نشریه علوم به زراعی گیاهی
سال دوم شماره 2 (پاییز و زمستان 1391)

ویژگی‏های کیفی بذر ممکن است در طی نگهداری دچار کاهش شوند. الیس و رابرتز در کمی کردن کاهش زنده مانی بذر در طی نگهداری معادله ای را ارایه دادند که بر اساس آن برای همه توده های بذری یک گونه بدون توجه به کیفیت اولیه بذر و شرایط فرآوری آن در شرایط یکسان نگهداری، سرعت زوال یکسانی در نظر گرفته می شود. به منظور بررسی این امر و یافتن دیگر عوامل تاثیر گذار احتمالی بر سرعت زوال بذرهای سویا، 32 توده مختلف بذری با رطوبت 12% که در تیماهای مختلف برداشت و به طور مصنوعی خشک شده بودند، در آزمایشی تحت 3 دمای نگهداری 15، 20 و 25 درجه قرار گرفتند. تجزیه داده های جوانه زنی بذر با استفاده از برنامه GENMOD به کمک نرم افزار SAS برای خطوط موازی و غیرموازی شیب از دست رفتن زوال بذر نشان داد که معادله الیس و رابرتز برای بذرهای فوق قابل استفاده نیست. سپس روند کاهش زنده مانی بذر در طی نگهداری و شیب این کاهش محاسبه گردید. رگرسیون گام به گام نشان داد که رطوبت برداشت و اثر متقابل آن با دمای نگهداری بیشترین تاثیر را بر سرعت زوال بذر داشت و بذرهای زودتر برداشت شده، بوی‍ژه در دماهای بالا آسیب پذیرتر بودند. دیگر پارامترهای خشک کردن بذر مثل دما و سرعت بالا و نیز عمق خشک شدن بذر این روند را شدت می بخشند.

به منظور بررسی تاثیر تاریخ های مختلف کاشت و کاربرد سایکوسل بر صفات زراعی ارقام جو، آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ایستگاه تحقیقات زراعی بایع کلا شهرستان نکا در سال زراعی 89-1388 اجرا شد. تاریخ های کاشت 20 آبان، 5 و 20 آذر به عنوان عامل اصلی و ارقام صحرا، پروداکتیو و لاین M12 و دو سطح محلول پاشی سایکوسل {بدون مصرف (شاهد) و مصرف 8/2 لیتر در هکتار} که به صورت فاکتوریل اختلاط گردیدند، به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد حداکثر و حداقل درصد سنبلک بارور، عملکرد دانه و شاخص برداشت به ترتیب تحت تاریخ های کاشت 5 و 20 آذر حاصل شد. رقم صحرا و لاین M12 به ترتیب دارای بیشترین و کمترین درصد سنبلک بارور، عملکرد دانه (9/316 و 4/244 گرم در متر مربع)، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بودند. با مصرف سایکوسل ارتفاع گیاه کاهش یافت، اما درصد سنبلک بارور، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت افزایش یافت. حداکثر درصد سنبلک بارور، عملکرد دانه و شاخص برداشت تحت اثر متقابل تاریخ کاشت 5 آذر × رقم صحرا حاصل شد. بنابراین تاریخ کاشت 5 آذر، رقم صحرا و مصرف 8/2 لیتر سایکوسل در هکتار به علت افزایش اجزای عملکرد دانه و در نهایت عملکرد دانه فاکتورهای مناسب کاشت جو در استان مازندران معرفی می گردند.

سورگوم یکی ازگیاهان علوفه ای تیره گرامینه است که در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک جهان برای تامین علوفه سبز، خشک، سیلویی و حتی چرای مستقیم دام مورد توجه قرار می گیرد . سورگوم با دارا بودن خصوصیاتی از جمله قدرت پنجه زنی زیاد، عملکرد بالا، رشد سریع و ارزش غذایی بالا از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تحقیق اثر محلول پاشی محرکهای رشد استیمورل، فورسه 4 ال و دیولزی بر خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد وزنی سورگوم علوفه ای اسپیدفید طی آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ساعتلو در 25 کیلومتری شهر ارومیه به اجرا در آمد. ایستگاه مذکور با طول جغرافیایی 45 درجه و 2 دقیقه و 7 ثانیه و عرض جغرافیایی 37 درجه و 43 دقیقه و 89 ثانیه و ارتفاع 1329 متر از سطح دریا، بر اساس طبقه بندی اقلیمی آمبرژیک دارای تیپ آب و هوایی سرد وخشک می باشد. استیمورل و دیولزی با غلظت یک ونیم و فورسه 4 ال با غلظت یک در هزار در سه نوبت و به فاصله بیست روز محلول پاشی شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده های آزمایش حاکی از آن بود که تاثیر محلول پاشی محرک های فوق روی برخی از صفات مورفولوژیک همچنین برخی از صفات کیفی معنی دار بود.

به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت بر خصوصیات کمی و کیفی ارقام گلرنگ در استان چهارمحال و بختیاری این آزمایش در بهار و تابستان 1388 در مرکز تحقیقات کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری (شهرستان شهرکرد) به اجرا در آمد. آزمایش به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی تاریخ کاشت در سه سطح 1 خرداد=D1، 1 تیر = D2 و 15 تیر=D3 و فاکتور فرعی شامل ژنوتیپ در چهار سطح زنده رود= V1، گلدشت= V2، محلی اصفهان= V3 و لاین جدید 2428E= V4 بود. نتایج این آزمایش نشان داد اثر تاریخ کاشت بر روی همه صفات مورد مطالعه از جمله عملکرد و اجزای عملکرد در سطح 1% معنی دار و شاخص برداشت نیز در سطح 5% معنی دار گردید و فقط اثر تاریخ کاشت بر روی وزن صد دانه معنی دار نشد. اثرات متقابل تاریخ کاشت و ژنوتیپ بر روی تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه در واحد سطح و عملکرد روغن در واحد سطح در سطح 1%  و بر روی سایر صفات معنی دار نشد. بیشترین تعداد طبق در بوته مربوط به ژنوتیپ 2428E با 7/12 گزارش گردید. همچنین بیشترین تعداد دانه در طبق برای ژنوتیپ 2428E و محلی اصفهان در تاریخ کاشت اول با 41 دانه در طبق ثبت شد. بیشترین وزن صد دانه نیز در هر سه تاریخ کاشت به ژنوتیپ 2428E با 1/3 گرم اختصاص یافت. بیشترین تعداد دانه در بوته مربوط به ژنوتیپهای 2428E با 517 در تاریخ کاشت اول بود. همچنین ژنوتیپ گلدشت با درصد روغن 31% در تاریخ کاشت دوم بیشترین درصد روغن را به خود اختصاص داد. بیشترین عملکرد روغن نیز را ژنوتیپ 2428E با 664 کیلوگرم در هکتار به خود اختصاص داد. ژنوتیپ 2428E با میانگین عملکرد 2435 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت اول بیشترین عملکرد دانه در واحد سطح را داشت. همچنین ژنوتیپ محلی اصفهان درتاریخ کاشت اول با میانگین عملکرد 1646 کیلوگرم در هکتار عملکرد مناسب نسبت به ژنوتیپ های دیگر از خود نشان داد. به طور کلی عملکرد و اجزای عملکرد با تاخیر در تاریخ کاشت به طرز کاملا معنی داری کاهش یافتند. ژنوتیپ 2428E بیشترین تعداد انشعاب اصلی در بوته، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، وزن صد دانه، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه در واحد سطح و اکثر صفات دیگر را داشت. بهترین تاریخ کاشت در این مطالعه 1 خرداد و مناسب ترین ژنوتیپ نیز در تاریخ کاشت اول ژنوتیپ‏های 2428E و محلی اصفهان و در تاریخ کاشت دوم (کشت دوم) فقط ژنوتیپ 2428E  توصیه می گردد.

استفاده بهینه و کافی نیتروژن در تغذیه گیاهان والد می تواند نقش مهمی در تولید بذور با کیفیت و قدرت رشد بالا داشته باشد.  به همین منظور در آزمایشی اثر مقادیر مختلف کود نیتروژن بر قدرت بذر، جوانه زنی و استقرار گیاهچه در گیاهان والد گندم رقم آذر-2، در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج تیمار و چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (مراغه) بررسی شد. در این تحقیق بذور گندم آذر-2 که تحت تیمار مقادیر مختلف کود نیتروژن (0، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار) تولید شده بودند، برداشت شده و اثر تیمارهای کودی بر خصوصیات جوانه زنی و قدرت بذر و استقرار گیاهچه ها در آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که هدایت الکتریکی نشت یافته از بذر، سرعت جوانه زنی، میانگین مدت زمان جوانه زنی و وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه در سطح احتمال یک درصد و درصد جوانه زنی و گیاهچه های نرمال در سطح احتمال پنج درصد تحت تاثیر مقادیر مختلف مصرف کود نیتروژن قرار دارند. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین درصد بذور زنده مربوط به تیمارهای کودی 90 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن در گیاه والد می باشد. همچنین تیمارهای کودی 90 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن در گیاه والد بیشترین مقدار هدایت الکتریکی نشت یافته از بذر، سرعت جوانه زنی، میانگین مدت زمان جوانه زنی و وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه را به خود اختصاص داده اند. بنابراین با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه، مصرف 90 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن در گیاه والد گندم آذر-2 می تواند جهت تولید بذور با قدرت بالا و خصوصیات جوانه زنی خوب و استقرار مناسب گیاهچه ها که در نهایت منجر به بالا رفتن توان رقابتی گیاهچه های حاصل می شود،  مناسب باشد.

باکتری های زیستی آزوسپیریلیوم و ازتوباکتر تثبیت کننده نیتروژن بوده و در ریزوسفر گیاهان زندگی می کنند. از سوی دیگر مشکلات زیست محیطی ناشی از کاربرد بی رویه کودهای شیمیایی از علل رویکرد کودهای زیستی می باشد. این باکتری ها در ترکیبات آلی کربن دار، اسیدهای نوکلییک و غیره نقش عمده ای ایفا می نمایند. بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 89-1388 در موسسه تحقیقات بین المللی برنج کشور در استان گیلان انجام شد. فاکتور اصلی کودهای بیولوژیک شامل عدم مصرف باکتری، مصرف آزوسپیریلیوم، مصرف ازتوباکتر و مصرف توام آزوسپیریلیوم و ازتوباکتر و فاکتور فرعی شامل مصرف 90، 45، 0 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تلقیح ریشه نشاء برنج با کود بیولوژیک آزوسبپریلیوم و ازتوباکتر بر تعداد برگ فعال،  تعداد پنجه در متر مربع، تعداد دانه پوک و میزان نیتروژن معنی دار بود. تاثیر سطوح کود نیتروژن هم بر تعداد برگ فعال، طول خوشه،  تعداد پنجه در متر مربع، تعداد دانه های پوک و میزان نیتروژن معنی دار بود و اثرات متقابل کود های بیولوژیک و کود نیتروژن هم بر تعداد برگ فعال و تعداد پنجه در متر مربع در سطح احتمال 1% معنی دار شد. بین تعداد پنجه در متر مربع با طول خوشه و طول خوشه با میزان نیتروژن در گیاه همبستگی مثبت و معنی داری در سطح احتمال 1% وجود داشت. این موضوع می تواند ناشی از مصرف کود های بیولوژیک همراه با کود نیتروژن در تیمارها باشد.

به منظور مطالعه اثرات الگوی کاشت و تراکم بوته برعملکرد سیلویی و صفات کیفی و مورفولوژیکی مرتبط با آن آزمایشی در سال 1388 در منطقه چم خلف عیسی شهرستان هندیجان انجام شد. سه روش کاشت شامل کشت یک ردیفه روی پشته (M1)،کشت در کف جوی (M2)،کشت دو ردیف روی پشته (M3) به عنوان عامل اصلی و چهار سطح تراکم (D1) 85 ،(D2) 95 ،(D3) 105، (D4) 115 ،بوته در مترمربع به عنوان عامل فرعی به صورت کرتهای یکبار خرد شده و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند.در این آزمایش درصد کلسیم، فسفر، نیتروژن، پروتئین، طول بلال، ارتفاع بوته، تعداد برگ، عملکرد علوفه اندازه گیری شد. بررسی نشان داد اثر الگوی کاشت بر روی میزان کلسیم ، فسفر،نیتروژن و پروتئین علوفه معنی دارنشد اما این عامل روی صفت عملکرد، طول بلال، ارتفاع بوته در سطح یک درصد و روی تعداد برگ در سطح  پنج درصد معنی دار شد. اثر تراکم بر درصد کلسیم، فسفر، نیتروژن، پروتئین و تعداد برگ معنی دار نشد اما این عامل بر طول بلال، ارتفاع بوته ، عملکرد در سطح یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل نیز در هیچکدام از صفات معنی دار نشد. نتایج  نشان داد که همبستگی معنی دار و منفی بین عملکرد علوفه و در صد ازت در سطح یک درصد  و درصد پروتین در سطح پنج درصد وجود دارد و همبستگی مثبت و معنی دار در سطح یک درصد با تعداد برگ و ارتفاع بوته وجود دارد .