فصلنامه روانشناسی تربیتی
سال یکم شماره 1 (پاییز 1384)

پژوهشی حاضر به منظور بررسی تاثیر مشترک راهبردهای یادگیری و سبک های تفکر بر درک مطلب دانش آموزان انجام گرفته است. در این پژوهش نمونه ای با حجم 163 نفر (83 دختر و 80 پسر) از دانش آموزان منطقه 11 آموزش و پرورش شهر تهران مشارکت داشتند. آزمودنی ها که براساس پاسخ به پرسشنامه سبک های تفکر (بعد کارکرد) و معدل سال اول راهنمایی (کمتر از 16) انتخاب شده بودند، به صورت تصادفی در گروه های آزمایشی آموزش راهبردهای شناختی، فراشناختی و گواه جایگزین شدند. برای آموزشی راهبردهای شناختی 8 جلسه و برای آموزش راهبردهای فراشناختی 10 جلسه آموزشی برگزار شد. داده های حاصل از اجرای پیش آزمون و پس آزمون با تحلیل واریانس مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که راهبردهای یادگیری و سبک های تفکر به طور مشترک بر درک مطلب موثرند. گروه آزمایشی قانونگذارانه - فراشناختی بهترین عملکرد را نشان داده است. ضمنا آموزش راهبردهای یادگیری بر افزایش درک مطلب موثر بوده و آموزش راهبردهای فراشناختی به درک مطلب بیشتری منجر شده است. در پایان، با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهادهایی برای طراحی آموزشی کارآمدتر و همچنین مشاوره تحصیلی جامع تر ارایه شده است.

استفاده از چندرسانه ای های آموزشی و دیگر تجارب یادگیری، به یادگیری هرچه بهتر و عمیق تر می انجامد. یکی از انواع یادگیری، یادگیری مفاهیم و یکی از عوامل موثر بر یادگیری مفاهیم، مثال است. این پژوهش با هدف بررسی ترتیب ارایه مثال و تعمیم در یادگیری مفاهیم از طریق چندرسانه ای های آموزشی شکل گرفت. فرضیه های پژوهش به این نکته اشاره داشت که بین یادگیری و یادداری دانش آموزانی که به آنها ابتدا تعمیم و سپس مثال داده می شود، با آنهایی که ابتدا مثال و سپس تعمیم دریافت می کنند، تفاوت معناداری وجود ندارد. برای بررسی سوالات، ابتدا فهرستی از مدارس ابتدایی پسرانه شهر دلیجان تهیه شد و به صورت تصادفی یکی از مدارس انتخاب گردید و سپس از میان دانش آموزان آن مدرسه 32 نفر به صورت تصادفی و در دو گروه انتخاب شد و با توجه به دو ابزار اصلی پژوهش یعنی چندرسانه ای آموزشی و آزمون سنجش میزان توانایی شناختی دانش آموزان کار پژوهشی انجام گرفت. پیش از آموزش و پس از آن به دانش آموزان سوالاتی داده شد. مجددا دو هفته پس از اجرای آموزش به دانش آموزان، سوالاتی داده شد تا میزان یادگیری و یادداری آنان مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. با استفاده از آزمون t برای دو گروه مستقل، داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین دو گروه در یادگیری مفاهیم تفاوت معناداری وجود ندارد، ولی تفاوت بین میانگین دو گروه در پایداری مفاهیم در سطح اطمینان معنادار است. با استفاده از نتایج این پژوهش می توان توصیه کرد چنانچه هدف از آموزش ماندگاری آموخته ها برای مدت طولانی در ذهن یادگیرنده است، از روش مثالی برای آموزش مفاهیم استفاده شود؛ یعنی ابتدا مثال و سپس تعمیم ارایه گردد.

هدف این پژوهشی، تعیین هنجارها در زمینه های رشد شناختی، فیزیولوژیکی، عاطفی و اجتماعی برای کودکان 2 تا 7 ساله ساکن در شهرهای مختلف استان لرستان بوده است. نتایج نشان داد در مجموع میانگین وزن کودکان 18 تا 24 ماهه در مقیاس کیلوگرم 600/10 و اندازه دور سر و قد آنها به ترتیب 5/44 و 9/66 سانتیمتر است و این اندازه ها در گروه کودکان 25 تا 30 ماهه به 2/12 کیلوگرم برای وزن و 2/48 و 1/81 به ترتیب برای اندازه دور سر و قد ارتقا می یابد. وزن کودکان 30 تا 36 ماهه در مقیاس کیلوگرم 400/13 و اندازه دور سر و قد آنها به ترتیب 2/49 و 2/85 سانتیمتر است. در 3 سالگی کامل، این کودکان دارای وزنی معادل 2/14 کیلوگرم و اندازه دور سر و قدی معادل 2/49 و 2/85 سانتیمتر هستند و در 4 و 5 سالگی وزن کودکان به ترتیب به600/16 و 300/17 کیلوگرم ارتقا می یابد. در همین سنین اندازه دور سر به ترتیب به 1/51 و 2/51 و اندازه قد به 5/99 و 2/107 سانتیمتر تغییر می یابد. کودکان در 6 سالگی قدی معادل 52/113 و اندازه دور سر 2/51 سانتیمتر دارند و وزن آنها 640/19 کیلوگرم است. نتایج نشان داد کودک 18 تا 24 ماهه دارای این ویژگی ها است: می تواند تنهایی با فنجان و قاشق نوشیدنی بخورد، بر روی کاغذ خط خطی بکند، با نام بردن اعضای عروسک آن را نشان دهد و در این سن درک استفاده از اشیایی مانند گوشی تلفن را به صورت بازی دارد. در سن 25 تا 30 ماهگی، کودک می تواند با خط کشیدن های نامرتب، گاهی خط مرتبی نیز بکشد و رفتارهایی همچون پریدن، دویدن و جهیدن افزایش می یابند. کودک در این سن می تواند خود را از خطر دور سازد. در او ستیزه جویی و لجبازی افزایش می یابد. کودکان سنین 25 تا 30 ماهگی نوعی بازی را با هم سن های خود آغاز می کنند و در این سن معمولا با عکس های کتاب ها به نوعی صحبت می کنند و ساخت جملات کوتاه آغاز می شود. آداب غذا خوردن، شکل گیری اولین دوستی ها و احساس نیاز برای داشتن همبازی در این سنین به وجود می آید. در سه سالگی کودک این توانایی را دارد که با برداشتن پاها یکی پس از دیگری، از پله ها بالا برود. کودک در این سن میتواند برای یک لحظه روی یک پا بایستد. هماهنگی حرکت دستها و پاها، و تنظیم ساعات خواب در این سن ایجاد می شود. کودک در این سن برای کمک کردن تمایل نشان میدهد. همچنین شکل گیری مفهوم کم، زیاد، بزرگ و کوچک و درک اعداد یک رقمی و دور قمی، و افزایش قدرت تقلید در این سن ایجاد می شود. در چهار سالگی در حرکات کودکان توازن زیادی به چشم میخورد. آنها بعضی غذاها را ترجیح میدهند. لی لی کردن و دوچرخه سواری کردن، پرتاب توپ با دو دست به صورت کاملی، توانایی تفکیک مواد نوشتاری از غیر نوشتاری از ویژگیهای این سن است. مسئله رعایت دیگران و نوبت در این سن صورت میگیرد و اگر کودک را از چیزی باز دارند اعتراضش می کند و عمدتا دوست دارد جلوی دوستان و آشنایان، خودی نشان دهد. تلخیص و جمع بندی نتایج به دست آمده از اطلاعات کودکان 5 ساله نشان میدهد این کودکان توانایی بالا رفتن و دویدن از پله را دارند. کودک در این سن از یکجا نشستن بدش می آید، همچنین از مخالفت نیز بیزار است. در این سنن قدرت بیان افزایش خوبی دارد و دامنه لغات کودک به 1500 کلمه می رسد و عمدتا از سن، جنس و آدرس خودآگاهی دارد. کودک در این سن، بازیهای پر سر و صدا را دوست دارد و از خواندن آواز دسته جمعی لذت می برد. این کودک مسئولیت های کوچک را می پذیرد و برای جلب رضایت بزرگترها رقابت میکند. در شش سالگی رفته رفته از استعداد کودک به ابتلا به بیماری های کودکی کم می شود. این کودک می تواند بند کفش خود را ببندد یا باز کند، کودک خیلی پرتوقع است و زود آزرده خاطر می شود. در این سن در برابر مادر مقاومت میکند. او توانایی صحبت کردن از دیگران در غیاب آنها و توانایی همدلی دارد.

ارزش ها، مبانی مهمی هستند که پایه بینش و کنش انسان را تشکیل می دهند. در جامعه ما با توجه به وقوع انقلاب اسلامی و تغییرات ارزشی پدید آمده در سال های جنگ، سازندگی و اصلاحات و همچنین گسترش رسانه های جمعی در سال های اخیر که موجب آشنایی بیشتر افراد جامعه، به ویژه نوجوانان با ارزشها و هنجارهای جوامع دیگر شده است، بررسی، شناخت و مقایسه چگونگی اولویت های ارزشی نوجوانان با والدین آنها ضروری به نظر می رسد. با توجه به این ضرورت، در این مطالعه پیمایشی، به منظور شناخت سلسله مراتب اولویت های ارزشی نوجوانان 13 تا 18 ساله و والدین در شهر تهران، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای 1605 والد و نوجوان (428 دختر، 387 پسر، 420 مادر و 370 پدر) به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. پرسشنامه ارزش های آلپورت - ورنون از سوی پرسشگران آموزش دیده روی پاسخگویان اجرا شد. پس از جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی نتایج زیر به دست آمد: 1 - سلسله مراتب اولویتهای ارزشی در کل پاسخگویان به صورت اقتصادی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی، هنری و نظری بوده است. 2 - سلسله مراتب اولویتهای ارزشی نوجوانان پسر به صورت اقتصادی، اجتماعی، مذهبی، سیاسی، هنری و نظری بوده است.3- سلسله مراتب اولویت های ارزشی نوجوانان دختر به صورت اقتصادی، مذهبی، هنری، اجتماعی، سیاسی و نظری بوده است. 4 - سلسله مراتب اولویت های ارزشی پدران به صورت اقتصادی، سیاسی، مذهبی، اجتماعی، هنری و نظری بوده است. 5- سلسله مراتب اولویت های ارزشی مادران به صورت مذهبی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، هنری و نظری بوده است. 6 - بین ارزش های اقتصادی و مذهبی پاسخگویان رابطه منفی وجود داشته است.

انسان در همه سنین و در همه جا در زمینه های گوناگون به نوعی دچار استرس و عوارض ناشی از آن است. سالمندان با مشکلات متعدد از جمله تغییرات در اندام های بیرونی و درونی بدن، کاهش و اختلال در عملکرد ارگانیسم، نیاز به جلب توجه و قدرت طلبی، زودرنجی و یکدندگی، اختلال در حافظه نزدیک، و احساس تنهایی دست به گریبانند. از استرس به عنوان حالت تنش روانی و محرکی یاد می شود که تمامیت زیستی، روانی و رفتاری تجربه می کنند و در هر حالت با علایم گوناگون رو به رو هستند. از طریق مشاوره، که رابطه ای رویارویی و مملو از تفاهم و همدلی بین مراجع و مشاور است و در آن مشکل مراجع مطرح می شود و مورد بررسی قرار میگیرد و مراجع نحوه تصمیم گیری درست و حل مشکل می آموزد، می توان سالمندان را در حل مشکلات و آموزش شیوه های برخورد صحیح با آنها یاری داد. در پایان پس از ارایه نتایج دو پژوهش در زمینه مشکلات سالمندان، روش های فردی و گروهی مشاوره به عنوان وسیله ای برای کاهش عوامل استرس زا (استرسور) و ایجاد آرامش در سالمندان مطرح شده است.

قرار عاشقانه با جنس مخالف در بین نوجوانان ایرانی رو به افزایش است، به طوری که در سه سال گذشته، چند بررسی با حدود 8000 دانش آموز دبیرستان های تهران، قم و گچساران و 1300 نفر دختر ساکن در خوابگاه های دانشجویی در شهر تهران انجام شده است و در آن 30 تا 70 درصد از پاسخگویان اظهار کرده اند که با جنس مخالف ارتباط صمیمانه داشته و قرار عاشقانه گذاشته اند. این در حالی است که به دلیل پذیرفته نشدن دوستی با جنس مخالف در ایران که دارای فرهنگ ریشه دار دینی است، به ویژه در حکومت اسلامی، نه تنها به نوجوانان ایرانی آموزش های لازم و مفیدی در این زمینه داده نمی شود، بلکه پدران و مادران، مسیولان مدارس و ماموران انتظامی بدون داشتن درجه بندی مشخصی از نوع ارتباط، افراد درگیر دوستی با جنس مخالف را مورد آزارهای گوناگون روانی و جسمی قرار می دهند و باعث می شوند که این دوستی ها به کشیده شدن به خلوت و تماس های پنهانی، همراه با رنج و خشم و عصیانگری علیه بزرگترها منجر شود و در نتیجه نوجوانان و جوانان و بیش از همه دختران را گرفتار آسیب های روانی و اخلاقی سازد. در این مقاله پس از بررسی روند رابطه دختر و پسر در غرب و نیز فواید و پیامدهای منفی قرار عاشقانه، و ضمن اشاره به آمار رو به رشد نوجوانان و جوانان ایرانی ای که با جنس مخالف ارتباط عاشقانه دارند، ضرورت آموزش جنسی با تاکید بر رابطه با جنس مخالف مطرح و ریوس و نکات اساسی برنامه آموزشی در این زمینه را، با توجه به خصوصیات فرهنگ ایران اسلامی یادآور می شود.

این مقاله سعی دارد به بررسی سیر تحولات نظام تربیت معلم در ایران بپردازد و درباره عواملی که در توسعه کمی و کیفی مراکز تربیت معلم طی قرون گذشته به ویژه از زمان تاسیس دارالفنون موثر بوده است، سخن براند. این مقاله از دو گفتار تشکیل شده است: در گفتار نخست با دیدی انتقادی به تشریح سیاستها، اقدامات و اتخاذ تصمیماتی خواهیم پرداخت که در شکل گیری نظام کنونی تربیت معلم نقش داشته است. در گفتار دوم به طرح و تحلیل عمده ترین مسایل و دشواری هایی می پردازیم که این نهاد تربیتی در زمینه گزینش معلم، تربیت و مهیا سازی معلمان و سرانجام استخدام و جذب آنان با آنها رو به روست و علاوه بر آن، پس از تحلیل هر یک از مسایل، به ذکر چاره جویی ها و ارایه پیشنهادهای کاربردی خواهیم پرداخت که می تواند با بهره گیری از تجارب و موجه ترین اقداماتی که برخی از ممالک موفق جهان در این زمینه به عمل آورده اند، در حال و فصل رضایت بخش این دشواری ها موثر باشد. امید است این مجموعه مباحث درباره سیر تحولات نظام تربیت معلم ایران، برای دست اندرکاران و برنامه ریزان آموزشی کشورمان، به ویژه کسانی که در جستجوی اندیشه های جدید و تازه به منظور حل و فصل رضایت بخش مسایل مربوط به تربیت و مهیاسازی معلمان هستند، به کار آید و آنان را در برقراری یک نظام نوین و کارآمد تربیت معلم که اساس و محور هر گونه اصلاحات و اقدامات تحول زا آموزشی است، یاری دهد.

پژوهش حاضر به ارزشیابی مهارت نوشتن (کتاب بخوانیم و بنویسیم) دانش آموزان پایه اول ابتدایی در سال تحصیلی 83 - 1382 با توجه به اهدافی که برای مهارت نوشتن در کتاب راهنمایی معلم تدوین شده پرداخته است. روش مورد استفاده در این پژوهش از نوع ارزشیابی و جامعه آماری آن شامل همه دانش آموزان پایه اول ابتدایی مدارس دخترانه و پسرانه دولتی و غیر انتقاعی شهر یاسوج است. روش نمونه گیری در این پژوهش نمونه گیری تصادفی خوشه ای است که 19 کلاس پایه اول ابتدایی به شیوه تصادفی به عنوان خوشه انتخاب شده اند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش آزمون نوشتاری 14 سوالی محقق ساخته می باشد. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که دانش آموزان پایه اول ابتدایی توانایی مهارت نوشتن را بر اساس الگوی کتاب درسی دارند و پسران نسبت به دختران در مهارت نوشتن از توانایی بیشتری برخوردارند.