فهرست مطالب
نشریه پژوهش های ادبی
پیاپی 14 (زمستان 1385)
- تاریخ انتشار: 1385/12/01
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 9-30
نظامی از جمله شعرای مشهور در ترکیب سازی است. از میان واژگانی که در خمسه برای آفریدن تصاویر بکر مورد توجه قرار گرفته نام آلات و اصطلاحات مربوط به موسیقی است. نظامی ضمن آشنایی کامل با ابزار و اصطلاحات موسیقی، آنها را در سه زمین ه بزم، رزم و مسائل عرفانی و زاهدانه – متناسب با محتوای هر یک از مثنوی های خمسه - به خوبی به کار گرفته است. در مخزن الاسرار این ابزار در خدمت زهد و عرفان قرار گرفته اند، حال آنکه محتوای بزمی خسرو و شیرین ایجاب می کند ترکیبات در خدمت بزمها و عاشقانه ها باشد. همچنین از آنجا که لیلی و مجنون داستان عشقی نافرجام است این ابزار برای بیان لحظات دردآلود و اندوهبار دو عاشق به کار رفته اند، از سوی دیگر چون هفت پیکر دنیایی هوس آلود را مصور می کند، بنابراین ابزار موسیقی، هوس و شور و تمایلات نفسانی را به اوج می رسانند. در شرفنامه نیز که داستان کشور گشایی های اسکندر است، موسیقی رزمی کاربرد بیشتر و بهتری دارد. نظامی در اقبالنامه دوباره مجال پیدا می کند مانند مخزن الاسرار به اخلاق بگراید و موسیقی را به خدمت مضامین حکمی درآورد بنابراین نظامی با مهارتی که از خود به خرج داده با این ابزار متناسب با موضوع تصاویری بکر آفریده است.
کلیدواژگان: نظامی، موسیقی، تشبیه، کنایه، استعاره، تصویرسازی -
صفحات 31-53
یکی از داستانهای هفت پیکر نظامی، بهرام گور و کنیزش فتنه در شکارگاه است. این داستان را نظامی از روایت بسیار ساده، کوتاه و طرح گونه و گذرای فردوسی گرفته، پرورده و بخش در هشت - دومی بدان افزوده است. پس از نظامی این داستان را امیرخسرو دهلوی (651- 750) در هشت بهشت و عبدی بیک نویدی شیرازی (921-988) در هفت اختر آورده اند که هر دو تقلید و نظیره ای از هفت پیکر نظامی است. امیرخسرو بخش میانی داستان را با تغییراتی اندک نسبت به روایت نظامی آورده و عبدی بیک بر دامنه تغییرات افزوده است. با مقایسه و تحلیل این چهار روایت درمی یابیم که هنر نظامی در داستان پردازی و عناصر و بن مایه های داستانی و جنبه های اخلاقی و روانی بر روایت های دیگر برتری دارد. این مقایسه تنها از نظر ساختار روایی و داستانی است نه جنبه های زبانی و شگردهای بیانی و سبکی؛ تنها در پایان مقاله به عنوان نمونه، توصیف کنیز را از چهار روایت نقل می کنیم تا خواننده خود به این قیاس دست زنددر آغاز مقاله نیز ضمن معرفی چهار اثر و گزارش چهار روایت می کوشیم به کمک نموداری، نقش مایه های داستانی را نشان داده و به وجوه شباهت و اختلاف روایت ها بپردازیم.
کلیدواژگان: بهرام گور، نظیره، نقش مایه، ریخت شناسی، نظامی، عبدی بیک شیرازی، امیرخسرودهلوی -
صفحات 53-72
در این نوشته به ماهیت و کارکردهای زیبایی شناختی تشبیه مقلوب پرداخته ایم. ابتدا سه نوع متفاوت تشبیه مقلوب را از یکدیگر بازشناخته ایم و سپس هر یک را به تفصیل بررسی کرده ایم. اما مساله اصلی این تحقیق، بررسی نوع سوم یعنی تنها تلقی و مفهومی است که در کتب بلاغت عربی بدین نام موسوم گردیده است. شهرت و شناختگی رابطه مشبه و مشبه به آشکاری وجه شبه در طرفین، زیاد نبودن تفاوت طرفین در اتصاف به وجه شبه و داشتن سابقه کاربرد فراوان انتساب وجه شبه به طرفین از شروط درستی و زیبایی تشبیه مقلوب است. تشبیه مقلوب اگر به درستی و با رعایت شرایط به کار رود، می تواند کارکردهایی چون مبالغه در دعوی شاعرانه، اجتناب از ابتذال شعری و موضوعیت یافتن مشبه به را به همراه داشته باشد.
کلیدواژگان: تشبیه، تشبیه مقلوب (معکوس، عکس و قلب)، عبدالقاهرجرجانی، بیان -
صفحات 73-94
هدف این نوشته، نوع شناسی روایت «سندباد نامه» با استناد به دیدگاه «تودوروف» درباره « روایتهای اسطوره ای» است. براساس نظریه « رتودوروف »مهمترین ویژگی های این نوع روایتها عبارتند از : اصل علیت بی واسطه، تاکید بر کنش شخصیتهای داستان و فقدان روان شناسی. در بر « روایتهای اسطوره ای » ، و تطبیق آنها با ویژ گی های « سند بادنامه » این نوشته با ذکر شواهدی از و قصه های « هزار و یک شب » : آن بوده ایم تا این داستان را در رده روایتهای اسطوره ای چون جای دهیم. نوع شناسی سندبادنامه و قراردادن آن در رده نوع خاص می تواند،«دکامرون» مقدمه ای برای بررسی های بعدی این اثر، و از جمله بررسی ساختاری آن، باشد.
کلیدواژگان: سندبادنامه، تودورف، روایت اسطوره ای، علیت بی واسطه، کنش، فقدان روان شناسی -
صفحات 95-118
قرآن کریم از آن هنگام که از طرف حضرت باری بر قلب رسول خویش نازل گردید، به دلیل ساخت زبانی، بافت معنایی و ویژگی های بلاغی بی مانندش مورد توجه مخاطبان قرار گرفت؛ به گونه ای که حتی سوالات متعددی را برای اصحاب پیامبر اکرم (ص) به وجود می آورد و آن حضرت به فراخور درک و آگاهیشان به رموز معنایی پاره ای از آیات اشاره می کردند. بنابراین، می توان گفت تفسیر قرآن از بدو نزول آیات آغاز گردید و با گسترش اسلام و افزایش تعداد مخاطبان و رشد آگاهی های دینی پیروان آن، وسعت و عمق بیشتری یافت. به طوری که رویکردهای متفاوتی در تفسیر قرآن اعم از بررسی اختلاف قرائتها، تفسیر لغوی و نحوی، تاریخی، کلامی، سیاسی و عرفانی در میان مسلمانان به وجود آمد و مفسران اسلامی در هر یک از حوزه ها، آثار پرشمار و ارزشمندی خلق کردند. تفسیرهای عارفانه نیز در کنار سایر تفاسیر از قرون اولیه مورد اهتمام قرار گرفت و آثار مدونی در این زمنیه نگاشته شد. اما عارفانی بودند که به صورت پراکنده و در لابه لای آثار خویش بعضی از آیات قرآن را تفسیر یا تاویل می نمودند. جستجو، یافتن و تحلیل این تفسیرها کمک شایانی به تبیین سنت تفسیرنویسی عارفانه خواهد نمود. شمس الدین محمد تبریزی در تنها اثر خویش؛ یعنی نظریه های جالب تفسیری و تاویلات بدیعی از پاره ای از آیات قرآن دارد و خود ادعا « مقالات » می کند از هیچ مفسر پیش از خود تاثیر نپذیرفته است. در این مقاله ضمن تشریح نظریه و رویکردهای وی به علم تفسیر، نمونه هایی از تفسیرهای او را آورده و با تفسیرهای عرفانی پیش از وی مقایسه کرده ایم. شمس تبریزی در تفسیرهای معدود خویش، تفسیر واژگانی، تاریخی و کلامی را نادیده می گیرد و به تفسیر تخیلی متکی بر اسطوره های مذهبی نیز توجهی خویش، آیات را تفسیر و تاویل می کند.با « تجربه عارفانهشخصی » نمی کند. بلکه براساس مقایسه تفسیرهای وی با آثار پیشینیان، به این نتیجه رسیدیم که شمس، هرچند نتوانسته است خود را یکسره از سیطره سنت تفسیرنویسی عرفانی قبل از خود خارج کند، در تفسیرهای معدود خود رهیافتهای کاملا بدیع و تازه ای دارد و به دلیل اصالت دریافت و تاویلات وی، نمی توان در سنت تفسیرنویسی عرفانی آنها را نادیده گرفت.
کلیدواژگان: قرآن کریم، علم تفسیر، تفسیرهای عرفانی، مقالات شمس تبریزی -
نگاهی تازه به معنی چند بیت از شاهنامه فردوسی / (داستان رستم و اسفندیار)صفحات 119-142
این مقاله به بحث و بررسی شرح و معنی چند بیت از داستان رستم و اسفندیار اختصاص دارد. بدین صورت که نگارنده در آغاز طرح مساله کرده و بیت یا ابیاتی که در معنی آنها دشواری و در نتیجه، اختلاف نظر وجود داشته است، نقل کرده و سپس توضیحات و معانی آنها را از کتابهایی که به وسیله دکتر اسلامی ندوشن، دکتر انوری و دکتر شعار،دکتر رستگار فسایی، دکتر جوینی، دکتر شمیسا و دکتر نظری و مقیمی نوشته شده نقل کرده است. نویسنده پس از نقل توضیح و معنی بیتها از آثار هر کدام از نویسندگان بالا، اشکال یا نقص احتمالی آنها را مطرح کرده و در نهایت معنی تازه یا کامل تر بیت ها را نوشته است.
کلیدواژگان: رستم و اسفندیار، برزین بخفت، سر برگراییدن، پی اخترت نرم باد -
صفحات 143-159
از دیرباز، در کتب بلاغی بحثی با عنوان جناس مضارع و جناس لاحق مطرح شده است که مبتنی است بر تشابه یا عدم تشابه آوایی حروف در دو واژه. از آنجا که پیشینیان نتوانستند این تشابه یا عدم تشابه را تبیین علمی کنند، بحث های دامنه داری در این خصوص مطرح کردند. پسینیان سخن گذشتگان را تکرار کردند و چیزی بر آن نیفزودند. علم زبانشناسی، به ویژه دو شاخه مهم آن، واج شناسی و آواشناسی، می تواند این مشکل را حل کند. این نوشتار سعی می کند با ایجاد پیوند بین زبانشناسی و ادبیات تشابه و عدم تشابه آوایی را به شکل علمی تبیین کند و چهارچوبی علمی جهت بررسی جناس مضارع و لاحق در ادبیات فارسی فرا پیش نهد.
کلیدواژگان: جناس مضارع، جناس لاحق، واج شناسی، آواشناسی، واج
-
Pages 9-30
Nezami is one of the famous poets constructing innovative images. Among the terms used are musical terms and idioms .Nezami seems familiarized with musical instruments and idioms and he has artistically used them in three areas, i.e. lyrics, epics and mystical and virtual issues. Implementation of there terms goes well with the context of Khamseh. In Makhzanalasrar, these musical instruments and idioms are used to express mystical and virtual meanings in Khosrow va Shirhn. Leili va Majnoon is tragic love story, thus, these musical terms are implemented to display grief and sorrow of the two lovers. In Haftpeykar, however, these musical terms and idioms express a fanciful love. These musical terms and idioms bring excitement, and fancy to the maximum level. Sharafnameh is a story about Alexander, the conqueror, and we observe that the musical terms and idioms are best used and finally in Eghbalnameh. We also see that a picture of Alexander is as a prophet. Therefore, it can be observed artistically. Nezami can make use of innovative images with use of musical instruments.
Keywords: Nezami, Music, Simily, Metaphore, Depicting -
Pages 31-53
One of the stories of Nezami’s Haft Peykar is named Bahram Goor and his female slave "Fetneh" in hunting-ground. Nezami has extracted this story from very simple, short, schema-scheme and temporal Ferdowsi's narration and developed it and has added the second part to it. After Nezami, Amir Khosro Dehlavi (752-651) has mentioned this story in Hasht Behesht and Abdi Beyk Navidi Shirazi (988-921) has brought it in Haft Akhtar. Both of them are the imitation from Nezami's Haft Peykar. Amir Khosro has brought the middle part of story with little changes in comparison with Nezami narration and Abdi Beyk has added the range of changes. By comparing and analyzing of these Four Narrations, we find out that Nezami's skill about narrative elements, motifs and moral, mental aspects has preference over the other narrations. This comparison has been done with the view of the narrative structure not verbal aspects and expressive, stylistic devices. At the end of this article, for example, we only narrate the description of female slave from Four Narrations, so that the reader compares oneself. In the beginning of the paper, not only do we introduce four works and reports of Four Narrations, but also present the narrative motifs, and consider the aspects of similarity and difference of narrations with the use of a chart.
Keywords: Bahram Goor, Shahnameh, Haft Peykar, Hasht Behesht, Haft Akhtar, Comparison, Motif, Morphology -
Pages 53-72
This article deals with nature and aesthetical functions of Reverse Simile. First, three different types of Reverse Simile are distinguished and then studied in detail. The central issue of this research is the study of third type of Reverse Simile (Arabic Reverse Simile). If the relation between tenor and vehicle is well-known, the similarity of them is clear, the difference between them in characterization of the similarity is little and attribution of similarity to tenor and vehicle has previously numerous uses, then the Reverse Simile would be acceptable and beautiful. Reverse Simile may have functions such as poetic exaggeration, to avoid poetic banality and to make the vehicle subject of assertion.
Keywords: Simile, Reverse Simile, Al-Jorjani, Islamic Rhetoric -
Pages 73-94
In the several last decades, structural approaches of the study of narrative had a great affect on narration and folklore. The first research in the field is a prop's, the morphology of the folktale" generalized and completed by some rhetoricians including Todorove, which analyzes the narratives into bits and studies the relations of them in categories of theme and space order. This study, based upon the Todorve's view, deals with the typology of narrative in Sandbadname, an Iranian narrative, so that places it in the row of mythological narratives as Hezaroyekshab (one thousand and one night), an Iranian legend and Decomeron a European one, mentioning some traits of it and comparing them with the specifies of mythological narratives.
Keywords: Sandbadname, Mythological Narrative, Todorovc, Action -
Pages 95-118
Holly Koran when inspired to Prophet Mohammed from God is pay intentioned by his companions and he explained it occasionally. Because, it’s lingual structure, textual meaning and rhetoric was extremely unique. Therefore, interpretation of Koran was started from companion’s period and spread in later times that Islam and Moslems were increased. In the Islamic civilization, deferent methods used for the Holy Koran interpretation, such as lexical and grammatical, philosophical and political and mystical approaches have been come into existence historically. Mystical interpretations made in the first centuries were in form of complied works too. But, a few mystics have produced scattered interpretation in their works among which Shams al din Tabrizi is one. In his only work, namely Maghalat e Shams, are interesting interpretational theory and new hermeneutics from a few verse of Koran. He has claimed, in somewhere, that he has not used early works. This paper deals with his approach and interpretations and compared it whit other works. Shams, in his limited interpretation, wink at lexical, historical and philosophical methods. He interprets the verses according to his personal mystic experience.
Keywords: Holly Koran, Interpretation, Mystical Interpretations, Maghalat-e- Shams -
A New Look at the Meaning of some Verses of the Shahnamah Ferdowsi's / (The Story of Rustam and Isfandiar)Pages 119-142
This essay discusses the meaning and explanation of some verses from the story of Rustam and Isfandiar. The author, at first, narrates the some verses enjoying difficulties and goes on with controversies on the meaning of them and then gives the explanations and meanings that are written in the books of other scholars such as: Dr Eslami Nadushan, Dr Anwari-Dr Shoar, Dr Rastegar Fasaei, Dr Joweini, Dr Shamisa, Dr nazari and Dr Nazari-Mr Moghimi. The author narrates the meaning of the verses and then explains the likely difficulties or deficiencies of those books and at the end gives the new or more practical meanings of the verses.
Keywords: words:Rustam, Isfandiar, Explanation, Interpretation, Bar Zīn Bexuft, Ignoring by Head Gesture, Peye axtarat narm bād -
Pages 143-159
Traditionally, different Kinds of paronomasia, based on phone similarities, have been brought under discussion in rhetorical books. Predecessors were not able to explain phone similarities scientifically; therefore, they got engaged in long controversial adding anything. Linguistics, particularly its two branches of phonemics and phonetics, can solve the problem. This paper determines to join linguistics to literature to explain phone similarities scientifically and present a framework for discussing paronomasia in Persian literature.
Keywords: Paronomasia, Phonemics, Phonetics, Phoneme
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.