نشریه نوآوری و ارزش آفرینی
پیاپی 15 (بهار و تابستان 1398)

سیاستگذاران برای دستیابی به اهداف مورد نظر خود ابزارهای سیاستی متنوعی را طراحی می کنند که اجرای موفقیت آمیز این ابزارها، نیازمند تحلیل و بررسی نتایج و اثرات آنها است. در این راستا، روش های مختلفی برای بررسی اثربخشی مداخلات دولت به کارگرفته شده و ارزش و شایستگی آنها را از ابعاد مختلف بر ذینفعان تعیین می شود. هدف مقاله حاضر، بررسی عمیق، شناسایی و دسته بندی شاخص های اثرگذاری ابزارهای سیاستی مالی و مالیاتی است که توسط دولت ها در حمایت از کسب و کارهای کوچک و متوسط یا نوآور و بمنظور تحریک تحقیق و توسعه ارایه می شوند. بدین منظور، بر اساس روش فراترکیب 279 مقاله و گزارش از پایگاه های رسمی و معتبر شناسایی شده و پس از طی مراحل لازم 67 سند مورد تحلیل نهایی قرار گرفته است. با تجزیه و تحلیل و ترکیب کیفی نتایج مطالعات ارزیابی سیاست، 15 شاخص اثر گذار بر عملکرد شرکت ها شناسایی شد که این شاخص ها در قالب سه دسته اثر افزونگی ورودی، افزونگی خروجی و افزونگی رفتاری در نگاشت تحقیق جایگذاری شدند. در پایان به منظور تعیین میزان اهمیت و پشتیبانی این مطالعات، با استفاده از روش آنتروپی شانون به تعیین ضریب اثر اجزای شناسایی شده در نگاشت پرداخته شد که شاخص هزینه کرد تحقیق و توسعه از دسته افزونگی ورودی و شاخص نوآوری از دسته افزونگی خروجی بیشترین تاثیر را دارا بودند.

این پژوهش به تحلیل نهادسازی هایی که برای سیاست گذاری علم و فناوری در جمهوری اسلامی ایران از دوران پهلوی (پهلوی اول و دوم) تا کنون انجام شده است پرداخته است. نهاد هایی که در طول این دوره ایجاد شده اند و وظایف و اختیارات آنها به طور خلاصه ذکر شده اند و رویکرد ها یی از جمله نوسازی و مدرنیزاسیون در دوران پهلوی ها ، باز تعریف ارزش ها و ارزش آفرینی های مبتنی بر شاخص های اسلامی در دوره بعد از انقلاب 1357، که منشاء نهاد سازی های دوران مربوط به خود بوده اند، با استفاده از روش تاریخی (شرایط محیطی حاکم) و گروه کانونی، این روند مورد تحلیل قرار گرفته ودر بخش پایانی نیز در قالب نتیجه گیری، توصیه های سیاستی که از این تحلیل بدست آمده است از قبیل ادغام بعضی از نهاد ها، تعیین مکانیزم وحدت عین تکثرنهاد های سیاست گذار و مجری، هماهنگی استراتژیک عمودی و افقی بین برنامه و اسناد کلان این حوزه و نهایتا پیشنهادهای کاربردی و پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی ارایه شده است. 

توسعه ارتباط بین دانشگاه و صنایع کوچک و متوسط (SMEs) به دلیل پیامدهای مثبتی که در زمینه های اقتصادی و اجتماعی دارد اخیرا توجه سیاست گذاران را به خود جلب کرده و تلاش هایی نیز در جهت ایجاد پیوندی اثربخش بین این دو صورت گرفته است. علی رغم این تلاش ها، به نظر می رسد وضعیت فعلی این رابطه مطلوب نیست، لذا تحقیق پیش رو به بررسی موانع درک شده در این زمینه می پردازد. بدین منظور پس از بررسی ادبیات موضوع و شناسایی برخی از این موانع، پرسشنامه ای طراحی و بین صنعتگران/کارآفرینان شرکت کننده در "بیستمین کنگره سراسری همکاری های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی" توزیع گردید تا اهمیت هر یک از این موانع در ایجاد همکاری موثر بین دانشگاه و SMEها از دیدگاه آنان مشخص گردد. همچنین با انجام مصاحبه های عمیق با 10 نفر از کارشناسان فعال در این زمینه و تجزیه و تحلیل مصاحبه ها ضمن دستیابی به اشباع نظری و توقف مصاحبه ها، تحقیقات تکمیل گردید. یافته ها نشان می دهد که فقدان ساختار حمایتی و نهادهای واسطه ای، تفاوت دیدگاه و موانع فرهنگی و نیز موانع مرتبط با فرآیندهای اداری و مکانیزم های اجرایی و آموزشی در دانشگاه به ترتیب از مهم ترین موانع در توسعه همکاری های فناورانه دانشگاه و SMEها می باشند. همچنین برای تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و برای مقایسه ی موانع همکاری از آزمون آماری تحلیل واریانس فریدمن استفاده شده است.

محصولات پیچیده در همه صنایع فراگیر بوده و در زیرساخت های صنعتی کشورهای توسعه یافته نقشی اساسی ایفا می کنند. مشاهده شکست برخی شرکت های مطرح بین المللی در این حوزه، بررسی نمونه های موفق و تحلیل علل موفقیت آنها را ضروری می سازد. این نیاز در شرکت های موخر فعال در این حوزه به دلیل محدودیتهایی که این شرکت ها با آن مواجهند از جمله ساختار درحال توسعه کشورهای خاستگاه و عدم دسترسی به شبکه های پیشرو اهمیتی مضاعف پیدا می کند. تحقیق حاضر که با رویکرد کیفی انجام شده است به تحلیل توسعه موفق محصولات پیچیده در صنعت برق بر اساس الگوی دوسوتوانی می پردازد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که شرکتی موخر توانسته است پس از اکتساب برون زای فناوری، با اجرای طیفی از پروژه های مکرر منظور کاربرد اقتصاد تکرار و بازترکیب حاصل از توسعه و به کار گیری مکانیزمهای توسعه درون زا پروژه های پیشرو را به منظور دستیابی به پایه فناوری جدید و تامین فناوری های پیچیده مورد نیاز خود با اتکا به دوسوتوانی طراحی، تامین و اجرا کند. مکانیزم های به کارگرفته شده شامل توسعه ماژولار محصولات پیچیده، تعمیق دانش با بهره برداری و تدوین دانش درونی شده با تمرکز بر تامین نیازهای پایش شده بازار هستند. این تجربه موفق در تحویل دستاوردهای پروژه، کارکرد دوسوتوانی را در عرصه مدیریت پروژه ها نیز به نمایش می گذارد. رویکرد ترکیبی دوسوتوانی در عرصه توسعه فناوری و محصول و مدیریت پروژه های پیچیده کاربردهای قابل توجهی برای سایر صنایع دیگر داشته و از سوی دیگر لزوم گسترش پژوهش ها در این عرصه را نشان می دهد.

کارآفرینی اجتماعی بعنوان شاخه ای از کارآفرینی، نقش کلیدی در توسعه پایدار جامعه دارد. از سوی دیگر آموزش عالی دوره مناسبی جهت پرورش کارآفرینی گرایی قلمداد می گردد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، شناسایی مولفه های کارآفرینی اجتماعی در آموزش عالی بود. رویکرد پژوهش، کیفی و در فرآیند پژوهش از راهبرد نظریه داده بنیاد استفاده شده است. مشارکت کنندگان، شامل صاحبنظران حوزه کارآفرینی گرایی اجتماعی در آموزش عالی دولتی ایران بودند، که با استفاده از رویکرد نمونه گزینی هدفمند 22 نفر انتخاب و پس از رسیدن به اشباع نظری، جهت اطمینان با 2 نمونه دیگر مصاحبه صورت گرفت که داده های جدیدی بدست نیامد، در نهایت با 24 نفر از اطلاع رسانان کلیدی، چارچوب نمونه گزینی بسته شد. جهت بررسی روایی و پایایی داده ها، به ترتیب از روایی سازه ای، روایی درونی و روایی بیرونی و جهت بررسی پایایی از روش بررسی اعضا، همکار پژوهشی و ناظر بیرونی استفاده گردید. داده یابی با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار و تحلیل داده ها با روش مقایسه مداوم و کدگذاری نظری صورت گرفت. مشارکت کنندگان در پژوهش، عواملی مانند سفارش پذیری اجتماعی، محرک-های تغییرپذی و کارآفرینی گرایی را به عنوان عوامل علی توجیه کننده الگو، ارزش آفرینی اجتماعی را به عنوان پدیده محوری و شکل دهنده و سامان بخش سایر عناصر الگو، استقلال نهادی و آزادی آکادمیک را به عنوان عوامل مداخله گر بر راهبردهای پدیده مورد نظر، مدیریت مسیولانه و بسته های حمایتی را به عنوان راهبردهای راه حل محور برای مواجهه با پدیده مورد مطالعه و شایستگی پروری و پاسخگویی در برابر اجتماع را، به عنوان پیامدهای گسترش الگوی کارآفرینی اجتماعی در آموزش عالی برشمردند. بدین ترتیب مولفه ها و عناصر الگوی مورد نظر، استخراج و ارایه گردید. 

کارآفرینی عامل رشد و توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه محسوب می‏شود، این مهم در نتیجه جدیت و پشتکار در استفاده بهینه از فرصت‏ها به دست می‏آید. در نتیجه این امر می‏توان اذعان کرد، کارآفرینان صنایع مختلف به عنوان طلایه داران موفقیت ‏های تجاری در جامعه محسوب می‏شوند زیرا، توانایی استفاده از فرصت‏ها را دارا بوده و قادر به ایجاد ابتکار و خلاقیت در سازمان می‏باشند. کارآفرینی در صنایع مختلف اهمیت بسزایی در ارتقاء و پیشرفت آن سازمان دارد، با توجه به اهمیت بسیار زیاد البسه و منسوجات در جامعه و اقتصاد مردم در کشورهای مختلف و نقش بسیار مهم آن در کشور ایران، بررسی کارآفرینی سازمانی در صنعت نساجی مورد مطالعه قرار گرفت. این تحقیق در قالب مصاحبه عمیق از چندین شرکت مختلف نساجی و خبرگان این صنعت و خبرگان دانشگاهی صورت گرفت و شناسایی مولفه‏ های کارآفرینی سازمانی در صنعت نساجی از طریق مصاحبه هایی در قالب 46 پرسش مختلف طراحی و مطالعه گردید، که پس از 12 مصاحبه اشباع نظری حاصل گردید. مصاحبه ‏های صورت گرفته از طریق نرم‏افزار اطلس کدگذاری گردیدند و بر اساس کدهای به دست آمده، مدل کارآفرینی سازمانی در صنعت نساجی ایران ارایه شد. نتایج این مطالعه نمایانگر نقش شگرف عوامل ساختاری و محیطی موجود در صنایع نساجی و نیز استراتژی و مولفه‏ های کارآفرینی سازمانی بر صنایع نساجی بود.