نشریه امنیت اقتصادی
سال پنجم شماره 7 (پیاپی 42، مهر 1396)

بانک ها کانون اصلی ثبات مالی را تشکیل می دهند. پس از وقوع بحران های مالی اخیر، اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای مقابله با ریسک های سیستماتیک در بخش مالی و ایجاد استحکام در موسسه‌های مالی برای کاهش هزینه بحران های مالی، عناصر اصلی سیاست های ثبات مالی را تشکیل می دهند. علاوه بر ابعاد مالی، ابعاد اجتماعی، سیاسی و امنیتی بحران های مالی نیز بسیار قابل توجه است. یکی از اقدام‌های پیشگیرانه به‌منظور ایجاد ثبات در سیستم (نظام) مالی، رعایت اصول حاکمیت شرکتی در موسسه‌های مالی و بانک‌هاست. برای این منظور داشتن محیطی توانمند، ساختار سازمانی مناسب، نظارت صحیح بر اجرای حاکمیت شرکتی و افزایش همکاری با سایر کشورها پیشنهاد می شود.

با توجه به مشکلاتی مانند کمبود منابع آبی و همچنین بیماری‌های موجود در خاک، روش‌های کشاورزی جدیدی مانند هیدروپونیک[1] و آکواپونیک[2] در بسیاری از مناطق جهان در حال گسترش روش هیدروپونیک از مزایای بسیاری مانند مقدار تولید ثابت و پایدار، استفاده از آب کمتر، برداشت سریع، مبتلا نشدن محصول به بیماری موجود در خاک، بازدهی بیشتر تولید نسبت به مقیاس، استفاده از مواد مغذی (کود) کمتر در تغذیه گیاه و استفاده از فضای کمتر برخوردار است. با توجه به این مزایا، مواردی مانند گسترش روش‌های هیدروپونیک با به‌کارگیری جوانان تحصیلکرده از طریق اعطای تسهیلات، آموزش روش‌های نوین بخش کشاورزی به بخش خصوصی، حمایت از مراکز تحقیقاتی کشاورزی در خصوص روش‌های نوین کشاورزی و توسعه همکاری‌های خارجی با کشورهای توسعه‌یافته حامی روش‌های نوین کشاورزی توصیه می‌شود.

ایران و گرجستان در ارتباط با مسایلی مانند کریدورهای ارتباطی، انرژی، طرح های منطقه ای انرژی، گردشگری، سرمایه گذاری خارجی و در نهایت، همکاری در سطح منطقه قفقاز جنوبی از فرصت های همکاری با یکدیگر برخوردارند. محیط قانونی بی ثبات، خطر حمله مجدد نظامی روسیه، منع فروش زمین های کشاورزی به خارجی ها، مناقشات منطقه قفقاز، تروریسم و جرایم سازمان یافته بین المللی، چالش های اجتماعی و اقتصادی از جمله چالش‌های همکاری با گرجستان به شمار می آیند. در راستای تعمیق و گسترش روابط دو کشور، راهبردهای تشویق سرمایه گذاران داخلی برای سرمایه گذاری در گرجستان، تلاش برای گسترش کریدورهای ارتباطی بین دو کشور، فعال سازی سیاست مشارکت در طرح های انرژی در سطح منطقه ای، استفاده از ظرفیت‌های کشاورزی با هدف کشت فراسرزمینی و فعال شدن دیپلماسی حوزه انرژی برای صادرات گاز به گرجستان، پیشنهاد می شود.

فشارهای آمریکا و احتمال تهدید بانک‌های خارجی از سوی این کشور، عدم انطباق قوانین و رویه‌های اجرایی نظام بانکی کشور با استانداردهای بین‌المللی، ساختار بیمار شبکه بانکی کشور (مانند بالا بودن حجم مطالبات معوق، نداشتن حد مناسب کفایت سرمایه و...) و حضور ایران در فهرست کشورهای پرخطر FATF، از جمله مهم‌ترین عوامل تمایل نداشتن بانک‌های بزرگ خارجی برای برقراری تعامل با نظام بانکی کشور به شمار می‌روند. در کنار اقدام هایی که باید در عرصه بین‌الملل برای جلب اعتماد طرف‌های خارجی انجام شود، پی‌گیری الزام‌هایی مانند اصلاح قوانین و مقررات پولی و بانکی، ساماندهی معضل مطالبات معوق بانک‌ها و... نیز ضروری به ‌نظر می‌رسد. همچنین راهکارهایی مانند استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های رتبه‌بندی داخلی و خارجی، مذاکره برای رفع ایران‌هراسی و...، به‌منظور رفع موانع موجود در مسیر برقراری ارتباطات بین‌المللی نظام بانکی پیشنهاد می‌شوند.

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به‌عنوان یکی از عوامل مهم و محرکه توسعه اقتصادی، نقش جدی در انتقال فناوری و فنون جدید مدیریتی ایفا می‌کند. ازاین‌رو، هدف این نوشته شناسایی یکی از موانع اصلی ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، یعنی وجود فساد و چگونگی اثرگذاری آن است. آمارها نشان می‌دهد، وضعیت جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران، در دوره پیش از توافق هسته‌ای، به دلیل فساد ناشی از افزایش نااطمینانی در فعالیت‌های اقتصادی، نامطلوب بوده و در دوره پسابرجام، گشایش‌های تدریجی اقتصادی و اهتمام دولت به حذف زمینه‌های فساد، وضعیت را اندکی بهبود بخشیده است. ازاین‌رو، راهکارهایی مانند تضمین قراردادها و افزایش شفافیت در سرمایه‌گذاری به‌جای اعطای امتیاز و تسهیلات به سرمایه‌گذاران، اصلاح یا حذف قوانین و مقررات زاید و دست‌‌وپاگیر اقتصادی، کاهش حجم دولت و تدوین استراتژی معین در عرصه جذب سرمایه‌های خارجی برای حذف زمینه‌های فساد و بهبود روند جریان ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی پیشنهاد می‌شود.

در حال حاضر کاهش منطقی نرخ سود بانکی یک ضرورت به شمار می‌رود، اما در این زمینه باید ملاحظاتی مد نظر قرار گیرد تا کاهش نرخ سود موجب کم شدن توان وام‌دهی بانک‌ها نشود. به ‌عبارت دیگر، باید پیش از کاهش نرخ سود بانکی، به مواردی مانند افزایش کارآیی نظام بانکی، افزایش سرمایه بانک‌ها، ساماندهی وضعیت معوقات بانکی و... توجه شود تا بانک‌ها بتوانند هم‌زمان با کاهش نرخ سود، نقش موثری در تامین مالی بخش‌های تولیدی ایفا کنند. همچنین توصیه می‌شود، به‌منظور اجرای بهتر سیاست کاهش نرخ سود بانکی، راهکارهای حفظ سیر نزولی نرخ تورم، هم‌سویی سیاست‌های بازار سرمایه با سیاست‌های شورای پول و اعتبار و... مورد توجه قرار گیرند.

وابستگی بالای عربستان به نفت موجب شده است که این کشور برنامه‌هایی را برای ارتقای امنیت انرژی و امنیت اقتصادی در پیش گیرد. افزایش تولید گاز، تامین بخشی از نیازهای مصرفی انرژی از انرژی‌های تجدیدپذیر، سرمایه‌گذاری برای افزایش ظرفیت پالایش در کشورهای بزرگ مصرف‌کننده نفت به‌منظور ایجاد امنیت تقاضا، اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، افزایش سرمایه‌گذاری در بخش پایین‌دست صنعت نفت، خصوصی‌سازی‌های گسترده مانند خصوصی‌سازی شرکت آرامکو و همچنین تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای کاهش اتکابه درآمدهای نفتی، از جمله این برنامه‌هاست. با توجه به اینکه ایران نیز مانند عربستان وابستگی بالایی به نفت و گاز دارد، به‌منظور ارتقای امنیت انرژی و اقتصادی کشور، توجه به مواردی مانند سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدید‌پذیر برای افزایش سهم آنها در سبد مصرفی انرژی، لزوم اصلاح الگوی مصرف انرژی به‌منظور حفظ و ارتقای ظرفیت‌های صادراتی نفت و گاز و همچنین توسعه بخش‌های پایین‌دستی نفت و گاز ضروری است.