نشریه علوم به زراعی گیاهی
سال چهارم شماره 2 (پاییز و زمستان 1393)

به منظور بررسی اثرات فاصله ردیف و تنش آب بر همبستگی بین عملکرد،اجزای عملکرد و برخی صفات مرفوفیزیولوژیکی ماش (Vigna radiata) آزمایشی در سال زراعی 83 -1382 در مزرعه تحقیقاتی مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی کشاورزی رامین اجرا گردید. آزمایش بصورت طرح اسپلیت پلات در قالب  بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار پیاده شد. فاصله بین ردیف های35، 55 و 75 سانتیمتر بعنوان عامل اصلی و حذف آبیاری در مراحل رشد رویشی، گلدهی و پر شدن غلاف به همراه تیمار آبیاری کامل (شاهد)، بعنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که عملکرد دانه در بوته با شاخص برداشت، تعداد غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، تعداد شاخه فرعی، فاصله پایین ترین غلاف از سطح زمین، همبستگی مثبت و معنی دار دارد. تعداد دانه در بوته و تعداد غلاف، بالاترین ضریب همبستگی را (به ترتیب =97/0 r  و 89/0= r) با عملکرد دانه نشان دادند.

شوری از عوامل عمده در جهت کاهش عملکرد محصولات زراعی به ویژه گندم می باشد. به منظور بررسی تاثیر شوری روی برخی صفات مورفوفیزیولوژیکی رقم های گندم در یک سال آزمایشاتی به صورت جداگانه در مراحل مختلف رشد انجام گردید.در سال 1388  آزمایشی در دو مزرعه واقع در شهرستان ابرکوه انجام شد که یکی با آب شیرین 5/1  ECبه عنوان مزرعه شاهد و دیگر مزرعه ای با آب شور 10 EC نبود که صفاتی از قبیل ارتفاع بوته ، تعدا سنبله ؛ تعداد پنجه بارور و پنجه غیر بارور، سطح برگ پرچم ، وزن خشک برگ پرچم ، SLA و SLW ، عملکرد اقتصادی ، وزن هزار دانه ، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک محاسبه گردید. نتایج آزمایش نشان داد که صفات ارتفاع بوته سطح برگ پرچم SLA و SLW ، عملکرد اقتصادی وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت از نظر آماری اختلاف معنی دار داشتند. (P<0.01) صفات تعداد سنبله ، تعداد پنجه بارور و غیر بارور اختلاف معنی دار نشان ندادند.آزمایش بررسی تاثیر شوری در مرحله جوانه زنی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی در سه تکرار انجام گردید. یکی از فاکتورها رقم (تمام ارقام) و فاکتور دیگر سطوح مختلف شوری 0 ، 5 ، 10 و 20 دسی زیمنس بر متر بود که با اضافه کردن نمک طعام (خالص) به آب مقطر تهیه شد. نتایج آزمایش نشان داد که افزایش شوری به درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی تاثیر داشته و این صفات اختلاف معنی دار نشان دادند.

باتوجه به تغییرات اقلیمی سال‏های اخیر و کاهش شدید بارندگی و به تبع آن کم آبی ،لازم است ارقامی از گندم که به خشکی متحمل تر باشند انتخاب شود در این مسیر توانایی ارقام مختلف در داشتن ریشه های گسترده تر و کارامدتر می تواند مثمر ثمر باشد. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی و تاثیر آن بر خصوصیات مرفولوژیکی  ریشه گندم این آزمایش گلدانی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 12تیمار و4 تکرار، که فاکتور اول واریته های گندم به نامهای پیشتاز- پیشگام-مرودشت -گاسکوژن و فاکتور دوم سطوح آبیاری گندم شامل 100-80-60 درصد آب مورد نیاز بوده است اجرا گردید . این تحقیق در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد-مجتمع گلبهار انجام گرفت. صفات اندازه گیری شده در این آزمایش عبارت بودند از طول، عرض، وزن خشک، نسبت ریشه به اندام هوایی و حجم ریشه و کارایی مصرف آب که  این صفات با استفاده از نرم افزارSAS  وExcel  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون چند دامنه دانکن در سطح 5% انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که صفات طول و عرض، نسبت ریشه به اندام هوایی و حجم ریشه در خشکی با اطمینان 99% بایکدیگر اختلاف معنی داری دارند اما در مورد ارقام طول ریشه، وزن خشک ریشه و حجم ریشه و کارایی مصرف آب با اطمینان 95% باهم اختلاف معنی دار دارند. عرض ریشه و نسبت ریشه به اندام هوایی در اثر متقابل رقم و خشکی با اطمینان 99% اختلاف داشتند.

به منظور بررسی اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد ارقام ماش آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در ایستگاه تحقیقاتی شیروان چرداول ایلام در سال 1387  اجرا گردید.فاکتورهای آزمایشی شامل رژیم آبیاری در پنج سطح (30 میلی متر (I30)، 60 میلی متر (I60) ، 90 میلی متر (I90) ، 120 میلی متر (I120) و 150  میلی متر (I150) و ارقام ماش  شامل پرتو (V1)، مهر (V2) و گوهر (V3) بودند. نتایج حاصل آزمایش بیانگر آن بود که صفات تحت تاثیر تیمارهای آبیاری از خود اختلاف معنی داری نشان دادند، بطوری که بیشترین تعداد صفات در آبیاری 30 میلی متر تبخیر حاصل گردید. آبیاری در 150 میلی متر تبخیر کمترین تعداد صفات را به خود اختصاص داد. البته در بعضی صفات از جمله عملکرد دانه بین آبیاری 30 و 60 میلی متر از تشتک تبخیر اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بین ارقام مورد آزمایش نیز بر روی صفات اندازه گیری شده نیز اختلاف معنی داری به دست آمد. رقم گوهر در مقایسه با سایر ارقام به دلیل داشتن تعداد غلاف در بوته و وزن هزار دانه بالاتر ازعملکرد دانه بالاتری برخوردار بود. از نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت چنانچه وقفه کوتاهی در انجام آبیاری بوجود آید نیز می توان به عملکرد قابل قبولی دست یافت، بنابراین درمناطقی که کمبود آب وجود دارد می توان از آبیاری 60 میلی متر از تشتک تبخیر و رقم گوهر توصیه نمود.

به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد و تعیین شاخص های تحمل به خشکی در کلزا، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار بر روی 10 رقم کلزا در سال 1389- 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج به اجرا درآمد. صفات مورد  بررسی عبارت بودند از: عملکرد دانه در کرت، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در ساقه اصلی، طول غلاف، تعداد دانه در غلاف، شاخص برداشت، وزن صد دانه، تعداد غلاف در ساقه فرعی و تعداد شاخه فرعی. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین کلیه صفات مورد بررسی به جز صفات تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، طول غلاف، تعداد غلاف در ساقه فرعی و تعداد شاخه فرعی، اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. بیشترین میانگین عملکرد مربوط به ارقام لیکورد، ساری گل و RGS003 بود. نتایج حاصل از گزینش بر اساس شاخص های STI و GMP و Harm نشان داد که رقم لیکورد نسبت به سایر ارقام از تحمل بیشتری نسبت به خشکی برخوردار می باشد. بیشترین مقدار شاخص SSI مربوط به رقم مودنا و کمترین مقدار مربوط به رقم ساری گل بود. بر اساس نتایج شاخصTOL   نیز رقم ساری گل نسبت به سایر ارقام دارای تحمل بیشتری نسبت به خشکی بود.

به منظور بررسی تاثیر علفکش ترفلان بر کنترل علف های هرز و عملکرد دانه دو رقم ماش آزمایشی در سال زراعی 89-88 در شرایط آب و هوایی شهرستان شوشتر انجام شد. این آزمایش به صورت طرح آزمایشی کرت های یک بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی و در 3 تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل دو رقم ماش (پاکستانی و پرتو) به عنوان عامل اصلی و 3 تیمار کنترل علف هرز شامل وجین، شاهد علف هرز، ترفلان 2 لیتر در هکتار در نظر گرفته شد. علف های هرز مورد بررسی عبارت بودند از اویارسلام ارغوانی، سوروف، تاج خروس و عروسک پشت پرده. کمترین وزن خشک بوته اویارسلام ارغوانی، سوروف، تاج خروس و عروسک پشت پرده تحت تاثیر تیمار علفکش ترفلان (به ترتیب 1/2،1/1، 1 و 79/0 گرم در متر مربع) دیده شد. نتایج مقایسات میانگین نشان داد بیشترین عملکرد دانه تحت تاثیر کاربرد علفکش ترفلان (4/27 گرم در تک بوته) دیده شد که تفاوتی با تیمار وجین نداشت.