نشریه اندیشه های قرآنی
سال هفتم شماره 13 (بهار و تابستان 1399)

در جهان امروز، گردشگری از زاویه های مختلف به عنوان یک صنعت مهم مطرح است؛ اما در آموزه های اسلامی مشروط به این است که ملاک های دینی و ارزشی در آن کاملا رعایت گردیده و اهداف آن الهی باشد؛ در این مقاله که با عنوان:(مولفه های تربیتی گردشگری مطلوب از دیدگاه قرآن کریم) تدوین گردیده، نویسنده در پی طرح برخی از مولفه های مهم تربیتی گردشگری از دیدگاه قرآن کریم است که یافته های تحقیق را تشکیل می دهد و روش تحقیق از نوع اسنادی_ کتاب خانه ای و تحلیل محتواست تا نوعی گردشگری گردشگران، منطبق بر ارزش ها و ملاک های ارزنده قرآنی انجام گردیده و سیاحت سیاحان، اهداف بلند و عالی ای را تعقیب نماید.اهم مولفه های تربیتی از منظرگاه کلام وحی در این تحقیق؛ حصول بصیرت، پذیرش رسالت انبیای الهی، پند و عبرت پذیری، مشاهده آثار باستانی و تاریخی، معرفت و شناخت عمیق از پدیده ها و پیامدهای ناگوار طغیانگری و آثار ارزشمند سلوک طریق الهی، معتقد شدن به رستاخیز و معاد، پذیرش اسلام، پی بردن به نشانه های قدرت الهی، مانع تکذیب حقایق هستی، هدایت یافتگی، توحید پرستی، هستند که در رشد روحی و معنوی انسان آثاری ارزشمندی را پی ریزی خواهند کرد.

زبان با تمام کوچکی اش، نقش بزرگی در سعادت یا شقاوت انسان دارد. زبان با آن که کارکردهای متفاوتی مانند تکلم، کمک در جویدن و بلع غذا و حس چشایی دارد، اما تکلم بر همه آن ها غلبه دارد، چنان که قرآن در میان وظایف مختلف آن، بر روی بیانگری زبان تکیه می کند. پژوهش حاضر قصد دارد جلوه های گفتاری «زبان» در قرآن و آموزه های علوی و نقش های گوناگون آن را به روش کتاب خانه ای کشف نماید. یافته های پژوهش نشان می دهد که در قرآن و آموزه های علوی، «زبان» در جلوه های گفتاری «لهجه»، «لغت» و «لسان» تجلی یافته است و کلمات دیگری مانند «نطق»، «لفظ»، «قول»، «بیان»، «ذلاقه»، «لهوات» و «خازن»، هیچ کدام معنای حقیقی «زبان» را ندارند. همچنین در آموزه های علوی، «زبان» در سه نقش، «گفتاری»، «تفکر و اندیشه مندی»، و «ارتباطاتی» آن، قابل مشاهده است .با عنایت به جایگاه و نقش «زبان» در برقراری ارتباط و به خصوص تبلیغ ادیان، بررسی کلمات هم معنی در آموزه های علوی و شناخت نقش های گوناگون آن در این آموزه ها، دارای اهمیت ویژه ای می باشد.

تاجایی که نگارنده به جستجو پرداخته تحت عنوان: «تاثیر آموزه های دینی بر اندوه و ترس از مرگ» کار پژوهشیی صورت نگرفته است. در این موضوع به عوامل غم زایی چون: دنیاخواهی، گناه، کوتاهی در انجام وظایف، حسرت داشته های دیگران، روحیه بدبینی و بدگمانی بخصوص به خدا و... بر می خوریم. این عوامل در پرتو آموزه های دینی معرفی شده و راه حلهای آن نیز از ناحیه دین و تعالیم دینی عرضه شده است. همچنین عوامل ترس از مرگ را نیز دین بیان نموده و راه حلهای آن را ارایه می دهد. عواملی همچون: دلبستگی به دنیا، جهل به مرگ و... موجب ترس از مرگ شمرده شده که قرآن و پیشوایان دینی راه حلهایی برای آنها عرضه داشته اند. این پژوهش در قالب و قواره یک مقاله سعی نموده تاثیرات دین و آموزه های آن را در دو مقوله غم واندوه و ترس از مرگ نشان دهد و فرمولهایی را با استفاده از آیات و روایات برای غمزدایی و کاهش ترس و اضطراب از مرگ ارایه نماید. متون غنی دین اعم از قرآن و روایات بخصوص روایات فراوان از ایمه معصومین (ع) از دودمان نبوی (ص) که حکایتگر اسلام راستین و سنت صحیح نبوی است در این موضوع راهگشا بوده است. این پژوهش کتابخانه ای بوده و با استفاده از متون دینی اعم از قرآن و روایات به رشته تحریر درآمده است.

سوره احزاب از جمله سوره های قرآن کریم است که مباحثی متنوع در زمینه ی موضوعات تاریخی، اعتقادی و فقهی در آن بیان شده است؛ با توجه به تنوع مضامین این سوره در کنار روایات فراوانی که در تبیین مفاهیم آن صادر شده ، ضروری است مباحث این سوره با استفاده از آموزه های روایات مورد بازخوانی قرار گیرد؛ از این رو در این پژوهش به تحلیل آموزه های تربیتی روایات تفسیری ذیل آیات سوره احزاب در دو تفسیر روایی شیعه و اهل سنت - نورالثقلین و الدرالمنثور به روش توصیفی و تحلیلی با استفاده از کتب تفسیری و اخلاقی پرداخته شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، روایات تفسیری ذیل آیات این سوره را می توان از سه منظر اخلاق فردی، اخلاق خانوادگی اخلاق اجتماعی طبقه بندی نمود.

زمان یکی از عناصر داستان پردازی است؛ که در ساختار اغلب قصه های قرآنی به خصوص داستان زندگانی حضرت موسی علیه السلام به کار رفته است. شناخت مفهوم زمان، و روش های پرداخت به آن در داستان، از جمله موضوعات مهمی است که در پویایی طرح داستان، ایجاد تصویر ذهنی شخصیت ها در ذهن مخاطب تاثیر بسزایی دارد. بکارگیری صحیح عنصر زمان، و یا حذف حرکت زمانی قصه، سبب واقعی بودن و پذیرش قصه توسط خواننده می شود. بنابراین بررسی این موضوع ، در انتقال درست پیام و پیشگیری از مخاطب گریزی و ذکر یک داستان موفق ضروری می نماید.این پژوهش، با روش توصیفی و تحلیلی به دنبال شناخت عنصر زمان و روش های  به کار گیری آن، در قصه حضرت موسی علیه السلام است.

عمل استهزاء و مسخره کردن به عنوان یک عمل غیر اخلاقی و نیز ضد دینی می تواند به دین و جامعه اسلامی و اعتقادات اسلامی ضربه بزند. برای پرهیز از آثار سوء این عمل زشت، قرآن و احادیث معصومین راهکارهای مقابله و مبارزه بسیار دقیق و موثری بیان کرده اند. این راهکارها به دو دسته عمده تقسیم می شوند: اول، راهکارهای خلاصی و رها شدن مومنان از ارتکاب این رفتار غیر اخلاقی و دوم راهکارهای پاسخگویی و عکس العمل نشان دادن به دشمنانی که به استهزاء و تمسخر مومنان می پردازند. اما بخش دوم خود به دو قسمت آمادگی های روحی در مقابله با استهزاگران و رفتارهای عملی مشخص در مبارزه با تمسخر تقسیم می شود.  اما برای رها شدن مومنان از عمل استهزاء علمای عمل اخلاق راه های زیر را بیان کرده اند: توجه به عذاب اخروی گناهان به خصوص استهزاء، خود را جای دیگران قرار دادن و توجه به عیوب خودمان و رها کردن عیوب دیگران، اما برای مقابله با استهزاء دشمنان آمادگی های روحی زیر لازم است: الگو گیری از پیامبر (ص) و اولیاء الهی، توجه به آزار و اذیت هایی که دشمنان متحمل می شوند، توجه به اینکه که تمسخر هم نوعی آزمایش الهی است و نیز توجه به رستگاری نهایی مومنان. اما راهکارهای عملی مقابله با استهزاء، حکیمانه سخن گفتن، رفتار مسالمت آمیز و پرهیز از جنجال، پند و اندرز دادن دلسوزانه، دور شدن از مجلس استهزاء، دشمنی با استهزاکنندگان و در نهایت صبر و استقامت مضاعف در راه خداوند متعال است.