نشریه پژوهه های فقهی تا اجتهاد
پیاپی 2 (پاییز و زمستان 1396)

برای اثبات اینکه با اعراض مالک، مال از ملکیت او خارج می شود به چهار دلیل تمسک شده است که عبارت است از بنای عقلا، سیره متشرعه، روایت «الناس مسلطون علی اموالهم» و روایات خاصه. در این نوشتار استدلال به دلیل چهارم مخدوش دانسته شده است.
اعراض صور مختلفی دارد. در برخی موارد بی شک مال از ملک مالک خارج نمی شود؛ مانند آنکه مالک تنها قصد اعراض داشته باشد. مواردی نیز مشکوک است که به نظر ما با اعراض، ملکیت سلب می شود. از جمله می توان به دو مورد اشاره نمود:1. مالک همراه با رهاکردن مال، قصد ازاله اعتباری ملکیت از خود را دارد. 2. مالک تنها مال را رها کرده و نسبت به آن بی‏تفاوت است و هیچ تصوری نسبت به ملکیت دیگری یا اباحه به دیگری و یا قصد ازاله اعتباری ملکیت ندارد؛ حتی نسبت به بقای ملکیت خود نیز تصوری ندارد؛ بلکه تنها حیازتی که قبلا داشته و مال در اختیارش بوده را، تکوینا از خود سلب کرده است.

موضوع مقاله پیش رو مطهریت و یا عدم مطهریت عملیات پیوند عضو جداشده از انسان یا حیوان زنده یا مرده به انسان است و به تبع آن طهارت و یا نجاست عضو پیوند زده شده روشن خواهد شد. پیوند اعضا به چند صورت قابل تصور است: 1. عضو جدا شده شخص به خودش پیوند زده شود؛ 2. عضو مسلمانی به شخص دیگری پیوند زده شود؛ 3. عضو کافری به مسلمانی پیوند زده شود؛ 4. عضو حیوان نجس العین به مسلمانی پیوند زده شود.
در این بحث سه دیدگاه وجود دارد: الف) طهارت پیوند عضو در تمام صورت ها؛ ب) پیوند اعضا در هیچ یک از صورت ها باعث طهارت آن نمی شود؛ ج) اگر عضوی از نجس العین پیوند زده شود، معلوم نیست پاک شود، اما در غیر این مورد پاک است.
روش مطالعه مقاله پیش رو کتابخانه ای و اسنادی است. نویسنده پس از بیان دیدگاه ها و بررسی ادله آن ها، قول به مطهریت پیوندزدن و به تبع آن طهارت عضو پیوندی را برمی گزیند.

فقی هان بزرگ شیعه از قدما و معاصران درباره حد مسافت باعث قصر نماز بر مسافر، بحث‏های علمی مفصل داشته‏اند. در روایت ها یک معیار زمانی برای قصر؛ یعنی «طی راه یک روز» و سه معیار مکانی، «هشت فرسخ، دو برید و 24 میل» بیان شده که البته هر چهار معیار در زمان امامان معصوم یکسان بوده است. امروزه هم که معیار زمانی با معیار مکانی متفاوت شده، فقی هان می گویند که معیار مکانی متبع است اما این مسافت‏ها را چگونه بر واحدهای سنجش امروز تطبیق کنیم؟
یک راه این است که به سراغ کلمات فقی هان و اهل لغت برویم. در کلمات فقی هان هر میل، چهار هزار ذراع معرفی شده است که اگر این ذراع را با ذراع ید حساب کنیم، چهار فرسخ بین 5/21 24 کیلومتر خواهد شد. این مسافت با فتوای فقی هان امروز مناسب است.
در مقاله پیش رو، راه دیگری نیز برای به دست آوردن مسافت به کیلومتر، بیان شده است. در بسیاری از روایت ها وارد شده است که اهل مکه باید در عرفات نمازشان را شکسته بخوانند. فاصله بین مکه تا عرفات در زمان امامان معصوم بیش از بیست کیلومتر نبوده است. با توجه به این مطلب به این نتیجه می‏رسیم که هشت فرسخ بیش از چهل کیلومتر نیست.
این که فقی هان نوشته اند هر میل چهار هزار ذراع است، با راه دوم منافاتی ندارد چرا که مراد از ذراع، ذراع ید نیست بلکه مراد ذراع اسود می باشد که یک واحد حکومتی تحدیدشده در زمان مامون است. الزامی نیست که ذراع اسود به طور حتم با ذراع ید مساوی باشد؛ پس هشت فرسخ به معیار زمان ما بیش از چهل کیلومتر نیست.

مسئله پوشیدن لباس ویژه جنس مخالف، یکی از مسائلی است که در فقه مطرح شده و در جامعه مورد بحث است؛ یعنی مرد لباس ویژه زن را بپوشد و بر عکس. در عصر کنونی، یکی از مهمترین موارد ابتلای به این مسئله - جدای از پوشش در سطح جامعه که آن نیز بسیار مهم است- مسئله این پوششها در ساخت فیلمها و در مراسم تعزیه است؛ بهطوری که این مشکل در برخی از موارد با روش های کنونی غیرقابل پرهیز است. در مقاله پیش رو با بررسی تاریخی طرح این مسئله و بررسی عنوان هایی که میتواند حکمی بر این مسئله بار کند، به این نتیجه می رسیم که این مسئله بین قدما به هیچوجه مطرح نبوده و دلیل قانعکنندهای بر حرمتش (درباره مانند تعزیه و فیلم) وجود ندارد؛ هر چند با برخی عنوان ها میتوان چنین پوششی را در سطح اجتماع محکوم به حرمت دانست.

إن البحث عن الهلال وطرق إثباته کان محطا لآراء الفقهاء وانظارهم من السابق، لکن الذی وقع البحث عنه حدیثا هو البحث عن کفایه رویه الهلال بالعین المسلحه بالاجهزه الحدیثه لإثبات الهلال، وعدم کفایتهاوإن کان مشهور المعاصرین ذهبوا الی عدم الکفایه، ولکن جمع من الاعلام قالوا بکفایتها. ولما کان للقول بالکفایه تاثیر هام خصوصا فی المجتمع الإسلامی فمن الضروری دراسه ادلتهم وتعیین مدی صحتها.
هذا المقال محاوله فقهیه تجاه هذه الضروره. یذکر فیه بدایه ما یمکن ان یستدل به علی مسلک کفایه الرویه بالعین المسلحه والإیرادات التی یمکن ان تورد علیه، ثم یوخذ بدراسه الادله والإیرادات الوارده علی ها وفی الختام یتضح ان ادله الکفایه کلها مخدوشه، وان مقتضی الادله اللفظیه عدم الکفایه. ولو فرض وصول النوبه الی الاصل العملی فی صوم شهر رمضان، فمقتضی الاصل العملی بناء علی مسلک المشهور من جریان الاستصحاب فی الشبهات الحکمیه هو لزوم رویه الهلال بالعین المجرده.

فقد ظهر فی عصرنا هذا من المفطرات المتعلقه بالجوانب الطبیه، ما ینبغی النظر فیه، و دراسته، للتوصل إلی القول الذی تدل علیه النصوص و القواعد الشرعیه. لهذا المقال، مبحثان، نحاول توضیح معیار المفطر الاول و هو الاکل و الشرب فی الصوم و إثبات ضابطه، فی المبحث الاول و نسعی لتشخیص المصادیق و الموضوعات الطبیه تحت هذا المفطر، فی المبحث الثانی. اهم النتائج التی وصلنا إلی ها من خلال المبحثین: ان الدخول إلی المعده من غیر الحلق لا یضر إذا لم یکن المدخول طعاما او ما له فائده الطعام و ما لیس بطعام و لاشراب لا یفطر و کل شیء یفید الجسم و له فائده الطعام، لا یجوز اکله ولو کان غیر متعارف عند الکل.