنیادین روان شناختی پیش بین-های قوی برای بهزیستی ذهنی در افراد سالمند می باشند.

به دلیل نقش مهم عوامل روانشناختی مختلفی که تجربه ادراک تبعیض مرتبط با سالمندی را تحت تاثیر قرار می دهند، پژوهش حاضر به بررسی رابطه احساس تنهایی و منبع کنترل با ادراک تبعیض مرتبط با سن در زوج های سالمند پرداخت.  پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است و برای بررسی ارتباط بین متغیرها مدل رگرسیون چندگانه مورداستفاده قرار گرفته است. جامعه آماری شامل کلیه زوجین سالمند ساکن شهر تهران است. از میان مناطق شهر تهران منطقه 3، 11 و 18 به صورت تصادفی انتخاب شد و از طریق نمونه گیری داوطلبانه و طبق معیارهای ورود به پژوهش 180 نفر از سالمندان این مناطق انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. برای جمع آوری اطلاعات از مقیاس استاندارد احساس تنهایی (UCLA)، مقیاس منبع کنترل راتر و پرسشنامه ادراک تبعیض مرتبط با سن استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد احساس تنهایی و منبع کنترل هر دو پیش-بینی کننده ادراک تبعیض مرتبط با سن هستند و نقش احساس تنهایی در پیش بینی ادراک تبعیض مرتبط با سن، بیشتر از منبع کنترل است. همچنین، یافته ها نشان داد که احساس تنهایی و منبع کنترل با ادراک تبعیض مرتبط با سن رابطه مثبت و معناداری دارند، یعنی با افزایش احساس تنهایی و جهت گیری بیرونی منبع کنترل، ادراک تبعیض مرتبط با سن افزایش می یابد. احساس تنهایی و منبع کنترل بیرونی، ادراک تبعیض مرتبط با سن بیشتری را پیش بینی می کنند و بر این اساس به روانشناسان و مشاوران توصیه می شود در کار با سالمندان نقش متغیرهای مذکور را در نظر داشته باشند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی اثر توانبخشی روانی مبتنی برآموزش مهارتهای مثبت اندیشی بر بهبود خودمراقبتی، شادکامی وخودکارآمدی در سالمندان مبتلا به دیابت نوع دو بود روش پژوهش حاضر آزمایشی به روش پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل و ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه های خودکارآمدی، شادکامی، خودمراقبتی است. بدین منظور 30 سالمند مبتلا به دیابت نوع دو که بیماری دیگری نداشته و بالای 60 سال و باسواد و ساکن شهر تهران بودند به عنوان نمونه پژوهش به صورت تصادفی انتخاب شدند و به صورت تصادفی در 2 گروه آزمایش (15 نفر) و گروه کنترل(15 نفر) قرار گرفتند توانبخشی روانی مبتنی برآموزش مهارتهای مثبت اندیشی به مدت 8 جلسه برای گروه آزمایش برگزار گردید ولی گروه کنترل هیچ گونه آموزشی دریافت نکرد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که بین دو گروه آزمایش و کنترل در خودمراقبتی، شادکامی و خودکارآمدی تفاوت معنی داری وجود دارد بنابراین براساس یافته ها توانبخشی روانی مبتنی بر آموزش مهارت های مثبت اندیشی منجر به بهبود خودمراقبتی، شادکامی و خودکارآمدی در سالمندان گروه آزمایش گردید.

با توجه به افزایش جمعیت سالمندان ایرانی و تنوع اضطراب ها به ویژه اضطراب مرگ در این دوره، بررسی عوامل مربوط به سلامت معنوی و معنایابی در زندگی و پیشگیری از اختلال اضطراب مرگ در سالمندان یک امر ضروری است. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سلامت معنوی و معنایابی زندگی با اضطراب مرگ در سالمندان کانون بازنشستگان مخابرات شهر بروجرد انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری پژوهش، کلیه بازنشستگان سالمند زن و مرد ارگان های دولتی شهر بروجرد بودند از میان آنها شرکت مخابرات انتخاب شد. حجم نمونه براساس نمونه گیری تصادفی ساده چندمرحله ای 300 نفر (215 نفر مرد و 85 نفر زن) انتخاب گردید. ابزار پژوهش سه پرسشنامه سلامت معنوی پولوتزین والیسون، هدف در زندگی کرامباف وماهولیک و اضطراب مرگ تمپلر اجرا شد. در تحلیل داده ها از آزمون کالموگروف-اسمیرونوف، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد بین سلامت مذهبی با اضطراب آشکار (464/0-=r) و افسردگی (464/0-=r)، بین سلامت وجودی با اضطراب آشکار(387/0-=r)، و افسردگی(463/0-=r) رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. و بین رضایت از زندگی با اضطراب آشکار(422/0-=r) و افسردگی(417/0-=r)، بین سرزندگی با اضطراب آشکار(473/0-=r) و افسردگی(405/0-=r)، بین عاطفه مثبت و منفی با اضطراب آشکار(447/0-=r) و افسردگی(389/0-=r) رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. همچنین یافته ها براساس آزمون رگرسیون چندگانه نشان داد که سلامت معنوی و معنایابی در زندگی توان پیش بینی اضطراب مرگ(671/0=r2 و 05/0≥P) دارد. رشد و تقویت سلامت معنوی و معنایابی در زندگی روش های مناسب برای پیشگیری، کاهش آسیب های روانی، مشکلات، اضطراب مرگ و بهبود بهزیستی روانشناختی در سالمندان مورد توجه قرار گیرد.