فصلنامه مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی
پیاپی 26 (تابستان 1398)

هدف از اجرای پژوهش، بررسی ویژگی های روان سنجی درگیری تحصیلی بود که متمرکز بر دو بعد روان شناختی و شناختی است. این پژوهش توصیفی در بین دانش آموزان دبیرستانی شهر درمیان خراسان جنوبی انجام گرفت (2002N=). نمونه ای به حجم 400 نفر به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. شرکت کنندگان پرسشنامه درگیری تحصیلی را تکمیل کردند. تحلیل عاملی تاییدی و تحلیل اعتبار بر روی داده ها اجرا شد. یافته ها نشان می دهد که مدل شش عامل مرتبه اول نسبت به مدل های رقیب از برازندگی بهتری برخوردار است. سه مولفه روابط معلم-شاگرد، حمایت همسالان از یادگیری و حمایت خانواده از یادگیری (درگیری روان شناختی) و سه مولفه هدف ها و آرزوهای آینده، کنترل بر تکالیف مدرسه و انگیزش بیرونی (درگیری شناختی) به وضوح یک ساختار شش عاملی درگیری تحصیلی را تشکیل می دادند. خرده مقیاس ها از اعتبار مناسبی برخوردار بودند. روایی ملاکی مقیاس نشان داد که خودکارآمدی و وظیفه شناسی با خرده مقیاس های درگیری تحصیلی، همبستگی مثبت و معنی داری دارند. تنها همبستگی وظیفه شناسی با انگیزش بیرونی معنی دار نبود. لذا مقیاس مورد نظر در جامعه پژوهش رواست و توان تبیین ویژگی های روان شناختی و شناختی درگیری تحصیلی را دارد.

شکل گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب از مخرب ترین آسیب هایی است که پویایی و نشاط هر نظامی را با چالش های جدی همراه می سازد. پژوهش حاضر، با هدف واکاوی در ادراک و تجربه زیسته معلمان و مدیران در خصوص عوامل موثر در شکل گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب در مدرسه های ابتدایی به انجام رسید. تلاش شد تا با بهره گیری از ظرفیت شگرف روش های کیفی به شناسایی و بازنمایی عمیق عوامل موثر در شکل گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب در مدرسه های ابتدایی اقدام شود. برای گردآوری داده ها از مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند استفاده شد. با استفاده از نمونه گیری هدفمند و راهبرد ملاکی، پس از 27 مصاحبه، اشباع داده ها حاصل شد. مصاحبه ها با استفاده از نرم افزار MAXQDA تحلیل شد. با تحلیل مصاحبه ها 7 مضمون اصلی شامل «عوامل فردی»، «عوامل آموزشی»، «عوامل مرتبط با مدیر»، «عوامل فرهنگی اجتماعی»، «عوامل مرتبط با مدرسه»، «عوامل مرتبط با سیاست گذاری و برنامه ریزی» و «عوامل مرتبط با فرایند اجرای برنامه ها» شناسایی شد. یافته ها نشان داد که نظام ارزشیابی آموزشی در مدرسه های ابتدایی با چالش های مضاعفی روبه روست و ضرورت دارد، به منظور انجام ارزشیابی معتبر و اصیل؛ تصمیماتی در سطح کلان اتخاذ شود. شواهد نشان می دهد، کم توجهی به اصول ارزشیابی در نظام آموزش ابتدایی، زمینه شکل گیری و تشدید فرهنگ ارزشیابی کاذب را ایجاد کرده است.

داده های گمشده پدیده رایج مطالعات تجربی و سنجش های آموزشی و روان شناسی هستند که به هرگونه بدون پاسخ ماندن سوال اطلاق می شود. روش های آماری بسیاری برای محاسبات مجموعه داده های دارای پاسخ گمشده وجود دارد که تحت تاثیر مکانیسم گمشدگی، علل و میزان آنها هستند. هدف از نگارش این مقاله، بررسی وضعیت موجود داده های گمشده در آزمون سراسری ورودی دانشگاه هاست. با استفاده از روش های آمار توصیفی و نرم افزارهای SPSS و R نشان داده شد میزان داده های گمشده در سال های مورد بررسی افزایش یافته است (در دامنه ای بین 2.2% تا 91.6%) و شاخص های آماری آزمون تحت تاثیر میزان داده های گمشده قرار دارد. همچنین نشان داده شد همبستگی مثبت و بالایی بین تعداد پرسش های بدون پاسخ در درس های مختلف (r=0.41, 0.78)؛ و همبستگی منفی و بالایی بین تعداد پاسخ های درست و تعداد پاسخ های گمشده (r=-0.56, -0.85) وجود دارد. نتایج به دست آمده از این مقاله، نشان از ثبات رخداد داده های گمشده در ابعاد مختلف شایستگی و غیرقابل اغماض بودن داده های گمشده در تحلیل های آماری دارد.

در چند دهه اخیر، چارچوب نظری جدیدی در زمینه اندازه گیری آموزشی با عنوان «سنجش شناختی تشخیصی» به وجود آمده که با پیوند دادن نظریه های شناختی با آموزش، بازخورد تشخیصی تکوینی از طریق گزارش نیمرخ تسلط آزمودنی در صلاحیت های شناختی مورد نیاز را برای پاسخگویی به سوال ها ارائه می دهد. در این پژوهش با استفاده از یک مدل اندازه گیری جدید در سنجش شناختی تشخیصی به نام پی جی دینا (چن و دی لتوره، 2013) روی یک آزمون سواد ریاضی، به تعیین میزان اطلاعات تشخیصی که هر یک از سوال های آزمون می توانند به دست دهند، اقدام شده است. طراحی آزمون سواد ریاضی بر مبنای چارچوب برنامه سنجش بین المللی دانش آموزان صورت گرفته است. صلاحیت های شناختی زیربنای این آزمون شامل ارتباطات، ریاضی وار کردن، بازنمایی، استدلال، طراحی راهبرد برای حل مسئله و استفاده از زبان و عملیات نماد ین، رسمی و فنی، در قالب ماتریس کیو توسط تیم متخصص در حوزه آموزش ریاضی تدوین و داده ها با استفاده از اجرای آزمون روی 700 دانش آموزان 15 ساله به دست آمده است. شاخص های برازش مدل، نیمرخ کلاس های مکنون، پارامترهای سوال ها و نیمرخ صلاحیتی آزمودنی ها بر مبنای مدل پی جی دینا، تحلیل شده اند. یافته ها نشان دهنده برازش مناسب این مدل با داده ها و ارائه اطلاعات تشخیصی مفید در سطح سوال ها بر مبنای مدل مذکور است.

هدف از اجرای پژوهش حاضر، فراتحلیل پژوهش هایی بود که روایی آزمون های مبتنی بر نقشه مفهومی را بررسی کرده بودند. روش های نمونه گیری پژوهش، هدفمند و گلوله برفی بودند. پس از حذف پژوهش های نامربوط، تعداد 29 پژوهش به عنوان نمونه انتخاب شدند. این پژوهش ها شامل مقاله ها، پایان نامه ها و طرح های پژوهشی بود که در مجله های مختلف چاپ شده یا در دانشگاه ها و موسسات معتبر داخلی و خارجی اجرا شده بودند. از این پژوهش ها تعداد 153 اندازه اثر به دست آمد. بعد از بررسی ملاک های ورود و خروج و حذف داده های پرت، تعداد 143 اندازه اثر باقی ماند که با نرم افزار CMA ویرایش 2 تحلیل شدند. نتایج فراتحلیل نشان داد که آزمون های مبتنی بر نقشه مفهومی دارای اندازه اثر ترکیبی 486/. بوده که بر طبق ملاک کوهن برای تحقیقات همبستگی، اندازه اثر بزرگی محسوب می شود. نتایج به دست آمده از فراتحلیل حاضر نشان داد که آزمون های مبتنی بر نقشه مفهومی از روایی مناسبی برخوردارند و می توان از این آزمون ها برای هدف های ارزیابی در حیطه های مختلف استفاده کرد.

هدف از اجرای این پژوهش، ساخت و آماده‏سازی ابزار سنجش فرهنگ کیفیت در دانشگاه فرهنگیان بود. در این پژوهش از روش تحقیق آمیخته اکتشافی نوع توسعه ابزار استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل اعضای هیئت علمی و کارکنان دانشگاه فرهنگیان به تعداد 1480 نفر بود که با روش نمونه گیری خوشه‏ای چندمرحله ای 462 نفر انتخاب شدند. ضریب بازگشت پرسشنامه ها 84 درصد (389 نفر) بوده است. همچنین، با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته نمونه‏ای به حجم 23 نفر از افراد خبره دانشگاهی به شیوه هدفمند مورد مصاحبه قرار گرفتند. روایی و پایایی پرسشنامه فرهنگ کیفیت قبل از اجرا مورد تایید قرار گرفت. نتیجه پژوهش به تایید ابعاد فرهنگ کیفیت متشکل از ده عامل؛ «عناصر ساختاری/ مدیریتی»، «عناصر فرهنگی/ روان شناختی»، «رهبری»، «ارتباطات»، «اعتماد»، «تعهد و مسئولیت پذیری»، «مشارکت»، «توانمندسازها»، «اصلاح زیرساخت ها»، «نتایج و برآیندهای فرهنگ کیفیت» انجامید. برای اعتبارسنجی پرسشنامه، پایایی های ثبات و هم سنگ و روایی های همگرا و واگرا با استفاده از نرم افزار Smart PLS ارزیابی شدند که سنجه نهایی پرسشنامه ای 120 گویه ای بر مبنای مقیاس طیف پنج گزینه ای لیکرت ماحصل آن بود و از برازش بسیار مطلوبی برخوردار است. از این رو، پیشنهاد می شود دانشگاه فرهنگیان کشور در جهت بهبود مستمر کیفیت، این عوامل و شاخص ها را در برنامه راهبردی خویش لحاظ کند.

پژوهش حاضر با هدف کاوشی بر ارزیابی کیفیت برون داد و دستاوردهای پژوهش دانشگاهی از منظر کنشگران تولید دانش در یکی از دانشگاه های دولتی بزرگ کشور اجرا شد. رویکرد پژوهش، کیفی و روش مطالعه موردی با تکنیک همسوسازی بود. بدین منظور، در مرحله اول به بررسی و مداقه در پیشینه نظری و پژوهشی مبحث ارزیابی کیفیت برون داد و دستاورد و دستاوردهای پژوهشی و در مرحله دوم، مصاحبه های عمیق با اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز اقدام شد. جامعه آماری این پژوهش در مرحله دوم، استادان دانشگاه شیراز مشتمل بر 610 نفر بود. بر اساس روش نمونه‏گیری ملاکی و تکنیک اشباع نظری، تعداد 24 نفر از استادان گروه های آموزشی فنی- مهندسی، کشاورزی، انسانی و علوم پایه که حداقل درجه دانشیاری در حوزه تخصصی خویش را داشته و در پنج سال اخیر به عنوان پژوهشگر برگزیده استانی و یا کشوری تعیین شده اند، برحسب مورد مطالعه، انتخاب شدند و با آنان مصاحبه عمیق به عمل آمد. مجموع یافته های به دست آمده از این پژوهش، کیفیت برون داد و دستاورد پژوهش دانشگاهی را در دو مولفه «کیفیت انتشارات حاصل» و «کیفیت ارائه و جایگاه پژوهش» و به ترتیب در پنج شاخص «کیفیت نشریه»، «هم راستایی با شاخص‏های علم‏سنجی»، «اعتبار پژوهش»، «نوآوری و کارآمدی» و «کاربردی و اصیل بودن» مجموعا در 32 نشانگر شناسایی کرد.

هدف از اجرای این پژوهش، مقایسه رویکردهای مطالعه، هدف های پیشرفت و صفات شخصیت پذیرفته شدگان و پذیرفته نشدگان در آزمون کارشناسی ارشد بود. نمونهپژوهش، 260 نفر از دانشجویان دانشگاه رازی شامل 130 دانشجوی پذیرفته شده و 130 دانشجوی پذیرفته نشده در آزمون ارشد بود. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه تجدیدنظر شده دوعاملی فرایند مطالعه (بیگز، کمبر و لانگ، 2001)، پرسشنامه هدف های پیشرفت (الیوت و مک گرگور، 2001) و سیاهه پنج عامل بزرگ شخصیت (جان، دوناهو و کنتل، 1991).روشتحلیلداده ها تحلیل واریانس چندمتغیری و تحلیل تشخیص بود. بر اساس یافته ها در رویکردهای مطالعه، هدف های پیشرفت و صفات شخصیت، تفاوت های مهمی بین پذیرفته شدگان و پذیرفته نشدگان وجود دارد. نتایج تحلیل تشخیص نیز نشان داد که می توان با ضریب اطمینان 3/77 پذیرفته شدگان و پذیرفته نشدگان در آزمون ارشد را بر اساس این سه متغیر پیش بینی کرد. بر اساس نتایج پژوهش می توان گفت دانشجویانی که کمتر از رویکرد سطحی مطالعه استفاده کرده و هدف های پیشرفتشان مهارتی- اجتنابی، عملکردی- اجتنابی، و عملکردی- گرایشی نبوده و صفات شخصیتی وظیفه شناسی و گشودگی نسبت به تجربه در آنان بالا و صفت روان رنجورخویی در آنها پایین باشد بیشتر احتمال دارد که در آزمون کارشناسی ارشد موفق شوند.