فصلنامه تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی
سال بیست و نهم شماره 1 (پیاپی 27، بهار و تابستان 1376)

برای تامین خواسته های ویژه ی دانش پژوهان،شایسته است که اطلاعات کتابخانه ها توسط نرم افزاری قوی رایانه ای شود وبه شبکه های اطلاعاتی جهان متصل گردد .کتابخانه ی مدرن باید به صورت راکتوراطلاعاتی عمل کند بدین معنا که بتواند بیت های اطلاعاتی را با هم واکنش دهدواطلاعات جدیدرا سنتز نمایدتا تمام اطلاعات ودانش موجود از طریق رایانه در دسترس علاقه مندان قار گیرد.همچنین مدیران کتابخانه ها باید تربیت نیروی انسانی کارآمدرا برای تحلیلگری اطلاعات وآشنای با علوم ارتباطی جدید وتعبیه نرم افزارهای جامع ومبسوط برنامه ریزی وساختار کتابخانه الکترونیکی وراانه ای را طراحی نمایند.کتابخانه رایانه ای می تواند به صورت مخزن فکری وعلمی برای مردم وسازمان های اجرایی درآید تا مردم سوالات ومجهولات خودرا مطرح نمایند وپاسخ مربوط رابشنوند .کتابخانه ی مدرن باید توانایی ثبت تمامی تحقیقات اصیل دانشگاهی راداشته باشد،به گونه ای که جهانیان بتوانند ازاین تحقیقات به طور رایانه ای ویا دیگر روش های مرسوم استفاده نمایند.در این مقاله ،تلاش شده این نظرات مورد بررسی قرار گیرد واستفاده کنندگان از کتابخانه ها با نکات ومسایل اصلی اهمیت کتابخانه رایانه ای آشنا شوند .

هدف اصلی دراین بررسی ،مطالعه ی چگونگی نشر مجلات درایان است که توسط مراکز آموزشی وپژوهشی در حوزه های مختلف علمی انتشار می ابند وهم شامل مجلاتی است که برای مخاطبان عام منتشر می شوند .دوره ی زمانی انتخاب شده دراین مطالعه ،طول برنامه ی پنج ساله ی اول اقتصادی واجتماعی در ایران شامل سالهای 1368 تا پایان1372 است.

دراین پژوهش، مقالات مندرج درمجلات پیام کتابخانه ،فصلنامه ی کتاب، کتابداری ،اطلاع رسانی وکرانه از جنبه های تالیف وترجمه ،پدیدآورندگان،موضوع ومیزان مشارکت اعضای هییت علمی،دانشجویان وکتابداران مورد بررسی قرار گرفته است .نتایج حاصله نشان می دهد که بیشترین مقالات به تالیف اختصاص دارد وسهم مردان بیش از نان است .کتابداران نقش عمده ای در تالیف وترجمه داشته اندوبیشترین مقالات درباره ی کتابخانه ها واطلاع رسانی است وبیش از نیمی از مقالات توسط افرادی فراهم شده که تنها یک مقاله منتشر نموده اند .

مقاله ی حاضر، به پاره ای از نقایص طبقه بندی های متداول کنگره و دیویی که هم اکنون در کتابخانه های ایران اعمال می شود اشاره می کند وامکان جرح وتعدیل وگسترش واحیانا انطباق این طبقه بندی هارا با تقسیم بندی علوم در متون اسلامی وایران مورد بحث قرارمی دهد.

هدایت یک جامعه وتفهیم مسایل ان را تنها نمی توان به رادیو وتلویزیون محول نمود ،بلکه به علت محدودیتهایی که چنین وسایل دارند ویفه ی دولت ودستگاه های مسیول آن است که با انتشار کتاب های آسان ،مسایل ملی ومیهنی را برای ارشاد افراد، واطلاعات حرفه ای برای رشد انواع مهارتها به قیمت ارزان‹نه مجانی› در اختیار آنان بگذارند .این انتشارات باید بطورمداوم درزمینه های مختلف وبه صورت متنوع چاپ شود وبا تیراژ زیاد توسط باشگاه های کتاب در بین افراد توزیع گردد .مطلب حاضر ،این موضوع را بررسی میکند

دستو العمل ششگانه ی مشخصات آثار بزرگان وگزینش کتاب خوب برای مراجعه کننده ،گزارشی است از ارتباط واقعیت یک متن با خواننده به نحوی که بتوان کتب قابل و اهم رادریک مجموعه ی کتابی تشخیص داد وان را در اختیارجوینده گذاشت .آنچه که در حیات اجتماعی مطرح می باشد براین مبنا استواراست که چگونه می توان از اوقات فراغت ،ادراک صحیحی به شخص اعطا کرد.براین قرار،ضروری است هر کتابدار کتابخانه ی عمومی ،اصل شناسایی آثار بزرگان را فرا گیرد ودر اوقات مناسب به جوینده معرفی نماید.در این نوشته موارد ذیل مورد استناد قرار گرفته اند :1) در واقع ،کتاب های خوب بیشترین خواننده رادارا هستند. 2) کتابهای خوب برای عموم است ،نه برای افراد خاص . 3) کتاب های خوب همیشه روزمره اند. 4) کتاب های خوب از نظر خواننده ی قابل،مهمترین کتاب ها هستند. 5) کتاب های خوب آموزنده ترین وسرگرم کننده ترین کتابهایند. 6) کتاب های خوب مسایل لاینحل بشری را مطرح می نمایند.

متن زیر پیرامون استانداردسازی وبکارگیری ورعایت اکید حداقل هنجارها واستانداردهای تثبیت شده ی علمی درحوزه علوم کتابداری واطلاع رسانی است وسه عامل تشکیل دهنده ی کتابخانه را شامل: ساختمان کتابخانه ،مواد خواندنی وکارکنان کتابخانه دربرمیگیرد.

در دهه های اخیر ،توسعه ودگرگونی های عظیمی در فن آوری اطلاعات وداده ها وتصویر وصدا در سطح ملی وجهانی به وجود آمده که از جنبه کمیت وکیفیت، به طور کلی ،با زیرساخت های ارتباطی اوایل واواسط قرن بیستم مانندتلفن، تلگراف، رادیو، تلویزیون ،سینما وکتاب متفاوت است . دربخش اطلاعات وارتباطات وسایل ارتباطی وسیع تر ،پیچیده تر وسریع تر شده است.دراین میان، نقش رایانه به دلیل حجم گوناگون اطلاعاتی ای که درداده های آن وجود داردونیز به دلیل قدرت ذخیره وپردازش اطلاعات ،اهمیت بسزایی دارد.باتوسعه رایانه ،امکان نقل وانتقال ودسترسی به دانش ودانستنیها، علم وهنر ،کتابخانه ها ،دانشگاه ها، ومراکز پژوهشی به طور قابل توجهی افزایش یافته است .برنامه های نرم افزاری که این داده های مربوط به هم را پردازش میکنندوآنها را درارتباط با یکدیگرقرارمی دهند،نرم افزار بانک های اطلاعاتی گویند.در میان نشر الکترونیکی وپایگاه های اطلاعاتی ،سی دی رام،یا دیسک نوری اهمیت قابل ملاحظه ای دارد که آن راانقلابی درفن آوری اطلاعات گویند.دراین مقاله،به تواناییهای این فن آوری وتعدادی از بانک های اطلاعاتی مشهور روی سی دی رام ،پرداخته میشود.

شادروان استادمحیط طباطبایی در سال 1354 مقاله ای درباره ی حمزه نامه ومجلس های آ ن ارایه که به این پرسش پایان می یافت:«آیا حمزه نامه به هند برگردانده شد ویادرایران ماند وپراکنده گردید ،چه سرنوشتی پیدا کرد؟برای من‹استاد محیط› معلوم نیست.»ولی برای نگارنده این پژوهش روشن است که حمزه نامه نیز برمبنای قولی که نادر شاه به محمد شاه داده بود ،به هند برگردانده شد.وی درآن زمان درهند بوده ومقاله ای دراین باب وبرمبنای همان گفتار همراه با اطلاعات جالب دیگر که تا حدودی می تواند از تهمت غارتگری نادردرهند بکاهد ،تهیه کرده است.همچنین دراین مقاله ازتشکیل مکتب نقاشی هند وایران درزمان همایون ونوشته و مصور شدن حمزه نامه درعصر اکبر پادشاه سخن به میان آمده ودر ارتباط با انتقال غنایم جنگی از هندبه ایران در عصر نادر ،مطلب پی گیری گردیده وموقعیت کنونی مجلس های گرانبهای این کتاب عظیم در جهان کنونی شناسانده شده است.

در میان هنرهای زیبای اسلامی،هنر خط از ویژگی خاص برخوردار است که نه تنها هنر بلکه عبادت است واین امتیاز وویژگی ازآنجاست که سروکارهنرمندان خط با کلام خداوندی واحادیث پیغمبر اکرم‹ص› وکلمات بزرگان ومفاهیم عالیه یادراکات بشری است .هنرمند خوشنویس در بعدی معنوی وجوی از زیباییها وشیفتگیها زندگی می کند.در مطلب حاضر، با گوشه ای ازاحوال یکی از خوشنویسان وتذهیبکاران سرزمین ایران آشنا می شویم که در راه آفرینش های هنری ،روزگاری را بدون چشمداشت ازهررنگ تعلقی،با ایثارو فروتنی به پایان برده است.

مطلب حاضر ، حاوی اطلاعاتی درباره یکی ا ز کتابهای ناشناخته از ابوالعباس احمد بن علی مشهور به ابن بابه کاشانی از ادیبان سده پنجم است. ابن بابه ، اطلاعات اساسی خود را از بخشهای گمشده تاریخ بیهقی برگرفته است ودانستنیهای ارزنده ادبی و تاریخی از تاریخ غزنویان ارایه کرده است . از ردس مال الندیم که از منابع درجه اول عصر غزنویان به شمار می رود چند نسخه خطی وجود دارد اما تاکنون چاپ نشده است .

در این مقاله ، فرهنگ چینی به فارسی که با همکاری پژوهشی دانشگاه تهران و دانشکده پکن تالیف و در فروردین ماه 1375 انتشار یافته ، معرفی شده است. مولف ضمن تاکید بر ارزش این فرهنگ ، به عنوان یکی از مراجع و منابع مهم در تحقیقات چینی و ایرانشناسی و اطلاع رسانی تجدید عهدی با گذشته و سیری در تاریخچه فرهنگ نویسی دو زبانه چینی به فارسی دارد و جایگاه و نقش تاریخی و تاثیر فرهنگی زبان فرهنگی را در چین ، روشن ساخته است.

این مقاله، راهنمای فشرده ای برای فهرستنویسان ، کتابداران و سایر علاقه مندان درباره اسامی نویسندگان اردو زبان و املای لاتین آنان است. منابعی که راهنمای نگارنده در تالیف آن بوده عبارت است از : «فرهنگ سخنوران» ، «فهرست مستند اسامی مشاهیر ومولفان» و اولین تذکره های تاریخ ادبیات اردو در شبه قاره هند و پاکستان