فهرست مطالب

پژوهش نامه روانشناسی اسلامی
سال دوم شماره 4 (پاییز 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/09/01
  • تعداد عناوین: 8
|
  • «فقر روش» در تحقیقات اسلامی روان شناختی
    صفحات 3-7
    مشاهده متن زبان: فارسی
  • مرور نظام مند خشم و مدیریت خشم در متون دینی اسلام
    امیرمحمد شهسوارانی*، مریم حکیمی کلخوران، مرسده عصمت نیا، سعیده جعفری، کلثوم ستاری صفحات 8-44

    خشم یکی از هیجانات کاملا معمولی و اغلب سالم در روان شناسی است. پیامدهای خشم از دیرباز در ادبیات و متون فلسفی، دینی و علمی بیان شده اند. هدف نوشتار حاضر بررسی خشم از دید اسلام برای تولید ابزارها و روش های سنجش و مدیریت اسلامی آن بود. در مرور سیستماتیک حاضر، کلیدواژه های «خشم، خشم در دین، خشم در اسلام، مدیریت خشم دینی، مدیریت خشم در اسلام، مدیریت خشم اسلامی» در موتورهای جست و جوی PubMed، ScienceDirect، Google Scholar،Google Patent، MagIran، SID، Proquest، Ebsco، Springer، IEEE، Kolwer، IranDoc، بررسی شده و بر اساس ارتباط با پژوهش، دانشگاهی بودن منابع (در صورت امکان)، انتشار از سال 1990 میلادی به بعد، منابع مطلوب انتخاب شدند. موضوعات برای بررسی در نوشتار را پنج متخصص حوزه خشم به شیوه دلفی ارزیابی کردند و متن نهایی به دست آمد. پس از بررسی منابع، این یافته ها حاصل شد: تعاریف خشم در اسلام؛ ابعاد و خصوصیات و عوارض خشم از دیدگاه اسلام؛ طبقه بندی اسلام از خشم؛ ریشه های خشم از دیدگاه اسلام؛ چیستی و چرایی مدیریت خشم از دیدگاه اسلام؛ سه روش برتر مدیریت خشم در اسلام. به نظر می رسد در سطح نظری رویکرد اسلامی به شناسایی، تحلیل، و مدیریت و کنترل خشم در سطح فردی و اجتماعی کامل و کاربردی است. پیشنهاد می شود روش های مدیریت خشم دینی در کارآزمایی های تجربی، بررسی مقایسه ای شود تا ضریب اثر آنها مشخص گردد.

    کلیدواژگان: خشم، دین، مدیریت خشم اسلامی، مرور سیستماتیک، روش دلفی
    چکیده مشاهده متن مقاله مروری زبان: فارسی
  • کارآمدی آموزش صبر بر اساس مولفه صبر در الگوی اسلامی شادکامی، بر به باشی روان شناختی زنان خانه دار
    زهرا سرتیپی*، فرامرز سهرابی، عباس پسندیده صفحات 45-69
    پژوهش حاضر به منظور عرضه الگوی صبر مبتنی بر آموزه های اسلامی و تعیین کارآمدی آن بر به باشی روان شناختی انجام شد. فرض این پژوهش آن است که آموزش صبر، سبب افزایش به باشی روان شناختی می شود. در این پژوهش مبتنی بر مولفه ها و روش های افزایش صبر که بر اساس الگوی شادکامی پسندیده (1395) به دست آمد، برنامه ای نه جلسه ای تدوین شد. طرح این تحقیق به صورت نیمه آزمایشی و از نوع پیش آزمون- پس آزمون و گروه کنترل بود. برای این منظور 26 نفر از زنان خانه دار در یکی از سرای محله های منطقه 22 استان تهران از طریق پرسش نامه به باشی روان شناختی انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه 13 نفری آزمایش و کنترل قرار گرفتند. بعد از انجام پیش آزمون از هر دو گروه، گروه آزمایشی، 9 جلسه در کلاس آموزش صبر شرکت کردند و در این مدت گروه کنترل در معرض هیچ آموزشی قرار نگرفت. مقایسه هر دو گروه با استفاده از مدل آماری تحلیل کوواریانس انجام گرفت. تحلیل و مقایسه نتایج پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش و کنترل نشان داد به باشی روان شناختی در گروه آزمایش ارتقا یافته است، در حالی که در نتایج پیش آزمون و پس آزمون گروه کنترل افزایشی دیده نشد. افزایش به باشی روان شناختی پس از گذشت 45 روز نیز ماندگار بود. از این رو، مداخله و برنامه آموزشی صبر با تاکید بر آموزه های اسلامی در به باشی روان شناختی زنان موثر است. نتیجه اینکه می توان با آموزش صبر مبتنی بر آموزه های اسلامی، به باشی زنان خانه دار را افزایش داد.
    کلیدواژگان: صبر، آموزه های اسلامی، به باشی روان شناختی، زنان خانه دار
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • نگرش مذهبی و اضطراب: نقش میانجی دشواری در نظم جویی هیجانی
    مهرنسا شهابی*، سید امیر امین یزدی، علی مشهدی، جعفر حسنی صفحات 70-94

    با توجه به نقش مذهب به عنوان یکی از متغیرهای موثر بر اضطراب، پژوهش حاضر به منظور بررسی ابعاد نگرش مذهبی در اضطراب و دشواری در نظم جویی هیجان انجام گرفت. این پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی است و جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان دانشگاه تهران در سال تحصیلی 94 95 است که بر اساس نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، 201 نفر از این افراد (91 دختر و 110 پسر) از دانشکده های مختلف انتخاب شدند و پرسش نامه های نگرش سنج مذهبی (RAS-R)، دشواری در نظم جویی هیجان (DERS-16) و اضطراب بک (BAI) را تکمیل کردند. سپس داده های حاصل با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد بین ابعاد نگرش مذهبی با دشواری در نظم جویی هیجانی و اضطراب رابطه معناداری وجود دارد. ابعاد جهان بینی مذهبی، اخلاقیات و ارزش ها و معنویت درونی به طور غیرمستقیم و از طریق دشواری در نظم جویی هیجان با اضطراب ارتباط دارد. بعد عبادات با دشواری های نظم جویی هیجانی ارتباطی ندارد اما با اضطراب رابطه منفی و مستقیم دارد.  بر اساس نتایج پژوهش حاضر، می توان استنباط کرد که ابعاد نگرش مذهبی می تواند مستقیم و غیرمستقیم بر اضطراب تاثیرگذار باشد. بنابراین، توجه به نگرش مذهبی در پروتکل های درمانی و آسیب شناسی اختلالات اضطرابی ضروری به نظر می رسد.

    کلیدواژگان: نگرش مذهبی، اضطراب، دشواری در نظم جویی هیجان
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر هفت اصل تربیتی پیامبر اکرم (ص) بر مهارت های اجتماعی کودکان 5 تا 6 سال
    موسی چوپانی*، ابراهیم نعیمی، حسین حسینی صفحات 95-118

    هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر 7 اصل تربیتی پیامبر9 بر مهارت های اجتماعی کودکان 5 تا 6 سال است. پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام خانواده های دارای فرزندان 5 تا 6 سال منطقه 1500 خانواری کشتارگاه در شهرستان شاهین دژ بود که پس از بررسی های حضوری پژوهشگران مشخص شد 284 خانوار دارای فرزندان 5 تا 6 سال هستند. سپس با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، 40 خانوار برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند که به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. هر گروه شامل 20 شرکت کننده بود. سپس 7 اصل تربیتی پیامبر در قالب 9 جلسه آموزشی به والدین گروه آزمایش، آموزش داده شد. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش مقیاس درجه بندی مهارت های اجتماعی (فرم والدین) بود. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد آموزش برنامه تربیتی مبتنی بر 7 اصل تربیتی پیامبر باعث افزایش مهارت های اجتماعی کودکان 5 تا 6 سال شده است (001/0<p). با توجه به نقش و اهمیت سال های اولیه زندگی و محیط خانواده بر رشد کودک در ابعاد مختلف شناختی، جسمانی، عاطفی و اجتماعی و با تاکید بر فرهنگ دینی جامعه ایرانی و تاثیرپذیری فراوان مردم از آموزه های دینی، از این برنامه آموزشی می توان برای ایجاد، بهبود و شکوفایی رشد کودک به ویژه در بعد مهارت های اجتماعی استفاده کرد.

    کلیدواژگان: اصول تربیتی پیامبر اکرم (ص)، مهارت های اجتماعی، کودکان
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • مقایسه اثربخشی خواندن نماز به شیوه ذهن آگاهی و بدون ذهن آگاهی بر میزان اضطراب
    محمد بهشتیان*، سیده هستی تمدن صفحات 119-133
    این پژوهش با هدف بررسی مقایسه اثربخشی خواندن نماز به شیوه ذهن آگاهی و بدون ذهن آگاهی بر میزان اضطراب انجام گرفت. پژوهش حاضر به صورت نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه انجام شد. جامعه آماری این تحقیق افراد مبتلا به اضطراب متوسط ساکن تهران است. روش نمونه گیری به شیوه داوطلبانه در دسترس بود. تعداد اعضای گروه نمونه شامل 32 زن و مرد مبتلا به اضطراب متوسط بود که از طریق سایت www.ravanagahi.com به وسیله پرسش نامه اضطراب بک (BAI) انتخاب شدند. سپس افراد به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گماشته شدند. گروه آزمایش یک دوره شش ساعته نمازخواندن مبتنی بر ذهن آگاهی گذراندند و گروه کنترل هیچ آموزشی ندیدند. بعد از یک ماه هر دو گروه پرسش نامه اضطراب بک (BAI) را مجددا پر کردند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد بین نمازخواندن با شیوه ذهن آگاهی و بدون ذهن آگاهی تفاوت معناداری (01/0>P) وجود دارد. نتایج این پژوهش نشان داد نمازخواندن با شیوه ذهن آگاهی می تواند روش موثری در کاهش اضطراب باشد.
    کلیدواژگان: نماز، ذهن آگاهی، اضطراب
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • بررسی رابطه هوش معنوی با میزان استرس شغلی و رضایت شغلی در پرستاران با تکیه بر پرسش نامه هوش معنوی کینگ
    صدیقه معلمی، مهوش رقیبی*، محمد نریمانی، علی اکبر شیرآبادی، مهدیه آدورم صفحات 134-151
    استرس و رضایت شغلی پرستاران از مسایل در خور توجه است. منابع و ظرفیت های معنوی به افراد کمک می کند در مقابله با مسایل و ناسازگاری های زندگی قدرت بیشتری داشته باشند. اخیرا هوش معنوی به عنوان عامل مهم تاثیرگذار بر جنبه های مختلف زندگی افراد معرفی شده است. پژوهش حاضر، رابطه هوش معنوی با استرس شغلی و رضایت شغلی پرستاران را بررسی می کند. در این پژوهش، پرستاران بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و بیمارستان تامین اجتماعی شرکت کردند. جامعه استفاده شده در تحقیق 523 نفر محاسبه شد که بر اساس فرمول نمونه گیری 103 نفر از پرستاران به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزارهای این پژوهش عبارت است از: پرسش نامه هوش معنوی کینگ، پرسش نامه رضایت شغلی سینک و مقیاس استرس پرستاری گری تافت و اندرسون. داده ها با استفاده از نرم افزار  SPSS-16و آزمون های آماری تحلیل واریانس، همبستگی پیرسون تحلیل شد. بین هوش معنوی و خرده مقیاس هایش، با استرس شغلی و خرده مقیاس هایش رابطه منفی وجود داشت، ولی این رابطه معنادار نبود. فقط بین خرده مقیاس مشکلات مرتبط با بیماران و خانواده های آنان و خرده مقیاس تفکر وجودی ارتباط منفی و معنادار مشاهده شد. همچنین، بین هوش معنوی و خرده مقیاس هایش با رضایت شغلی رابطه مثبت معنادار مشاهده نشد. به نظر می رسد خرده مقیاس های هوش معنوی مرتبط با شغل، با خرده مقیاس های هوش معنوی مرتبط با سلامت روانی و بهزیستی روان شناختی متفاوت است. همچنین، به نظر می رسد هوش معنوی با اینکه در متغیرهای سلامت روان به طور مستقیم نقش دارد ممکن است در مسایل مربوط به شغل نقش مستقیمی نداشته باشد. این احتمال هم وجود دارد که پرسش نامه کینگ برای مسایلی از این دست مناسب نباشد.
    کلیدواژگان: هوش معنوی، رضایت شغلی، استرس شغلی، پرستار
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • معرفی کتاب «ایمان از منظر روان شناسی مثبت نگر»
    محمدتقی تبیک* صفحات 152-165

    کتاب حاضر، تلاشی است در جهت انسجام بخشی به یافته های تجربی در حوزه روانشناسی دین مثبت نگر. نویسندگان کتاب کوشیده اند نقش ایمان را در سازه های مورد علاقه روانشناسان مثبت نگر، مانند بهباشی، توانمندی های خوی، فضیلتها، تاب آوری، رفتارهای جامعه یار و اخلاقی، در سطح فردی و اجتماعی و با رویکرد تجربی مورد بررسی قرار دهند. نویسندگان در صدد اثبات این نکته هستند که جریان عمومی پژوهش های تجربی، گویای این نکته هستند که نقش ایمان در این سازه های روانشناختی، مثبت و سازنده است. با اینهمه، از این نکته نیز غافل نیستند که برخی اشکال دینداری و ایمان ورزی میتوانند تاثیر منفی در این متغیرهای روانشناختی داشته باشند. نویسندگان کتاب، این تاثیرات منفی را ذیل عنوان «نکات هشدار دهنده»، در انتهای هر فصل مورد بررسی قرار میدهند. از آنجا که تخصص اصلی نویسندگان کتاب، روانشناسی بالینی است، کوشیده اند الزامات و اقتضایات بالینی یافته های تجربی، را در انتهای هر فصل بصورت جداگانه مورد بررسی قرار دهند. این شیوه کار، مباحث تجربی کتاب را به مرحله کاربست و عمل نزدیک کرده است، و خواندن کتاب را نه تنها برای پژوهشگران عرصه روانشناسی مثبت نگر و روانشناسی دین، بلکه برای مشاوران و رواندرمانگران دینی نیز جذاب نموده است. گزارش حاضر، تلاشی است در جهت معرفی فصلهای مختلف کتاب حاضر.

    کلیدواژگان: روانشناسی مثبت نگر، روان شناسی دین، ترجمه
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Methodological poverty in Islamic-psychological studies
    Pages 3-7
    View Paper Original: Persian
  • A systematic review on anger and anger management in Islamic literature
    AmirMohammad Shahsavarani *, Maryam Hakimi Kalkhoran, Mersedeh Esmatnia, Saeideh Jafari, Kolsoum Sattari Pages 8-44

    Anger is one of ordinary and often healthy emotions in psychology. Consequences of anger are expressed in literature, and philosophical, religious, and scientific texts throughout history. The aim of the present writing was to study anger from the viewpoints of different religions regarding Islamic bases to develop Islamic instruments and methods of assessment and management of anger. Keywords in this systematic review comprised “anger, anger in religion, anger in Islam, religious anger manage-ment, anger management in Islam, Islamic anger management”, which were searched in “PubMed, ScienceDirect, Google Scholar, Google Patent, MagIran, SID, Proquest, Ebsco, Springer, IEEE, Kolwer, & IranDoc” search engines and according to relation to study parts, academic publishing (if available), publishing after 2000, relevant sources were selected. The subjects of final manuscript were chosen by evaluation of five experts in anger domain via Delphi method. Review of studies revealed definitions of anger in Islam from different aspects, dimensions and characteristics and consequences of anger from Islamic point of view, anger classification in Islam, anger roots from Islamic approach, meaning and importance of anger management in Islam, and three superior Islamic anger management methods. It appears that Islamic approach to identification, analysis, and anger control and management in individual as well as social levels are precise and. It is suggested to conduct future comparative studies in order to determine the effect size of these methods.

    Keywords: Anger, Religion, Islamic Anger Management, Systematic Review, Delphi Method
    Abstract View Paper Review Article Original: Persian
  • The efficacy of patience training based on the patience component of the Islamic model of Happiness on well-being of housewives
    Zahra Sartippi *, Faramarz Sohrabi, Abbas Pasandideh Pages 45-69
    The present research aimed to introduce a model of patience based on Islamic teachings and to explore its efficacy on psychological well-being of housewives. It was hypothe-sized that patience education would cause improved psychological well-being. A nine-session program was designed that was based on the components and methods of improving patience which was yielded according to Pasandideh’s (2016) model of happiness. This is a pseudo-experimental designed study with pre-post tests and control group. In doing so, 26 housewives in a neighborhood home of the district 22 of area of Tehran province were elected by answering to psychological well-being questionnaire, and were randomly assigned in two groups of 13: experimental control groups. After administering the pre-test for both groups, the experimental group received the training in 9 sessions whereas the control group received no training. The two groups were compared using the analysis of covariance method. The analysis and comparison of findings of pre- and post- tests of the experimental and control groups showed increased psychological well-being in experimental group while there was no increase in the pre/post- tests of the control group. The increase in psychological well-being remained after 45 days. Thus, the Islamic-based educational program and intervention of patience is effective in well-being of women.  It was that concluded that we are able to improve the level of psychological well-being of housewives trough Islamic based education of patience.
    Keywords: Patience, Islamic teachings, psychological well-being, housewives
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Religious attitude and anxiety: The mediating role of emotion regulation difficulties
    Mehrnesa Shahabi * Pages 70-94

    Given the role of religion as one of the variables that influence anxiety, this study aimed to investigate the relations of religious attitude dimensions with anxiety and emotion regulation difficulties. The study is descriptive correlational, and study population includes all students of University of Tehran in the 2015-2016 academic year, of whom 201 students (91 female and 110 male) were selected through multistage cluster sampling and completed Religious Attitude Scale-Short Form (RAS-R), Difficulties in Emotion Regulation Scale or (DERS-16), and Beck’s Anxiety Inventory (BAI). Data were analyzed with Pearsonian correlation coefficient and path analysis. Results showed that there are significant relationships between religious attitude dimensions with difficulties in emotion regulation and anxiety. Religious world view, Morality, and Inner spirituality dimensions are indirectly linked with anxiety through emotion regulation difficulties. The worships dimension is not related with emotion regulation difficulties but negatively correlates with anxiety. Based on the findings of this study, one could conclude that religious attitude dimensions can directly and indirectly effect anxiety. Therefore, religious attitudes should be taken into consideration in when addressing pathology and treatment protocols of anxiety disorders.

    Keywords: Religious attitude, anxiety, Difficulties in Emotion Regulation
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • The effectiveness of seven educational principles of the Prophet Mohammad on the social skills of 5 to 6 years old children
    Pages 95-118

    This study aimed to examine the effectiveness of educational program, which is based on seven educational principles of the Prophet Mohammad, on the social skills of 5 to 6 year old children. The present study was semi experimental with pretest-posttest and control group. The study population consisted of all families with 5 to 6 year old children in the 1500 household are of Koshtargah in Shahindezh. After filed investigation by the researchers, it was found out that there were 284 households with 5 to 6 year old children. Using simple random sampling, 40 households were selected to participate in the research, and were randomly assigned to two groups: experimental and control. Each group consisted of 20 participants. The seven educational principles of the Prophet were taught to parents in th experimental group, in eight sessions. The data collection tool was the Social Skills Rating Scale (parent's form). Results of Analysis of Covariance showed that training the educational program based on the 7 educational principle of the Prophet increased social skills in 5 to 6 year children. (P< 0/001). Considering the role and importance of the early years of life and the family environment on child development in various cognitive, physical, emotional, social aspects and with emphasis on the religious culture of the Iranian society and people being much under influence of religious teachings, this program could be used to create, improve, and flourish the development of children, particularly in social skills domain.

    Keywords: educational principles of the Prophet, social skills, children
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • A comparison of the effectiveness of praying with and without mindfulness in anxiety levels
    Pages 119-133
    Objective
    The present study aimed to compare the effectiveness of praying with and without mindfulness in anxiety levels.
    Method
    This is a semi-experimental study with pre-test, post-test design and a control group. The study population involved all people with medium anxiety who reside in Tehran. The sampling method was of available and voluntarily kind. The sample includes 32 people with medium anxiety who were selected through the website www.ravanagahi.com answering to Beck’s anxiety scale (BAI). They were then assigned randomly into experimental and controlled groups. The experimental group received a six-hour course on mindful praying while control group received no education. Both groups filled out Beck’s anxiety scale after one month again.
    Result
    results showed that there were significant differences between mindful prayer and prayer without mindfulness (p<0/01) in anxiety levels.
    Conclusion
    the results show that mindful prayer can be an effective method in decreasing anxiety.
    Keywords: prayer, mindfulness, anxiety
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Investigation of the relationships between spiritual intelligence with job stress and occupational satisfaction in nurses based on King’s spiritual intelligence questionnaire
    Pages 134-151
    stress and job satisfaction of nurses are important subjects. Spiritual resources and capacities help people to have more strength in coping with life's problems and incompatibilities. Recently, spiritual intelligence has been introduced as a important, influential factor on various aspects of people’s life. The aim of this study was to investigate the relationships of spiritual intelligence with job stress and job satisfaction of nurses. Nurses of hospitals that covered by Zahendan University of Medical Sciences and the Social Service’s hospital participated in this study. The study population was 523 people, of whom 103 were selected, based on a sampling formulation and though randomized cluster sampling method. The study tolls were King’s Spiritual Intelligence Self-Report Inventory, Sink’s job satisfaction and Tufts and Gary Anderson’s Nursing Stress Scale. Data were analyzed with the software SPSS version 16, and ANOVA test and Pearson correlation coefficient. The results showed that spiritual intelligence and its sub-scales have negative but non-significant relationships with job stress and its sub-scales. The only significant relationship was a negative correlation of “patient-related problems and their families” with “Critical Existential Thinking”. Also spiritual intelligence and its subscales were not significantly related to job satisfaction. Spiritual intelligence’s subscales that are related to job satisfaction seem to be different from those that are related to mental health and psychological well-being. Even though spiritual intelligence may directly affect mental health it may not have any direct effects on job related issues. It is also possible that King’s questionnaire is not apt for this kind of issues.
    Keywords: spiritual intelligence, occupa-tional satisfaction, job stress, nurse
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Faith from a Positive Psychology Perspective
    MohammadTaghi Tabik * Pages 152-165
    View Paper Original: Persian