نشریه ره توشه
پیاپی 10 (تابستان 1401)

رسول اعظم ص، خواسته ها و انتظارات بسیاری از امت اسلام دارد. از منظر حضرت سه محور «اخلاق مداری»، «عدالت خواهی» و «تشکیل امت واحده»، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اخلاق سرمایه گرا نسنگ زندگی دنیا و آخرت است و از خواسته های ایشان تشکیل جامعه اخلاق مدار است: «بعثت بمکارم الاخلاق و محاسنها».[1] همچنین از خواسته های پیامبراعظم ص، تشکیل جامعه عدالت محور است: «و امرت لاعدل بینکم».[2] از دیگر انتظارات رسول همه خوبی ها، ایجاد جامعه آرمانی و امت واحده است: «و الجماعه رحمه و الفرقه عذاب‏»،[3] این سه محور مورد تبیین و بررسی قرار می گردد. [1]. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ص 596.[2]. شوری: 15.[3]. حسین بن محمد حلوانی، نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، ص 27.

تاریخ گواه بر این مطلب است که تبلیغ و تلاش مبلغان دینی، نقش به سزایی در رساندن پیام دین به عموم مردم دارد و این مهم در آیات قرآنی و سخنان اهل بیت: نیز تاکید شده است. خداوند متعال در قرآن کریم، خطاب به پیامبراکرم ص که تلاش وافری در امر ابلاغ وحی و تعلیم و تبلیغ مبانی دینی داشتند می فرماید: فلعلک باخع نفسک علی آثارهم إن لم یومنوا بهذا الحدیث اسفا؛[1] شاید اگر به این سخن ایمان نیاورند تو جان خود را از اندوه، در پیگیری کارهایشان تباه کنی. همچنین، پیامبر اکرم ص، مبلغان را به عنوان خلفا و جانشینان خود یاد می کند و برای آنان دعا می فرماید: اللهم ارحم خلفایی ثلاثا قیل یا رسول الله و من خلفاوک؟ قال الذین یبلغون حدیثی و سنتی ثم یعلمونها امتی؛[2]پیامبر این دعا را سه بار تکرار فرمود: خدایا! جانشینان مرا مشمول رحمت خویش قرار بده. پرسیدند: ای پیامبرخدا، جانشینان شما چه کسانی هستند؟ فرمود: همان کسانی که حدیث و سنت مرا به مردم می رسانند و به امت من تعلیم می دهند. [1]. کهف: 6.[2]. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج2، ص144.

روزه عاشورا، یکی از اموری است که در میان اهل سنت شافعی رواج دارد. این نوشتار در پی واکاوی آن است که این روزه از چه زمانی وارد جامعه اسلامی شده و چه تحولاتی را به خود دیده و سرانجام چگونه به فقه اسلامی راه یافته است. بر اساس این تحقیق، روزه عاشورا در میان اهل سنت شافعی که رویکرد اخلاقی در میان آنان بیشتر از سایر رویکردهای دینی پررنگ است، به دلیل آنکه از زبان رسول خدا ص نقل شده و مایه پاک شدن گناهان سال گذشته بیان شده است، مورد سفارش قرار می گیرد. این نوشتار به بررسی روایی و تاریخی این امر می پردازد.

در باور برخی از اهل سنت، اعتقاد به وجود امام مهدی(عج) و ظهور ایشان برای مبارزه با ظلم و فساد و گسترش قسط و عدل، از عقاید اختصاصی شیعیان دوازده امامی است. حال آنکه با بررسی منابع کهن اهل سنت، این نکته روشن می شود که مهدی باوری از دیرزمان در میان اهل سنت وجود داشته و دارد و از سوی برخی عالمان طراز اول اهل سنت در این زمینه کتاب هایی نگاشته اند. ارایه نظام مند زندگانی، غیبت، ظهور و شرایط پس از آن در منابع معتبر اهل سنت، افزون بر پاسخگویی به سوالات و شبهات در موضوع مورد نظر، می تواند گامی در جهت تقویت اشتراکات و رفع اختلافات اعتقادی و مذهبی بین دو مذهب مهم شیعه و سنی باشد

اشک ریختن در مصیبت ها، همانند خندیدن در شادی ها، امری فطری و ابزاری کارآمد برای کاهش نگرانی و رهایی از احساسات منفی است که مانع بروز رفتارهای ناپسند می شود. افزون بر آرامش بخشی فطری، اگر گریستن مانند گریه و عزاداری بر مصیبت های امام حسین(ع) دارای جهت گیری اجتماعی یا سیاسی شود، در واقع به حرکت اجتماعی فراگیر و فریادی در برابر ستم و ستمگری و احیا عدالت تبدیل خواهد شد. یکی از راهکارهای عمق بخشیدن به این حرکت اجتماعی، توجه به پرسش ها و شبهات عزاداری و پاسخ دادن به آن هاست. نظر به اینکه مناطق مشترک کانون این پرسش هاست، پاسخ چند پرسش ارایه می شود.

یکی از آموزه های قرآن کریم، دعوت پیروان ادیان توحیدی به وحدت است: «یا اهل الکتاب تعالوا إلی کلمه سواء بیننا وبینکم الا نعبد إلا الله ولا نشرک به شییا ولا یتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون الله فإن تولوا فقولوا اشهدوا بانا مسلمون؛[1] بگو ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم و بعضی از ما، بعضی دیگر را - غیر از خدای یگانه - به خدایی نپذیرد. هر گاه (از این دعوت) سرباز زنند، بگویید: گواه باشید که ما مسلمانیم». از این آیه شریفه چنین استنباط می شود که وقتی خداوند با اتکای به اشتراکاتی از جمله یکتاپرستی و دوری از شرک، پیروان ادیان توحیدی را به وحدت دعوت می کند؛ قطعا وحدت و تقریب مذاهب اسلامی در پرتو باورهای مشترک فراوانی که با یکدیگر دارند، امری ممکن و مطلوب است. بر همین اساس باید بر خلاف خواسته دشمنان قسم خورده اسلام و مسلمین، در راه حفظ وحدت و انسجام جامعه مسلمانان تلاش و تبلیغ کرد تا در پرتو انسجام و صلح و آرامش، جامعه مسلمین به اهداف عالیه اسلام نایل شوند. این نوشتار به برخی از خاطرات تبلیغی در مناطق مشترک می پردازد. [1]. آل عمران: 64.