نشریه دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
سال دهم شماره 2 (پیاپی 16، پاییز 1382)

گیاه شنبلیله با نام علمی Fenugreek (Trigonella Foenum-Graceum)، یکی از گیاهان خوراکی است که جنبه های دارویی مؤثری نیز برای آن قائل شده اند. یکی از خواص درمانی که در مورد این گیاه گزارش شده، اثر ضد دیابتی آن است.
مطالعه حاضر با هدف بررسی و ارزیابی تاثیر خوراکی عصاره دانه گیاه شنبلیله بر کاهش قند خون موشهای مبتلا به دیابت تجربی انجام شد.
در این مطالعه تجربی، 12 موش balb/c پس از تخریب سلول های بتای پانکراس به روش شیمیایی و با استفاده از تزریق زیرجلدی 120mg/Kg آلوکسان، به دیابت مبتلا شدند و به دو گروه مورد و شاهد تقسیم شدند. گروه مورد با مقدار روزانه 1 g/Kg وزن بدن از عصاره آبی پودر دانه شنبلیله به صورت خوراکی و به مدت 6 روز تحت درمان قرار گرفتند. در گروه شاهد همزمان به جای عصاره شنبلیله از واحد معادل آب مقطر استفاده شد. اطلاعات به دست آمده از قند خون هر دو گروه با استفاده از آنالیز واریانس و آزمون t مورد تحلیل قرار گرفت.
پس از هر نوبت تجویز عصاره دانه شنبلیله، سطح قند خون در نمونه های گروه مورد نسبت به گروه شاهد کاهش چشمگیری پیدا کرد؛ به نحوی که در روزهای پنجم و ششم سطح قند خون گروه مورد به حد طبیعی نزدیک شد؛ ولی در گروه شاهد از روز اول تا ششم سیر صعودی داشت.
کاهش قابل توجه در سطح سرمی قند خون می تواند به صورت تاخیری بعد از مصرف شنبلیله در موشها ایجاد شود.

استفاده مؤثر از داده هایی که در سیستم های مختلف اطلاعاتی ذخیره شده اند، چالش عمده سازمانها، بخصوص سازمان های بهداشتی و درمانی می باشد. انبوه داده های موجود در سازمانها، زمانی ارزش سازمانی خواهند یافت که به دانشی تبدیل شوند که از نظر کنترل هزینه ها، افزایش سود و حفظ کیفیت در مراقبت از بیماران به این سازمانها کمک کنند.
مطالعه حاضر با هدف پاسخگویی به این سؤال انجام شد که برای استفاده مؤثر از داده های ذخیره شده در پایگاه های اطلاعاتی سازمان های بهداشتی و درمانی، چه اقداماتی در کشورهای پیشرفته انجام و از چه روش هایی استفاده شده است.
این پژوهش از طریق مرور منظم (سیستماتیک) مقالاتی که از سال 1990 به بعد در زمینه KDD (Knowledge Discovery in Databases) منتشر شده بودند، انجام شد. پس از مطالعه کتب و نشریات مرتبط با داده ها و بانکهای اطلاعاتی در کتابخانه های دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی و کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی ایران، کتابخانه مرکزی دانشگاه امیرکبیر و کتابخانه دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم وصنعت، مقالات منتشرشده از طریق پایگاه های اطلاعاتی Science Direct، Pubmed، Proquest، Blackwell و پایگاه های سازمان های بین المللی فعال در زمینه دانش یابی و داده کاوی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند.
ضرورت استفاده مؤثر از انبوه داده ها موضوع رشته ای به نام KDD یا دانش یابی قرار گرفته و از سال 1989 به بعد فعالیتهای وسیعی در کشورهای پیشرفته در این زمینه آغاز شده و مراحل مشخصی برای دانش یابی تعیین شده است. آشکارسازی موارد تقلب، بازاریابی و حفظ مشتری کاربردهای این رشته در زمینه صنعت و کاربردهای مشابه اما با محوریت بیمار و بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی کاربردهای آن در صنعت بهداشت می باشد. با استفاده از قابلیتهای علوم مختلف روش هایی ابداع شده است که نرم افزارهای کنونی از طریق آنها و با بهره گرفتن از قدرت تفسیر انسانی، دانش نهفته در پایگاه هایی با انبوه داده ها را استخراج می نمایند. روش های کمی از قبیل روش های احتمالی و آماری، همچنین روش های طبقه بندی از قبیل طبقه بندی Bayesian، درخت تصمیم گیری و سایر روش ها شامل تحلیل روند و پراکنش، الگوریتم ژنریک، شبکه های عصبی و روش های ترکیبی که دو یا چند تکنیک را با هم مورد استفاده قرار می دهند در ابزارهای دانش یابی مورد استفاده قرار می گیرند.
سازمانها و بخصوص سازمان های بهداشتی و درمانی می توانند با استفاده از نرم افزارهایی که برمبنای یک روش یا ترکیبی از روش های KDD تهیه شده اند، دانش نهفته در پایگاه های داده ها را کشف نمایند و ضمن کاهش قابل توجه در هزینه ها از نتایج جالب آن برای تصمیم گیری در بهبود فعالیتهای خود استفاده نمایند.

بررسی علل شایع مرگ و میر در یک جامعه و مقایسه آن با سایر جوامع از اقدامات مهمی است که می تواند به برنامه ریزی جهت ارتقای سلامت کمک کند. این مقاله با مرور نتایج حاصل از نظام ثبت مرگ بر اساس ICD10 و مقایسه نتایج به دست آمده با آمار کشوری و جهان، میزان مرگ و میر را در شهرستان بیرجند مشخص می کند.
این مطالعه توصیفی- تحلیلی بر روی کلیه متوفیان سال 1382 جمعیت تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی بیرجند که بر اساس نظام ثبت مرگ و میر جمع آوری شده و بر اساس علت فوت ICD10 طبقه بندی گردیده است، انجام شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمون آماری t در سطح 05/0=a تحلیل گردید.
در سال 1382، از 2148 مرگ ثبت شده، بیماری های قلبی عروقی با 517 مورد (1/24%) شایعترین علت فوت بوده است؛ در این گروه، به ترتیب سکته مغزی و سکته قلبی دو علت شایعتر بوده اند؛ همچنین میانگین سنی فوت شدگان ناشی از بیماری های قلبی عروقی 9/67 سال بود؛ بیماری های قلبی 5/14% سالهای مفید از دست رفته عمر را به خود اختصاص دادند. در همین سال حوادث و سوانح غیر عمدی (267 مورد) 7/18% از علل مرگ را به خود اختصاص داد که بیشتر ناشی از حوادث ترافیکی بود. میانگین سنی متوفیان این گروه 4/35 سال بود و بیشترین سالهای از دست رفته عمر (7/18%) ناشی از این گروه بیماری ها بوده است. سرطانها و تومورها با 146 مورد (7/5%) سومین علت شایع مرگ بود که سرطانهای کبد و کیسه صفرا (6/11%)، سرطان ریه و برونش (6/11%) و سرطان معده (3/10%) سه علت شایع مرگ در این گروه بودند. میانگین سنی متوفیان این گروه 2/58 سال بود.
سه علت شایع مرگ بیماری های قلبی عروقی، سوانح و حوادث، سرطانها می باشند که با تدبیر و انجام مداخلات صحیح در زندگی، عادات غذایی، کنترل عوامل خطر مثل سیگار و چاقی و استرس، قابل پیشگیری هستند و می توان امیدوار بود که با برنامه ریزی صحیح ان شاء الله در آینده بتوانیم از بروز بسیاری از مرگهای زودرس جلوگیری کنیم.

ترکیبات قندی (Glycoconjucates) واسطه بسیاری از میان کنش های سلول- سلول می باشند. شواهد گویای این مطلب است که میان کنش بین محل اتصال کربوهیدرات روی تروفوبلاست و گلیکوزآمینوگلیکان ها و الیگوساکاریدهای رحم در حین لانه گزینی از اهمیت خاصی برخوردار است و این امکان وجود دارد که تغییر پیوندهای قندی، زمان و مکان لانه گزینی را تعیین نمایند.
مطالعه حاضر با هدف بررسی ترکیبات قندی سطح سلول و ماتریکس خارج سلولی در طی لانه گزینی انجام شد؛ همچنین مکانهایی از رحم که در لانه گزینی درگیر می باشند با مکانهای دیگر رحم از نظر محتوای ترکیبات قندی مقایسه گردید.
در این مطالعه تجربی، 12 سر موش حامله (از نژاد Balb/c) به طور تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. در ساعتهای 36، 84، 102، 108 و 114پس از رؤیت پلاگ واژنی، موشها تشریح و رحم آنها خارج شد. پس از فیکس و آماده سازی معمول بافتی برش سریال تهیه شد و به روش پاس/آلسین بلو و تولوئیدین بلو رنگ آمیزی گردید.
در ساعت 114 حاملگی غشای پایه اپیتلیوم رحم با شدت بسیار کم برای قندهای اسیدی واکنش نشان داد. در مقاطعی که لانه گزینی در آن رخ نداده بود، علاوه بر ترکیبات قندی اسیدی، ترکیبات قندی خنثی نیز در راس سلول مشاهده شد. واکنش اپیتلیوم برای ترکیبات متاکروماتیک منفی بود؛ در حالی که در ساعات دیگر نوع واکنش در قسمتهای مختلف اپیتلیوم رحم یکسان بود.
با توجه به تغییر پیوندهای قندی در مکان و زمان لانه گزینی و پیدایش ترکیبات قندی اسیدی در اپیتلیوم این مکان در زمان لانه گزینی این امکان وجود دارد که این ترکیب در فرایند لانه گزینی اهمیت داشته باشد.

صدمات ناشی از سوزن و اجسام تیز افراد را در معرض عفونتهای منتقله از طریق خون، از قبیل ایدز و هپاتیت B و C قرار می دهد.
پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل مرتبط با پوشاندن سوزن در کارکنان بهداشتی، درمانی شهر رفسنجان انجام شد.
در این پژوهش از پرسشنامه ای پژوهشگر ساخته استفاده شد؛ این پرسشنامه به همه پرستاران, بهیاران و نمونه گیران آزمایشگاه شاغل در بیمارستانهای شهر رفسنجان که مایل به شرکت در پژوهش بودند، در یک نوبت داده شد. اطلاعات حاصل از پرسشنامه با استفاده از آزمون آماری c2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و 05/P<0 معنی دار تلقی گردید.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که 87% از افراد مورد مطالعه، سوزن استفاده شده برای بیمار را می پوشاندند و 3/46% آنها دچار صدمه سوزن شده بودند. عوامل مرتبط با پوشاندن سوزن عبارت بود از روتین بخش (05/P<0)، توصیه قبلی به پوشاندن سوزن (05/P<0) و سوء تفاهم ناشی از این که پوشاندن سوزن نقش بیشتری در کنترل عفونت دارد.
با توجه به نتایج این تحقیق، تشکیل جلسات بحث و تبادل نظر بین مسؤولین و کارکنان جهت تعیین روتین بخشها و رفع سوء تفاهمات و ارائه یافته های جدید در رابطه با پیشگیری از صدمه سوزن پیشنهاد می گردد.

بیماری های انگلی از جمله آنتروبیازیس موجب شکایتها و گرفتاری های مختلف در کودکان است. مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع آنتروبیازیس در کودکان 6-1 سال مهد کودکهای شهر بیرجند انجام شد.
در این مطالعه توصیفی تعداد 335 نفر از کودکان 6-1 ساله مهدکودکهای دولتی و خصوصی شهر بیرجند به روش نمونه گیری سهمیه ای و سیستماتیک انتخاب و شیوع آنتروبیازیس در آنها با استفاده از آزمایش اسکاچ (در 3 نوبت) سنجیده شد؛ همچنین فرم مصاحبه مدون نیز که شامل مشخصات دموگرافیک، چگونگی رعایت نکات بهداشتی و علائم بیماری آنتروبیازیس در کودکان بود، برای هر یک از واحدهای مورد پژوهش توسط پژوهشگر تکمیل گردید. اطلاعات به دست آمده با استفاده از جدول توزیع فراوانی و آزمونهای آماری c2 و t مورد تحلیل قرار گرفت.
شیوع آنتروبیازیس در کودکان 6-1 سال مهدکودکهای شهر بیرجند 9/14% و اکثر آنان ناقل بدون علامت بودند. شیوع آنتروبیازیس در مهدکودکهای دولتی با 2/13% و در مهدکودکهای خصوصی با 6/23% دارای اختلاف معنی داری بود (047/0=P). در این پژوهش بین شیوع آنتروبیازیس و متغیرهای سن، جنس، میزان تحصیلات والدین، شغل والدین، تعداد افراد خانواده، مدت عضویت کودک در مهد کودک، تعداد کودکان 6-1 سال خانواده و رعایت نکات بهداشتی ارتباط معنی داری وجود نداشت. شایعترین علائم بالینی در مبتلایان، آبریزش از دهان هنگام خواب (30%) و لاغری (کم وزنی) (28%) بود؛ بین علائم بالینی و بیماری آنتروبیازیس ارتباط معنی داری وجود نداشت.
بر اساس یافته های این پژوهش می توان چنین نتیجه گیری کرد که شیوع آنتروبیازیس در کودکان 6-1 سال مهدکودکهای بیرجند 9/14% و همچنین شیوع آنتروبیازیس در مهدکودکهای خصوصی (6/23%) بیشتر از مهدکودکهای دولتی (2/13%) بود.

اگرچه ارتباطی بین آسم و بیماری های آتوپیک در بسیاری از مطالعات مطرح بوده است ولی نتایج ضد و نقیض، ضرورت انجام مطالعات بیشتری را در این زمینه مطرح می نماید. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی ارتباط بین وجود خس خس سینه در یک سال گذشته با اگزما و رینیت انجام شد.
این مطالعه مقطعی بر روی دانش آموزان 14-13 ساله مدارس راهنمایی شهر بیرجند در سال 1381 انجام شد. تعداد 3540 نفر از دانش آموزان از طریق نمایش صحنه های ویدئویی برای بررسی علایم آسم و استفاده از پرسشنامه برای تعیین سابقه رینیت آلرژیک و اگزما بر مبنای پروتکل ISAAC مورد مطالعه قرار گرفتند. طبق این پروتکل، برای بررسی خس خس سینه در یک سال گذشته پاسخ به صحنه های ویدئویی مربوط به خس خس سینه در حال استراحت، خس خس سینه در حین فعالیت و خس خس شبانه با همدیگر ادغام شدند و رابطه سابقه خس خس سینه در یک سال قبل با متغیرهای سابقه فامیلی آسم، نگهداری حیوانات خانگی در منزل، سابقه داشتن اگزما، رینیت و تماس پاسیو با دود سیگار و همچنین جنس و BMI بالا به عنوان متغیرهای مستقل، مورد مطالعه قرار گرفتند. اطلاعات به دست آمده با استفاده از رگرسیون لجستیک مورد تحلیل آماری قرار گرفت و 05/P شیوع خس خس سینه، اگزما و رینیت به ترتیب 18%، 8/6% و 6/36% بود. مهمترین عوامل همراه با افزایش خطر خس خس سینه، عبارت بودند از: سابقه فامیلی آسم در پدر، مادر و یا خواهر و برادر و سابقه رینیت در خود فرد. بین نگهداری حیوانات خانگی، تماس پاسیو با دود سیگار، اگزما، BMI بالا و خس خس سینه در یک سال گذشته ارتباط معنی داری مشاهده نشد.
بیماری های آتوپیک و آسم دارای یک الگوی خانوادگی قوی هستند ولی در ارتباط بین بیماری آلرژیک و بروز آسم، رینیت آلرژیک مهمترین عامل خطر برای آسم مطرح می باشد

سندرم واکترل (VACTERL) یا واتر (VATER) ترکیبی از حداقل سه یافته است: ناهنجاری مقعدی و نقایص کلیوی، نقایص اندام و قلب، همی ورتبرا و آترزی مری. حدود نیمی از بیماران با آترزی مری ناهنجاری همراه دارند. در این مقاله یک مورد از سندرم واکترل با تظاهر نادر اتساع شکمی و کلسیفیکاسیون به دلیل پاره شدن روده جنین گزارش می شود.