فصلنامه آموزش مهندسی ایران
پیاپی 20 (زمستان 1382)

آموزش مهندسی به موازات تحولات فرهنگی و اجتماعی از یک سو و رشد علم و صنعت از سوی دیگر، هر ساله مورد بررسی و تجدید نظر قرا می گیرد و مطالب جدید اضافه و دروس دیگری از برنامه حذف می شود. با توجه به تعامل علم، عمل و فرهنگ با شرح وظایف جدید مهندسان در خصوص توسعه پایدار و تکیه بر حفظ محیط زیست، پرداختن به اهمیت و جایگاه حرفه مهندسی و آگاهی دانش آموختگان آن از ویژگی های جدید بسیار حایز اهمیت است. در این خصوص با آموزش درسی به نام حرفه مهندسی که بر اخلاق و اصول حاکم بر پایداری جامعه، محیط و روابط انسانی تکیه دارد، پیش بینی می شود که بنیادهای عملی و علمی مهندسان در وظایف متنوعی که پس از ورود به محیط کار پیدا می کنند تقویت و خدمات آنها با آگاهی بیشتر همراه و ارایه شود. در این مقاله ضمن پرداختن به دیدگاه دانش آموختگان، درس اخلاق مهندسی در چند کشور بررسی و بالاخره، محتوای درس اخلاق در حرفه مهندسی پیشنهاد می شود.

به منظور شبیه سازی حلقه اول نیروگاه های نوع آب سبک تحت فشار(PLWR) بسته نرم افزای به نام SIMTRANS طراحی و پیاده سازی شد. این نرم افزار با اهداف کاربرد آموزشی به کاربرانی که در زمینه مهندسی هسته ای فعالیت دارند این امکان را می دهد که رفتار و پاسخ سیستم های راکتور نوع System 80 را که تحت 5 نوع حادثه قرار می گیرد، شبیه سازی و بررسی کنند. حوادثی از قبیل از دست رفتن آب تغذیه، از دست رفتن آب خنک کننده (LOCA)، خاموش شدن پمپ اصلی مدارو اولیه و شکسته شدن لوله های مبدل بخار که رایج ترین حوادث در این سیستم ها هستند، برای شبیه سازی در اختیار کاربر است. تغییرات زمانی 8 پارامتر اصلی سیستم شامل توان حرارتی، فشار سیستم، دمای خطوط گرم و سرد، سطح آب در فشارنده، سطح آب در مبدل بخار، دبی آب در خروجی پمپ و دمای آب در طرف ثانویه مبدل بخار برای آنالیز به صورت جدول و نمودار پس از اجرای حادثه مورد نظر توسط نرم افزار در اختیار کاربر قرار می گیرد. کاربران می توانند با آنالیز رفتارهای زمانی پارامترهای سیستم با رفتار سیستم هنگام وقوع حوادث آشنا شوند و زمینه کار آنها بر روی سیمیلاتورها با ابعاد واقعی فراهم گردد.

ذخایر مواد خام و سرمایه های ملی کشورهای محدود است، لذا وظیفه ملی ایجاب می کند که در استفاده بهینه از آنها برای درازمدت برنامه ریزی شود. از جمله مواد خام، ذخایر اولیه برای تولید آهن و فولاد و از جمله سرمایه های ملی مجتمع ها و کارخانه های تولید آهن و فولاد که بسیار سرمایه بر هستند را می توان نام برد. این صنایع از نظر استراتژیکی اهمیت شایان توجهی در تعیین مرزهای رشد صنایع کشورها دارد. بررسی تولید آهن و فولاد در اغلب کشورها صنعتی در دهه اخیر نشان می دهد که آنها به منظور مصرف بهینه ذخایر، حفظ محیط زیست، عرضه و تقاضای آهن و فولاد در سطح جهان و الگوهای شدت تولید و مصرف فولاد تولید خود را کاهسش می دهند و به رده های پایین تری از تولید نزول می کنند. برنامه های تولید آهن و فولاد در سطح جهان نیز نشان می دهد که آنها در جهت تثبیت یا کاهش تولید است، اما تولید آهن و فولاد در برخی از کشورها در حال رشد مانند ایران همانند تولید آهن و فولاد کشورهای صنعتی در مقاطعی از دوره صنعتی شدن همچنان با رشد نمایی افزایش می یابد و برای تولید مازاد بر مصرف برنامه ریزی می شود و آنها به مرور به سطح بالاتری از تولید ارتقا می یابند. به عنوان مثال، ایران از نظر تولید آهن اسفنجی در جهان در سال 1380 با تولید 5 میلیون تن در مرتبه دوم تولید جهانی قرار داشت و به زودی در مقام اول تولید جهانی قرار خواهد گرفت. برای برآورد مرزهای رشد صنایع تولید آهن و فولاد ایران الگوهایی بر اساس تعدادی از عوامل کمی قابل پیش بینی از جمله تولید ناخالص داخلی، سرمایه گذاری در صنایع، جمعیت، مصرف ظاهری  سرانه و هزینه های تولید تدوین شده، مع هذا الگوهای کامل تری بر اساس کل عوامل قابل پیش بینی الزامی است تا برنامه ریزی اساسی و اصولی در زمینه های آوزشی و پژوهشی نیز امکان پذیر باشد. در این مقاله اثر برخی از پدیده های کیفی موثر در تولید آهن و فولاد ایران و جهان از جمله جنگ ها و بحران های ملی و جهانی نشان داده شده و اثر برخی از عوامل کمی لحاظ نشده در الگوهای تدوین شده مورد بررسی و ضرورت تدوین الگوهای کامل تر برای جلوگیری از بحران های اقتصادی در زمینه عرضه آهن و فولاد در سطح ملی و جهانی مورد تاکید قرار گرفته است.

رشته مهندسی معماری از رشته هایی است که اگرچه هم آموزش و هم تجلیات عینی آن در بسیاری ممالک و از جمله ایران سابقه ای کهن دارد، اما به دلایل عدیده ای هم آموزش و هم آثار ایجاد شده معماری در نیم قرن اخیر با چالش های جدی مواجه بوده است. علل متعددی (آگاهانه یا نا آگاهانه و مستقیم یا غیر مستقیم) بر روند تغییر عملکرد مهندسان معمار و استحاله آثار آنان از عناصر با هویت و ارزشمند و اصیل ایرانی به سمت عناصر بی هویت و تقلیدی و غربزده ایفای نقش نموده است. شاید بتوان آموزش معماری و موضوعات مرتبط با آن به همراه عوامل موثر بر آموزش را یکی از عوامل مهم این استحاله به شمار آورد. برای وضوح بحث و دستیابی به پاسخی در این زمینه وجیزه حاضر با توضیح مختصر نقش جهان بینی در خلق اثر معماری و بررسی سامانه آموزش معماری، میزان توجه به این عوامل در برنامه آموزش مهندسی معماری را با عناوین " مقدمه و کلیات"، "انسان، جهان بینی و معماری"، " کاستی ها و اشکالات سامانه آموزش معماری"، تحلیل شرح دروس" و " نتیجه گیری و پیشنهادها" پی جویی و در نهایت نیز پیشنهادهایی را به منظور حل برخی مشکلات ارایه خواهد گرد.

خلاقیت و نوآوری یکی از عناصر اصلی در پژوهش ها و تحقیقات همه علوم است. یکی از جنبه های خلاقیت شناسی کاربردی، فناوری بیونیکی است که با استفاده از اصول تکاملی طبیعت راهکارهای مدرن و تازه ای به پژوهشگران ارایه می کند. به طور کلی، فرایند الگوگیری از طبیعت را برای خلق ایده ها و نوآوری های جدید بیونیک گویند. مهندسی بیونیک علم مطالعه مدل های طبیعت و الهام گیری از این طرح ها و فرایند ها برای رفع مشکلات مهندسی است و عده ای نیز بیونیک را هنر به کار گرفتن دانش سیستم های زنده برای حل مسایل تکنیکی می دانند. تا کنون با استفاده از علم بیونیک پیشرفت های بزرگی در علوم فنی و مهندسی ایجاد شده و پژوهش هایی نیز در این زمینه در حال انجام شدن است که می توان الگو گیری های متنوع در علوم پژشکی مانند قلب های کاملا مصنوعی و اپتیکی و نیز انواع پرنده نماهایی را که توسط سازمان های مختلف از جمله ناسا برای کارهای اکتشافی، تحقیقات و جاسوسی ساخته می شود، نام برد.

در جامعه صنعتی امروز، هدف رسیدن به تکنولوژی های پیشرفته است. بی شک، دانشگاه ها و مراکز علمی در رسیدن به این مهم نقش بسزایی دارند تحقیقات و تجارب نشان داده است که علم و صنعت باید در کنار هم باشند تا جامعه به آرمان های والای خود دست یابد. با این دید مفهوم پارک های تحقیقاتی و مزایا و معایب آنها مطرح شد. در این مقاله مطالبی درباره پارک های تحقیقاتی به همراه مثال های عملی آنها در نقاط مختلف دنیا آورده شده است.

برای هر فرد و سازمانی بعضی از امور نسبت به سایر امور از اهمیت خاصی برخوردار است. اما یک مسئله معلوم و حتمی است و آن اینکه: ما در دنیای تغییر و تحول زندگی می کنیم. پیش بینی آینده و کسب آمادگی برای رو به رو شدن با آن یک نیاز حیاتی است و این آینده نگری است.