فصلنامه مطالعات طراحی شهری و پژوهش های شهری
سال دوم شماره 6 (زمستان 1398)

ایجاد بام سبز در فضاهای شهری ایدهای مناسب جهت بهکارگیری طبیعت در فضاهای شلوغ و پرتراکم شهری است. استفاده از بام به عنوان فضای سبز ایده جدیدی نیست اما استفاده صحیح و تکنیکی از آن بحث تازهای است و نیاز به توجه و بررسی دارد. بام سبز نه تنها در مقیاس بزرگ برای شهرها سودبخش است، بلکه در مقیاس کوچک برای یک بنا، که روی بام آن نصب شده نیز دارای مزایایی میباشد که از مهمترین آنها کنترل تابش مستقیم آفتاب به سطح بام و جلوگیری از گرم شدن بیش از حد درون ساختمان و نیز کاهش مصرف انرژی برای خنکسازی را میتوان نام برد. در نوشته حاضر منفعت های استفاده از فضاهای سبز در محیط های شهری مورد بررسی قرار گرفته و بام سبز به عنوان یکی از روش های قابل استفاده برای این هدف معرفی و تحلیل شدهاست. در ادامه علل عدم رونق استفاده از این بام در کشور ایران ارزیابی شدهاست. تلاش میشود با افزایش آگاهی عمومی در مورد منفعتهای این نوع بام و نیز حمایتهای دولت بتوان سرمایه گذاران در بخش ساختمانی را ترغیب کرد تا از تکنیک های بام سبز در ساختمان بهره برده و از این طریق بتوان قسمتی از مشکلات محیط زیستی در شهرها را کاهش داد.

طراحی و برنامه ریزی شهری برای توسعه پایدار فرایند شکل دهی ساختار فیزیکی برای زندگی جهت پرداختن به فضاهای سه بعدی در شهرهای بزرگ، کوچک و روستاهایی است که به فاکتورهای محیطی، اجتماعی و اقتصادی توجه دارد. در عصر معاصر، بسیاری از شهرها و شهرنشینان مستقیما متاثر از بسیاری از اثرات تغییرات محیط زیستی خواهند بود، که شامل افزایش شدت و تناوب رویدادهای آب و هوایی نامساعد، امواج حرارتی، سیلاب ناشی از افزایش سطح دریا، کمبود آب و دیگر اثرات است. از سوی دیگر در شهرهای بزرگ اروپا، مهاجرت به طرز فزاینده ای به خاطر نیاز به کار، هدف مطالعاتی، تاسیسات درمانی رو به افزایش است و نتیجه آن بحران اقتصادی، حاشیه نشینی، تراکم بالا، مشکلات حمل ونقلی، افزایش استفاده از انرژی و آلودگی است. این بحث مداوم نه تنها قویا تحت تاثیر دغدغه های اقتصادی و مسائل محیطی بود، بلکه مسائل اجتماعی را نیز در برمی گرفت. ثبات اجتماعی به دارایی های شخصی و اجتماعی، قواعد و فرایندها، مرزها و مکان های فیزیکی و غیره ارجاع دارد. این مقاله، با توجه به این زمینه ها، به استدلال دراین باره می پردازد که «روش های برنامه ریزان در برنامه ریزی و طراحی شهری برای توسعه پایدار کدم اند»؟ اهداف آن عبارت اند از: (1)تحلیل تغییرات پایدار در نواحی شهری (2)تحلیل روش ها برای طراحی و برنامه ریزی شهری در زمینه این تغییرات. این مقاله استدلال هایی در دو فاز ارائه می کند. ابتدا ما تغییرات پایدار را از دیدگاه های طراحی و برنامه ریزی آنالیز می کنیم. سپس، فازهای مختلف توسعه شهری همچون آنالیز داده ها، تحقیق محلی، توسعه مفهوم اولیه، توسعه طراحی و فاز ساخت وسازها را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم. پس از آنالیز مراحل مختلف توسعه های شهری، ما روش هایی پیشنهاد می کنیم که منتج به توسعه پروژه های شهری، دغدغه های مربوط به تغییرات شهری جاری، ساختار محیطی-اقتصادی-اجتماعی یک ناحیه خواهند شد. این روش می تواند درون یک چارچوب تئوریک تنظیم شود. اگر به طراحی و برنامه ریزی شهری برای این توسعه پایدار توجه نشود، آنگاه دغدغه های برنامه ریزان ارتباطی به شرایط عملی نخواهند داشت. برای دستیابی به یک برنامه ریزی و طراحی شهری موفق، باید بر توسعه پایدار محیط های خوب کارکرد تاکید شود.

کسب درآمد در شهرداری ها از اموری است که تاثیر عمده ای در ارائه خدمات شهری به شهروندان دارد. اگر شهرداری ها نتوانند درآمد کافی و پایدار به دست آورند،نخواهند توانست تاسیسات ضروری در شهر را ایجاد و اداره کنند. هر چند که منابع مالی شهرداری ها به صور مختلف قابل حصول است اما همه آن ها از خصوصیات درآمدهای پایدار برخوردار نیستند. ازاین رو دستیابی به روش های جدید تامین منابع درآمدی پایدار و مطمئن و بدون تبعات ناگوار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نقش بسیار موثری در رضایت جامعه شهری، سرعت بخشیدن به توسعه و عمران محدوده های شهری و درنهایت مدیریت مطلوب شهرها خواهد داشت. دسترسی به اطلاعات دقیق و به هنگام وضعیت املاک و اصناف یکی از مهم ترین پیش نیازهای تصمیم سازان و تصمیم گیران عرصه برنامه ریزی شهری است. استقرار و به هنگام سازی پایگاه داده املاک یک موجودیت زیرساختی و ماندگار برای درآمدزایی شهرداری ها بوده و در امر پایش توسعه شهرها یک ابزار کلیدی محسوب می شود و صدور هرچه عادلانه تر و دقیق تر عوارض عمران نوسازی و خدمات شهری و کسب و پیشه به عنوان یکی از انواع درامدهای پایدار جز با پیاده سازی یک سامانه مبتنی بر پایگاه داده امکان پذیر نخواهد بود. در این پژوهش با توجه به مبانی نظری و آرا خبرگان و متخصصین ابتدا به تدوین شاخصه های ممیزی بهینه املاک پرداخته شده است سپس به ارائه الگویی جهت استفاده از این شاخصه ها برای افزایش درآمدهای پایدار شهرداری پرداخته ایم. می توان بیان کرد که پژوهش حاضر بر اساس ماهیت و روش پیمایشی، یک پژوهش توصیفی-پیمایشی از نوع کاربردی می باشد.

تبلیغات محیطی یکی از پرکاربردترین رسانه های تبلیغاتی است که طیف گسترده و متنوعی از آن عرصه های عمومی فضاهای شهری را در بر می گیرد. این رسانه، علاوه بر جنبه های مثبت، درصورت عدم سازماندهی صحیح به عنوان یکی تاثیرات نامطلوبی بر کیفیت محیط شهری و آسایش روانی شهروندان ایجاد می کند. در ، از مهم ترین علل آلودگی بصری این پژوهش، نگارنده بر آن است، تبلیغات محیطی شهر بابل را با توجه به شاخص های آلودگی بصری و ضوابط و استانداردهای تبلیغات شهری بررسی نماید، تا با شناسایی عوامل موثر در این آلودگی ها زمینه کاهش آن و ارتقاء کیفیت محیط شهری فراهم آید. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات آن کتابخانه ای و میدانی است. یافته ها نشان می دهد که آلودگی بصری در محدوده مورد مطالعه، ناشی از جایگیری نامناسب تابلوهای تداخل و اختلاط تابلوها، ناهماهنگی در چیدمان و نحوه قرارگیری آن ها، تراکم تابلوها، عدم رعایت حریم نصب ، تبلیغاتی تابلو و عدم تناسب تابلوها با محیط اطراف میباشد.

بافت های قدیمی شهرها به واسطه دیرینگی بناهای ارزشمند تاریخی و وجود عناصر معماری آمیخته با هنر و هویت بناها ارتباط گسترده ای با فرهنگ یک جامعه و تاثر از ساختارهایی با کاربری های منحصربه فرد فضایی و عملکردهای مختلف سنجیده می شود. احیاء و سازماندهی سازگار با مرمت اصولی ابنیه های تاریخی در کالبد بافت های فرسوده شهری می تواند باعث رونق صنعت گردشگردی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با باززنده سازی و نوسازی در حفظ و حفاظت با هویت اصلی بناها و میراث معماری و شهرسازی می توان جستجو کرد. تحولات تاثیرگذار در شهرهای تاریخی و رفع مشکلات ابنیه های بافت های فرسوده شهری در زمینه های مختلف در احیاء و هماهنگ با اجزاء در توسعه و باززنده سازی با یک تغییرکاربری سازگار و به هم پیوسته پرداخته می شود. بنابراین در این پژوهش تلاش شده هویت تاریخی با یک رویکرد مطلوب و واکاوی اجزای تشکیل دهنده با یک نگرش عمل گرایانه رهیافتی پایدار انجام صورت گیرد. روش تحقیق در این نوشتار با بهره گیری از «روش توصیفی – تحلیلی» به بررسی رویکردها و راهبردها در حفظ هویت بافت های فرسوده تبیین گردد شده است و هم چنین با استفاده از گردآوری داده ها مطالعات کتابخانه ای جمع آوری و بهره می برد. مقاله حاضر با بررسی های انجام گرفته شده و تدابیر صورت گرفته در احیاء و باززنده سازی بافت های تاریخی ارزشمند قابل تخصیص با یک تغییرکاربری همسو با نیازهای امروزی می توان شاهد عدم از بین رفت بافت های فرسوده تاریخی شهری با راهکارهای علمی در حوزه نوسازی پدیدار و معیارهای ساختار فضایی دست یافت.

یکی از شاخصه های مهم رفاه اجتماعی، اوقات فراغت و چگونگی گذران آن است. فراغت، مفهوم بسیار پیچیده ای است که در متن زندگی افراد وجود دارد. این پدیده باید در بستر اجتماعی و فرهنگی خاص آن جامعه و طبقات مختلف شهری تعریف شود و نمی توان برای بررسی و تجویز راهکارهای مربوط به آن از نسخه واحدی استفاده کرد. مناسبات اجتماعی افراد جامعه ایران به ویژه جوانان تغییریافته و به اصطلاح مدرن شده است؛ به تبع این تغییر، مسئله ای به عنوان گذران اوقات فراغت برای این نسل مطرح می شود. نحوه گذران اوقات فراغت به مثابه سویه ای پر رنگ از سبک زندگی در بین گروه های مختلف اجتماعی متفاوت است. هدف از انجام این تحقیق سنجش گرایش های فراغتی بانوان در سطح مناطق 1 و 15  و تبیین تفاوت های سبک های فراغتی در این دو گروه است. این تحقیق با استفاده از روش پیمایش و با نمونه 400 نفری از بانوان 15 سال به بالا مناطق 15 و 1 شهر تهران انجام شده است. نمونه های این تحقیق با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. بررسی و مقایسه ابعاد مختلف اوقات فراغت نشان می دهد بین فعالیت های فراغتی در جهت «تعالی دینی و معنوی»،«ارتباطات و همیاری اجتماعی» و «ورزش و آمادگی جسمی» بین شهروندان مناطق 1 و 15 تفاوت معنی داری مشاهده می شود. به گونه ای که شهروندان منطقه 1 در شاخص های ذکر شده از منطقه 15 بالاتر ارزیابی کرده اند. همچنین بین شاخص های فعالیت های هدفمندی و فعالیت ها در جهت پیوند خانوادگی در بین شهروندان مناطق یاد شده تفاوت معنی داری مشاهده نشده است.

صنعتی شدن و کاهش تعامل انسان با طبیعت منجر به افزایش ناهنجاریهای روانی گوناگونی مانند استرس، خستگی ذهنی و بسیاری از دیگر ناهنجاری شده است. همچنین تغییر ساختار فضاهای شهری و در نتیجه کاهش تعامل انسان با طبیعت نیز عاملی است که منجر به تشدید این سری از اختلالات روانی در انسانها میشود. این پژوهش سعی دارد با مروری بر رابطه طبیعت و درمان ناهنجاری های رانی در انسانها، به تحلیل و بررسی مکانیزم های درمان از طریق باغبانی بپردازد. در بخش اول این پژوهش ما به مرور عمومی روش های درمان و اثر مثبت طبیعت بر ذهن افراد پرداخته ایم . همچنین به صورت اختصاری اطلاعاتی در مورد دیگر روش های درمان از طریق طبیعت، مانند باغ های تفکر، باغهای باغ درمانی و... پرداخته ایم تا ساختار کلی از روش های درمان به وسیله باغها و طبیعت را ارائه کنیم. در بخش ، بازپروری آخر نیز با مرور بر پژوهشهای گوناگون به بررسی تاریخچه استفاده از باغبانی در راستای کاهش تنشهای روانی پرداخته، و مکانیزم عمومی این روش را مورد تحلیل قرار دادهایم.

امروزه با توسعه روزافزون شهرها که فاقد فضاهای شهری مناسب برای کودکان هستند. ازآنجاکه کودکان تنها ارتباطدهنده نسلهای گذشته با آینده میباشد و اکثریت جامعه را تشکیل میدهند. به همین دلیل طراحی فضاهای مناسب برای کودکان از اهمیت بالایی برخوردار میباشد تا کودکان در آن رشد کنند و نیازهای خود را برطرف کنند. در این چند سال کامل ترین پژوهش در خصوص کودکان در قالب شهر دوستدار کودک بوده ولی بیشتر مسائل حقوقی را بررسی کرده که در این پژوهش سعی شده توجه حداکثری به شرایط محیطی تاثیرگذار بر زندگی کودک در شهر صورت پرسشنامه و مصاحبه و نظرهای کودکان و فضاهای محله بررسی گردیده. برای پیاده سازی محله ، پذیرد. با روش های کمی سال و والدین در پرسشنامه و مصاحبه مشارکت 77 تا2 را به عنوان نمونه موردی انتخاب کردیم. کودکان 5 سر جنگلداری داشتند و در آخر به تحلیل نظرها با توجه به معیارهای شهردوستدار کودک پرداخته شده، تابه محلهایی دارای ویژگی های منطبق بر رویکرد شهردوستدار کودک برسیم.