فصلنامه پژوهش های دانش انتظامی
پیاپی 3-4 (پاییز و زمستان 1378)

مقوله بیکاری یکی از بحرانهای موجود در اقتصاد کشور است.ایران سومین کشور جهان از نظر داشتن جوان‌ می‌باشد.این جمعیت بزودی وارد سن باروری شده،تشکیل‌ خانواده می‌دهند و بطور متوسط سالیانه حدود یک میلیون‌ نفر متقاضی شغل خواهیم داشت.در حال حاضر نیز تعداد بیکاران بین سه تا چهار میلیون نفر برآورده شده که فقط شامل آمار بیکاری آشکار است. بحران بیکاری می‌تواند برشاخص‌های رشد و توسعه‌ کشور به‌ویژه بر امنیت ملی تاثیرات اساسی داشته باشد.این‌ مقاله امنیت ملی را به عنوان متغیر وابسته و بحران بیکاری را به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته و از ابعاد خرد و کلان به‌ موضوع نگریسته است.نویسنده در سطح فردی با استفاده از نظریات هرزبرگ و در سطوح اجتماعی با رویکردی‌ جامعه‌شناختی چون دورکیم،اسملسر،دیویس و مارکس به‌ تبیین موضوع پرداخته است. امنیت در این مقاله از نگاه تازه‌ای دیده شده است. امنیت را قبلا براساس تهدیدات نظامی برای براندازی نظام‌ سیاسی تعریف می‌کردند،ولی امروزه با گسترش فزاینده‌ بزرگراه های اطلاعاتی و تحولاتی که در عرصه‌های مختلف‌ روی داده است،مقوله‌های اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی از الزامات اساسی امنیت ملی محسوب می‌گردد که در تحلیل‌ موضوع باید به آن توجه شود.ناامنی نیز براساس‌ شاخص های عینی و ذهنی،به حالات با موقعیتهایی که نظم، انجام و آرامش جامعه را برهم می‌زند با احساسی که در افراد با آحاد جامعه شکل می‌گیرد،اطلاق شده است.در خاتمه نیز توسط مدلی پارادایم های مطرح شده و روابط متغیرها نشان داده شده است.

تدوین محموعه اصول راهبردی و کاربردی‌ نیروی انتظامی،امری بایسته و ضروری است که‌ این مختصر گامی کوچک در تدوین آن کار بزرگ‌ می‌باشد. نوشتار حاضر شامل دو بخش است:در بخش‌ نخست به کمک صحیفه نور و نیز جزوهء دیدگاه ها و رهنمودها(که به همت جناب سرهنگ پاسدار محمد باقری گردآوری و توسط معاونت محترم‌ آموزش ناجا در زمستان 4731 منتشر شده است) از امهات و اصول آراء و دیدگاه های حضرت امام‌ (ره)و مقام معظم رهبری بهره گرفته شده و خطوط کلی دکترین انتظامی مشخص گردیده است.در بخش دوم به ارایه گزیده‌ای از ترجمه چند مقاله‌ مبادرت شده،در این بخش،نخست آنچه به کار نیروی انتظامی در تدوین راهبردها و روش ها می‌آمده،ذکر شده است. بدیهی است که این نوشته خالی از اشکال و نقصان نخواهد بود،لذا از همه عزیزان و محققان به‌ ویژه کارکنان خدوم و فرماندهان و مسوولان عزیز ناجا استدعا دارد با ارایه دیدگاه ها و آراء خویش، در استکمال طرح مساعدت فرمایند.مجموعه‌ مقاله حاضر در واقع ارایه کدها و محورهایی است که می‌تواند نقش شایان توجهی‌ در طراحی و تدوین دکترین انتظامی داشته باشد.

در آستانه دهه سوم انقلاب اسلامی یکی از مهمترین‌ موضوعات کشور،نحوه مشارکت مردم در تداوم انقلاب در قالب تشکلها،انجمنهای صنفی و علمی،فرهنگی و نیز شوراها،احزاب،جمعیتهای سیاسی و نظایر آن می‌باشد. نگارنده نیز تلاش دارد در این مقاله دیدگاه های نظری‌ای که‌ امروزه در این زمینه در کشور وجود دارد(دیدگاه کثرت‌گرا و نخبه‌گرا)که هرکدام طرفداران فراوانی دارند.و همچنین‌ دیدگاه نظام جمهوری اسلامی را براساس مبانی فکری و فلسفی خود مطرح نموده و تاثیر نظری و عملی این‌ دیدگاه‌ها را بر امنیت کشور در بلندمدت و کوتاه‌مدت مورد نقد و بررسی قرار دهد.

بزه و بزهکاری،عمری همپای عمر بشر دارد؛ به گونه‌ای که جزء جدا ناشدنی و انکارناپذیر زندگی او شده است و در تمام جوامع و در تمام‌ زمان‌ها قابل مشاهده بوده و هست.آنچه که با مطالعه در سیر تحول بزه به چشم می‌خورد،نقش‌ موثر«فن»و«فن‌آوری»در نوع،کیفیت و چگونگی‌ ارتکاب آن می‌باشد.«فن»و«فن‌آوری»هم موجب‌ به وجود آمدن بزه‌های جدید شده است و هم‌ موجب تغییر و دگرگونی در کیفیت بزه‌های موجود و سنتی شده است و هم تحول اساسی در نحوه‌ ارتکاب آن پدید آورده است.به عبارت دیگر«فن‌ آوری پیشرفته»موجب به وجود آمدن«بزهکاری‌ پیشرفته»شده است. «بزهکاری پیشرفته»به دنبال بیان رابطه وثیق و موثر«فن‌آوری،بزه و بزهکاران»است و درصدد پاسخگویی به این سوال‌هاست که:چرا و چگونه‌ بزهکاران از فن‌آوری،علم و دانش و پیشرفتهای‌ جامعه بشری در راه اهداف جنایتکارانه خویش‌ بهره و سود می‌برند؟آیا ماهیت و محتوای‌ «فن‌آوری»خنثی و بی‌طرف است و یا مشکل را باید در ذات و ماهیت«فن‌آوری»نیز جستجو کرد؟ این نوشتار پس از تبیین ماهیت«فن‌آوری»،به‌ چگونگی بروز جنبه‌های منفی«فن‌آوری»و سیطره‌ آن بر انسان اشاره کرده و خاستگاه«بزهکاری‌ پیشرفته»را معرفی می‌کند. در ادامه آنجا که دانشمندان و مخترعان خود در کسوت بزهکاران در می‌آیند.به نقش بزهکاران‌ در تولید فن‌آوری،دانش و توسعه میدان‌های علم‌ اشاره نموده و چگونگی دستیابی آنان به علم و فن‌آروی را بیان می‌کند.

مقاله مذکور خلاصه شده یکی از فصول پایان‌نامه دوره دافوس‌ زیر عنوان«بررسی امور انتظامی در نظام حسبه اسلامی»می‌باشد. یک فصل آن در قالب مقاله‌ای با عنوان«مفهوم سحبه در قرآن، حدیث،و آثار فقهای اسلامی»در شماره پیشین فصلنامه درج‌ گردیده،نویسنده معتقد است که نیروی انتظامی در قالب تشکل‌ فعلیش یکی از وارثان پر و پا قرص نظام حسبه اسلامی می‌باشد که از بدو تاسیس حکومت اسلامی،یعنی از زمان پیامبر اسلام تاکنون،بر اساس دو اصل امر به معروف و نهی از منکر بر امور جاری جامعه‌ اسلامی نظارت داشته است،زیرا در میان وزارتخانه‌ها و سازمانهایی‌ که هرکدام از آنها درحال‌حاضر به نوعی عهده‌دار بخشی از نظام‌ حسبه می‌باشد،این نیروی انتظامی است که در 651 وظیفه،با نظام‌ حسبه،اشتراک دارد.بدین جهت با استفاده از آثار مکتوب در زمینه‌ ادبیات حسبه ابتدا به ذکر وظایف حسبه پرداخته و در قسمت دوم با استفاده از قانون ناجا و منابع مکتوب در زمینه وظایف و خدمات‌ قسمتهای مختلف نیروی انتظامی به جامعه و مردم،فهرست وظایف‌ ناجا،در این زمینه ذکر شده است و در قسمت پایانی مقاله به تطبیق‌ وظایف مشترک نیروی انتظامی با نظام حسبه اسلامی پرداخته است. باتوجه به طولانی بودن مقاله مذکور،قسمت اول آن در این‌ شماره و قسمتهای دوم آن در شماره‌های بعدی فصلناممه ارایه‌ می‌شود.خوانندگان گرامی توجه دارند که مطالب مطرح شده در قسمت اول مقاله که مربوط به امور حسبه می‌باشد،دارای جنبه‌ تاریخی بوده و منعکس‌کننده وظیفه دیوان حسبه در قرن هفتم هجری‌ و قبل از آن می‌باشد،لذا چنانچه اشاره می‌شود که محتسب مانع از آموزش سواد به زنان می‌شده یا از حضور آنها در قبرستان جلوگیری‌ می‌کرده است،این قضیه مربوط به حدود هشتصد سال قبل می‌شده‌ که دارای شرایط اجتماعی خاص خود بوده است و از طرفی نویسنده‌ این مطالب یک اندیشمند اهل سنت می‌باشد که تعدادی از این موارد ناشی از دیدگاه فقهی وی است.

نوشتار حاضر که به بررسی اشتراط یا عدم‌ اشتراط رشد به همراه بلوغ در اجرای مجازات‌ قصاص در قتل عمد می‌پردازد،نخست مسوولیت‌ کیفری و ارکان آن و سپس عوامل رفع مسوولیت‌ کیفری را تبیین کرده،آنگاه،بررسی آراء و نظریات‌ فقهای عظام شیعه در منابع معتبر در مساله ارتکاب‌ رفع قتل عمد توسط اطفال و مجازات مترتبه بر آنها را در دستور کار خود قرار می‌دهد و این‌ نظریات را به چهار دسته تقسیم کرده،به توضیح‌ آنها می‌پردازد.در انتها،سعی دارد نظریه چهارم را که برخلاف قول مشهور فقهاست،و از آن فقیه‌ وارسته و روشن‌بین،علامه حلی(ره)می‌باشد، تقویت کند.این نظریه متضمن اشتراط رشد به‌ همراه بلوغ در اجرای مجازات قصاص می‌باشد،به‌ عبارت دیگر مقاله درصدد است که براساس‌ تحلیل فقهی و حقوقی ثابت کند که در قابلیت‌ انتساب مسوولیت کیفری و اجرای کامل مجازاتها در مورد اطفالی که به تازگی به بلوغ رسیده‌اند، صرف بلوغ کافی نیست.بلکه باید رشد نیز در آنها احراز شود.

امروزه خوش‌رفتاری‌ (Civility) ،تخصص‌ (Professionalism) ،و خویشتن‌داری‌ (Restraint) ماموران انتظامی مایه حیات‌بخش سازمانهای‌ انتظامی می‌باشد.این سه عامل که مکمل هم بوده، به عنوان پایه و اساس تمام فعالیتهای انتظامی، بخصوص در برخورد با مردم،به حساب می‌آید. مقاله حاضر به سه توصیه حیات‌بخش و کارساز در اجرای امور انتظامی در برخورد ماموران‌ با مردم و کاربردهای عملی آن در جامعه پرداخته‌ است.این توصیه‌ها برای سازمانهای نوین انتظامی‌ لازم و ضروری می‌باشد.

مقاله حاضر شامل دو قسمت می باشد: خصوصیات روان شناختی افسران پلیس و کاربرد روان شناسی برای پلیس. در قسمت اول،پژوهش های انجام شده پیرامون شخصیت افسران و ماموران پلیس و اینکه چه کسانی تمایل به افسر شدن دارند و آیا تیپ های بخصوصی به طرف حرفه پلیس جلب می شوند، مورد بررسی قرار می گیرد.مطالعات انجام شده عمدتا در میان کارکنای پلیس انگلستان و مواردی هم در میان پلیس آمریکا می باشد. در این بخش،خصوصیات روان شناختی و ویژگیهای شخصیتی افراد(در قبل و بعد از استخدام در جرگه حرفه پلیس)باتوجه به یافته های پژوهش های مختلف،مورد بررسی قرار گرفته است.توانایی ذهنی و حافظه افسران پلیس و مسایل روان شناختی گزینش افراد برای حرفه پلیس و کاربرد روان شناسی در محیط کار پلیس شامل استرس و آموزش پلیس در قسمت بعدی به آن پرداخته خواهد شد.

روز چهارشنبه 92 مه 5891 مسابقهء فوتبال مرحله نهایی جام اروپا در ورزشگاه هیزل بروکسب کشور بلژیک، بین تیمهای لیورپول و یونتوس انجام شد.یک ساعت قبل از مسابقه،ناآرامیهای شدیدی در قسمتی از ورزشگاه روی داد که منجر به کشته شدن 93 نفر از تماشاگران و مجروح شدن 540 نفر گردید.این فاجعه به طور مستقیم از تلویزیون حدود 80 کشور نشان داده شد که با واکنش شدیدی روبرو گردید. مقاله حاضر به بررسی علمی و دقیق این فاجعهء تاریخی پرداخته است.این بحث شامل توضیحی درباره مرحله نهایی جام اروپا و شکل گیری فاجعه و سپس ارزیابی تحلیلی دقیق و عیمق سه جانبه از این فاجعه به شرح زیر می باشد: 1)چگونگی شکل گیری فاجعه و سیستم های ایجاد کننده اشتباه و اتفاقات حوادث عادی؛2)جنبه تصمیم گیری فاجعه شامل عوامل سازمانی مدیریت بحران و قواعد در الگوی جریان اطلاعات به تصمیم گیران کلیدی(3)برخی عوامل مربوط به پیامدهای بعدی حادثه بخصوص آنچه از فاجعه می توان آموخت. این مقاله،برای مدیران ارشد جامعه،فرماندهان ارشد ناجا و داوطلبان علاقمند به مدیریت بحران بسیار مفید و کارساز می باشد.

مقاله حاضر،ترجممه متن سخنرانی ژنرال دکتر مارسل لکلرک (Marcel Lekierk) ،استاد جرم شناسی،رییس پلیس و مدیر مطالعات عالی امنیت داخل یفرانسه می باشد.انی سخنرانی در یک همایش علمی در 87/7/1 در دانشکده فرماندهی و ستاد ناجا ایراد شده است. بخش اول سخنرانی،درباره دیدگاه های موثر بر تحولات عمده سیاستهای امنیتی و تاکید بر اقدامات پیشگیرانه اجتماعی در دهه های اخیر در کشورهای غربی و بخصوص فرانسه اشاره دارد. این بخش همچنین جرایم درحال افزایش جوانان و برنامه های مختلف مقابله با این مشکل را مطرح ساخته است.در بخش بعدی دورنمای سازمان های پلیسی و چگونگی تحول آنها،اصول حاکم بر سازمان پلیس و پویایی حرفه پلیس مورد اشاره قرار گرفته است.

این نظرسنجی با هدف شناخت میزان آگاهی و نگرش شهروندان تهران درباره عملکرد نیروی انتظامی در حوادث کوی دانشگاه تهران به سفارش معاونت اجتماعی ناجا(اداره کل مطالعات)توسط پژوهشگران مرکز ملی مطالعات و سنجش افکار عمومی در اوااخر تیرماه 8731 در سطح شهر تهران اجرا شده است و جهت اعمال دقت بیشتر با مراجعه به هر پلاک تنها یک فرم تکمیل شده و پژوهشگران عضو ناجا نبوده تا امر جمع آوری اطلاعات دقیق تر و کاملا بی طرفانه به انجام رسد. نتایج نظرسنجی مزبور در پنج فصل تدوین شده که خلاصه آن از نظر خوانندگان می گذرد.