فهرست مطالب

پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیستم شماره 2 (تابستان 1399)

فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)
سال بیستم شماره 2 (تابستان 1399)

  • تاریخ انتشار: 1399/04/03
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمدرضا منجذب*، آیدا قاسمی نژاد صفحات 1-28

    از موضوعات مهمی که کشور در سال های آتی با آن مواجه بوده، بهینه سازی مصرف آب در کشور است. در این پژوهش، میزان شکاف آب مصرفی استان های منتخب از مقدار مطلوب مصرف، به کمک مدل دوربین فضایی (SDM) در چارچوب داده های تابلویی فضایی برای 18 استان در بازه زمانی سال 1382 تا سال 1394 تخمین زده شده ، و ویژگی بارز این مدل در مقایسه با سایر مدل های فضایی (از جمله SEM و SAR)، وارد کردن همزمان وقفه فضایی متغیرهای وابسته و متغیر توضیحی در مدل است. باید اشاره کرد که انتخاب این مدل در پژوهش، به کمک آزمون های والد صورت گرفته است. نتایج، نشان می دهد که جمعیت و درآمد به طور معناداری بر میزان مصرف آب خانگی، اثر مستقیم و قیمت آب به طور معناداری، اثر منفی دارد. از آنجایی که قیمت با مصرف آب، رابطه عکس دارد، می توان از قیمت، به عنوان ابزاری برای کنترل مصرف استفاده کرد و بخصوص در استان های پرمصرف، می توان  از سیاست قیمت گذاری برای کنترل سطح مصرف آب استفاده کرد.

    کلیدواژگان: تقاضای آب، داده های ترکیبی، جمعیت
  • فرزانه جایدری*، فرهاد خداداد کاشی، اصغر ابوالحسنی، باقر درویشی صفحات 29-52

    بخش توزیع آب شرکت های آب و فاضلاب شهری، دارای خصوصیات انحصار طبیعی است و رقابت ناپذیر است و  از این رو، باید تحت تنظیم قرار گیرد. هدف از این پژوهش، تنظیم شرکت های آب و فاضلاب شهری با استفاده از رویکرد تنظیم سقف قیمت در جهت ارتقای بهره وری این شرکت ها است. برای این منظور، با استفاده از داده های شرکت های آب و فاضلاب شهری برای دوره 1395-1389 عامل x جهت تنظیم سقف قیمت با استفاده از دو سناریوی رشد بهره وری و مانده ناکارآیی محاسبه شده است. با توجه به اهمیت موضوع کیفیت خدمات در تنظیم سقف قیمت، در محاسبه عامل x، کیفیت خدمات نیز لحاظ شده است. نتایج تجربی پژوهش، دلالت بر آن دارد که وارد کردن شاخص کیفیت خدمات در محاسبه عاملX، در هر دو سناریو، باعث کاهش در میزان بهبود مورد نیاز در بهره وری شرکت ها شده است. به علاوه، شرکت هایی که کاراتر هستند، x محاسباتی آنها کمتر و در نتیجه، سقف قیمت بالاتری را تجربه می کنند و همین موضوع، شرکت ها را به افزایش کارآیی و بهره وری ترغیب می نماید.

    کلیدواژگان: تنظیم، سقف قیمت، شرکتهای آب و فاضلاب شهری، ایران، عامل x، کیفیت
  • محمدحسین رحمتی*، وحید مغانی، محمد وصال صفحات 53-76

    در این مقاله، بررسی اثرات کوتاه مدت آلاینده های مختلف بر میزان مرگ ومیر به علل بیماری های قلبی-عروقی، بیماری های تنفسی، بیماری های گوارشی، سرطان ها و تومورها، مورد بررسی قرار گرفته است. در این مسیر، از داده های روزانه مرگ ومیر در شهرهای اهواز، اصفهان، مشهد، تبریز، شیراز و تهران و همچنین داده های روزانه میزان آلاینده ها شامل ذرات معلق، مونو اکسید کربن، دی اکسید گوگرد، اکسید های نیتروژن و ازن در این 6 شهر طی سال های 1390 تا 1394 استفاده می شود. به منظور یافتن اثرات آلودگی هوا بر میزان مرگ ومیر، از تغییرات روزانه و تغییرات میانگین آلودگی هوا در دو هفته قبل از هر روز، به عنوان عاملی برای تعیین اثر کوتاه مدت آلودگی هوا بر تعداد روزانه مرگ ومیر استفاده می شود. در این بررسی، اثری از افزایش سطح آلاینده ها در هر روز بر میزان مرگ ومیر در همان روز یافت نشد. این در حالی است که یافته ها، از اثر معنی دار افزایش میانگین میزان گازهای مونو اکسید کربن طی دو هفته قبل از هر روز، بر میزان مجموع مرگ ومیر به علل ذکر شده، حکایت دارند.

    کلیدواژگان: مرگ ومیر، آلودگی هوا، قلبی-عروقی، تنفسی، سرطان، گوارشی
  • ماندانا عاطفی، حسین راغفر*، میرحسین موسوی، اسماعیل صفرزاده صفحات 77-98

    این مقاله، با هدف بررسی شاخص درصد خانوارهای دارای هزینه تحمل ناپذیر سلامتی و درصد زایش فقر در مناطق روستایی و شهری کشور، قبل و پس از اجرای طرح تحول سلامت، برپایه نظریه چرخه زندگی و رویکرد شبه پنل تدوین شد. در این بررسی، آمار استنباطی برای تحلیل نتایج به کار گرفته شده است. با استفاده از داده های پیمایشی هزینه- درآمد خانوارهای کشور در سال های 1392 تا 1395، سرپرستان متولدین 1323 تا 1372 به ده گروه سنی با فاصله پنج سال، تفکیک و محاسبات با نرم افزار STATA13 و EXCEL انجام شد. شاخص ها، در دو حالت وزنی و غیروزنی برای کل خانوارها و خانوارهای دارای هزینه سلامت، محاسبه شد. پس از اجرای طرح تحول سلامت، درصد خانوارهای دارای هزینه تحمل ناپذیر سلامتی، روند تقریبا ثابت داشت و درصد زایش فقر، کمی کاهش یافت. بخش روستایی و شهری در سال 1393 در حالت بررسی بدون وزن، خانوارهای دارای هزینه های سلامت، با کمترین درصد خانوارهای مواجه با هزینه های تحمل ناپذیر و درصد زایش فقر مواجه شدند. در مجموع، مناطق روستایی و خانوارهای دارای سرپرستان مسن، با هزینه تحمل ناپذیر سلامتی و میزان زایش فقر بیشتری مواجه بودند.

    کلیدواژگان: طرح تحول سلامت، هزینه های تحمل ناپذیر، زایش فقر، شبه پنل، چرخه زندگی
  • مهدی نجاتی، رضا اخباری* صفحات 99-120

    در شرایطی که شکاف تکنولوژی میان کشورها اندک است، سرمایه گذاری مستقیم خارجی به واسطه انتقال تکنولوژی، اثرات معنادارتری بر بهبود بهره وری کل عوامل تولید دارد. در این مطالعه، با لحاظ شکاف تکنولوژی، اثر سرمایه گذاری مستقیم خارجی[1](FDI) 9 کشور منتخب OECD بر بهره وری کل عوامل تولید[2](TFP) در 8 زیربخش صنعت اقتصاد ایران در دوره زمانی 93-1380 بررسی می شود. در گام نخست، تابع تولید با رویکرد ARDL برآورد و مقادیر TFP استخراج شد. سپس شکاف تکنولوژی - معادل با نسبت TFP کشور خارجی به داخلی- محاسبه و در نهایت، با برآورد یک الگوی رگرسیون آستانه ای، ملاحظه می شود که هر چه شکاف تکنولوژی بین کشورهای فرستنده و گیرنده سرمایه کمتر باشد، اثر FDI بر TFP در بخش صنعت نیز بیشتر می شود و با افزایش شکاف تکنولوژی، اثر مثبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر بهره وری زیربخش های صنعت، کاهش می یابد. همچنین تخمین ضرایب متغیرهای مستقل از رژیم، نتایج جالبی در تضاد با انتظارات تیوریک را در مورد بهره وری بخش صنعت نشان می دهد. ضرایب متغیرهای تحقیق و توسعه و سرمایه انسانی، فاقد معناداری تشخیص داده می شوند که این عدم معناداری، می تواند با کیفیت پایین سرمایه انسانی، تخصیص نامناسب مخارج مربوط به فعالیت های تحقیق و توسعه و تحریم های اقتصادی که موجبات افزایش نااطمینانی شده و بر وضعیت رکودی دامن می زند، توجیه شود. تقویت سرمایه انسانی در بخش صنعت، از طریق آموزش حین کار یا تشویق به شرکت در دوره های آموزشی خارج از کشور جهت بهره مندی از دانش روز، می تواند به عنوان مهمترین توصیه سیاستی برای کاهش شکاف تکنولوژیکی و در نتیجه، بهبود جذب FDI معرفی شود.

    کلیدواژگان: سرمایه گذاری مستقیم خارجی، شکاف تکنولوژی، رگرسیون آستانه ای پانل
  • داریوش حسنوند، حمید آسایش، عادل محمدی نوده* صفحات 121-144

    هدف مقاله حاضر، برآورد اثرگذاری سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات در استان های کشور در دوره زمانی 1380-1396 بوده، و برای این منظور، از روش رگرسیون انتقال ملایم داده های پنلی (PSTR) استفاده شده است. مبتنی بر آزمون صورت گرفته، مشخص شد که بین سرمایه گذاری مستقیم خارجی و رشد بخش های مختلف اقتصادی، رابطه غیرخطی وجود دارد. نتایج این مطالعه، بیانگر این است که سرمایه گذاری مستقیم خارجی، با توجه به نوسانات نرخ تورم، بر رشد بخش های مختلف اقتصادی، اثر متفاوتی دارد. ضریب برآورد شده برای حد آستانه های نرخ تورم در این سه بخش، به ترتیب، برابر با 55/2، 78/1 و 94/1 بود. بر اساس نتایج به دست آمده، افزایش یک درصدی در سرمایه گذاری مستقیم خارجی، به ترتیب، به افزایش 50/0 درصدی بر رشد بخش کشاورزی، 69/0 درصدی رشد بخش صنعت و 88/0 درصدی رشد بخش خدمات، منجر می شود. با توجه به نتیجه گیری مقاله، می توان بیان کرد که بخش خدمات، صنعت و کشاورزی، به ترتیب، بیشترین اثرپذیری را از سرمایه گذاری مستقیم خارجی دارند.

    کلیدواژگان: سرمایه گذاری مستقیم خارجی، رشد اقتصادی، اشتغال، مدل غیرخطی
  • مهدیه رضاقلی زاده*، سحر حیدرزاده صفحات 145-176

    گسترش فعالیت های زیرزمینی و قاچاق کالا به عنوان یک خطر و تهدید جدی در اقتصاد کشور، می تواند وضعیت اشتغال را تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به اهمیت این موضوع، در پژوهش حاضر پس از مشخص کردن عوامل به وجود آوردنده قاچاق کالا، حجم قاچاق در ایران با استفاده از مدل MIMIC، به کمک نرم افزار آموس[1] و با روش حداکثر درست نمایی برآورد گردیده و با استفاده از اطلاعات جانبی، سری زمانی اندازه نسبی و مطلق آن، طی دوره زمانی 96-1357 محاسبه می گردد. سپس در مرحله دوم، تاثیر قاچاق کالا بر اشتغال در کشور با به کارگیری داده های سری زمانی و با استفاده از آزمون کرانه ای در مدل خودرگرسیون برداری با وقفه های گسترده[2]، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. نتایج برآورد سری زمانی قاچاق، نشان دهنده این است که روند قاچاق در ایران طی سال های مورد بررسی، به رغم نوسانات عمده، در مجموع افزایشی بوده است. یافته های حاصل از برآورد تاثیر قاچاق بر اشتغال نیز بیانگر این است که گسترش قاچاق در کوتاه مدت و بلندمدت، تاثیر منفی بر اشتغال داشته و آن را کاهش می دهد.

    کلیدواژگان: قاچاق کالا، اشتغال، ایران، شاخص چندگانه- علل چندگانه (MIMIC)، آزمون کرانه ای خودرگرسیون برداری با وقفه های گسترده (ARDL Bounding test)
  • مهدی قائمی اصل*، فیروز ولائی صفحات 177-212

    صنعت بانکداری، بخش مهمی از اقتصاد هر کشور است. سلامت نظام بانکی کشور به عنوان اصلی ترین کانال سیاست گذاری و سنگ بنای نظام اقتصادی، از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله، به بررسی تاثیر فساد اداری بر عملکرد نظام بانکداری بدون ربا در ایران پرداخته است. نمونه آماری مورد استفاده در این پژوهش، 21 بانک فعال در بورس اوراق بهادار در بازه 1395-1386 است. به منظور مدل سازی پژوهش، از مدل پانل دیتای نامتوازن و روش حل GMM استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که برخلاف نگرش «گریس چرخ ها» که فساد اداری را به عنوان مشوقی برای کارمندان دولت برای انجام وظایف شان قلمداد می نماید، فساد اداری نه تنها، منجر به افزایش درآمد خالص به ازای هر واحد سرمایه بانکی نمی شود، بلکه کاهش سودآوری بانکی (نسبت سود خالص به کل دارایی) را نیز به دنبال دارد؛ بنابراین، فساد اداری در نظام بانکی، نقش «شن و ماسه در چرخ ها» را ایفا می کند. مهم ترین راهکار عملیاتی برای مقابله با فساد اداری در نظام بانکی، افزایش کیفیت و مراحل نظارت بانک مرکزی بر اجرای درست قوانین، در کنار افزایش جریمه ها و اطلاع رسانی عمومی در خصوص بانک های خاطی ا ست.

    کلیدواژگان: فساد اداری، فساد مالی، معیارهای سلامت مالی، حق الوکاله
|
  • Mohammadreza Monjazeb*, Aida Gaseminejad Pages 1-28

    The optimization of water use will be an important issue for Iran in the coming years.  In this paper, the gap between current and optimal water use has been estimated using Spatial Durbin Model (SDM), as special case of Spatial Panel Data, for 18 selected provinces during 2003-2015.  Notable characteristic of this model in comparison with other spatial models (including SEM and SAR) is to enter spatial lags of dependent and explanatory variables in the model simultaneously. This model has been selected by Wald Test. Results show that population and income have positive effects on residential water consumption, but water tariff has negative impact on domestic water use. According to the findings, water tariff can be applied as an instrument for controlling the level of water consumption. Especially in high-consumption provinces, water pricing can be more effective in reducing water use.

    Keywords: Water demand, Panel data, Population
  • Farzaneh Jaydari*, Farhad Khodadad Kashi, Asghar Abolhasani, Bagher Darvishi Pages 29-52

    The water distribution department of urban water and wastewater companies is of natural monopoly characteristic, and requires regulating. The aim of this research is to regulate urban water and wastewater companies in Iran using a price-cap regulation approach to improve their productivity. For this purpose, using the data of municipal water and wastewater companies over the period 2011-2016, the X-factor for the price-cap regulation is calculated using two productivity growth and inefficiency balance scenarios. In this scenario building, the quality of service is included in the calculation of the X factor. Experimental results show that the inclusion of the service quality index in the calculation of X-factor reduces the rate of productivity improvement of the companies. In addition, the more efficient companies have the lower X-factors, and as a result, experience a higher price cap. This reality encourages companies to increase their efficiency and productivity.

    Keywords: Regulation, Price-cap, urban water, wastewater companies, Iran, X- factor, Quality
  • Mohammad H. Rahmati*, Vahid Moghani, Mohammad Vesal Pages 53-76

    This paper studies the short-term impacts of air pollutants on mortality rates in a range of diseases including cardiovascular, respiratory and digestive diseases, tumors and cancers. It uses daily data of suspended particulate matters (SPM), CO, NOx, and O3 in six metropolitan areas of Tehran, Ahvaz, Mashhad, Tabriz, Shiraz, and Esfahan during 2011-2015. In order to determine the impact of air pollution on mortality rate, both daily air pollution and its average over the past two weeks is used. In this research, no association was found between daily pollution and mortality rate. However, the results show that increasing CO in the past two weeks causes a significant increase in mortality rates

    Keywords: Mortality, Air pollution, Cardiovascular, Respiratory, Digestive, Tumors, Cancers
  • Mandana Atefi, Hossein Raghfar*, Mir Hossein Mousavi, Esmaeil Safarzadeh Pages 77-98

    This study aims to investigate the percentage of households facing catastrophic health expenditure and the impoverishment index before and after the implementation of the Health System Reform Plan (HSRP) in rural and urban areas of Iran. This research is based on statistical inference, life-cycle theory and pseudo-panel approach, which uses household income-expenditure survey data during 2014-2017. Using the STATA-SE13 and Excel softwares, households were categorized in 10 age groups of households’ heads born between 1944 and 1993 within five-year intervals. The indexes were calculated in weighted and non-weighted cases for total households, and households having health expenditure. After the implementation of HSRP, the percentage of households with catastrophic health expenditure remained relatively unchanged and impoverishment index decreased slightly. In 2015, both rural and urban households having health expenditure in non-weighted case were faced to the least catastrophic expenditure and the least impoverishment index. Totally, rural and urban areas with elderly household-heads experienced the highest catastrophic health expenditure and impoverishment rate.

    Keywords: Health System Reform Plan, Catastrophic Health Expenditure, Impoverishment, Pseudo-panel, Life-Cycle
  • Mehdi Nejati, Reza Akhbari* Pages 99-120

    If the technology gap between counties is narrow, the foreign direct investment (FDI) will have a ‎greater impact on total factor productivity (TFP) because of technological spillovers. In this ‎study, regarding the technology gap, the impact of FDI from nine selected OECD countries on ‎TFPs in eight industrial subsectors of Iran is examined using panel threshold model during ‎‎2002-2015. To estimate this model, at first step, a Cobb-Douglas production function was ‎estimated by ARDL approach, and TFPs were calculated. Then, technology gap as ratio of ‎foreign to domestic TFPs were computed. The estimation of panel threshold ‎model ‎indicated that if technology gap between FDI recipients and donors is narrow, the effect ‎of FDI on TFP will be high in industrial subsectors.  In addition, estimating the coefficients of ‎the variables independent of the regime indicated interesting results contrary to the theoretical ‎expectations about the productivity of the industrial sector. The human capital and R&D ‎expenditure had insignificant coefficients. These findings can be can be justified with the low ‎quality of human capital, inadequate expenditure of industrial sector on R&D activities, and ‎economic sanctions which raise the uncertainty and worsen the stagnation. Upgrading human ‎capital in the industrial sector through on-the-job training, or encouraging workers to participate ‎in overseas training courses are recommend to reduce the technological gap and to improve the attraction of FDI.‎

    Keywords: FDI, Technology gap, Panel threshold model
  • Darush Hasanvand, Hamid Asayesh, Adel Mohammadinode* Pages 121-144

    The purpose of this paper is to estimate the direct effect of foreign investment on economic growth in agriculture, industry and services sectors in the provinces of Iran during the period 2001-2017. For this purpose, the Panel Smooth Transition Regression (PSTR) model used. It was found that there is a nonlinear relationship between foreign direct investment and the growth of various economic sectors. The results of this study indicate that foreign direct investment affects differently the growth of various economic sectors due to fluctuations in inflation rates. The estimated coefficients for the inflation rate threshold in three-menthioned sectors were 2.55, 1.78 and 1.94, respectively. In addition, one-percent increase in foreign direct investment would increase the growth rates of agriculture, industry, and service sectors by 0.50%, 0.69% and 0.88%, respectively.

    Keywords: Foreign direct investment, economic growth, employment, nonlinear model
  • Mahdieh Rezagholizadeh*, Sahar Heidarzadeh Pages 145-176

    The expansion of underground activities and smuggling of goods threats the employment in Iran. This study estimates the volume of smuggling in Iran by using multiple-cause-multiple causes (MIMIC) model and applying maximum likelihood method over the period 1979-2017. Then the effect of smuggling on employment is investigated by using ARDL Bounding test method. The results of smuggling time series show that despite some fluctuations, the smuggling has been generally increasing. The findings of regression model indicate that expansion of smuggling has a negative impact on employment in the short- and long-run.

    Keywords: Smuggling_Employment_Iran_Multiple Indicators - Multiple Causes (MIMIC)_ARDL Bounding test
  • Mahdi Ghaemi Asl*, Firooz Valaei Pages 177-212

    The banking industry is an important part of the economies. The health of the banking system as main policy-making channel and the foundation of the economic system is of great importance. This paper examines the impact of administrative corruption on the performance of interest-free Banking in Iran. The statistical sample consists of 21 banks listed in the Iranian stock exchange over the period 2007-2017. In this research, the unbalanced data panel model and the GMM method have been used. The results show that, contrary to the “Greasing the Wheels” view, which considers corruption as an incentive for government employees to perform their duties, administrative corruption does not lead to an increase in net income per unit of bank capital, but it reduces bank profitability (ratio of net profit to total assets). Therefore, corruption in the banking system plays the role of "sand of the wheels". The most important operational solution to combat with administrative corruption in the banking system is to increase the quality and supervision phases of the central bank on the correct implementation of the law, along with increasing fines and public disclosure about offender banks.

    Keywords: Administrative corruption, Financial corruption, Financial health measures, Commission