نشریه دانش پژوهی تامل
پیاپی 11 (بهار و تابستان 1400)

بر اساس ادله عقلی ونقلی که از مبانی و اقوال علمای اسلامی مطرح شده، قرآن به قرایت واحد، نازل شده است؛ و بهترین و معقول ترین راه برای شناخت قرایت واحد که باید متصف به تواتر نیز باشد؛ تحقیق میدانی و بررسی قرایت مضبوط در مصاحف قرون گذشته است تا قرایت متواتری که از پیامبراسلام6 به ما رسیده شناخته شود. این مقاله، براساس روش کتابخانه ای و بررسی نسخه ها، در صدد کشف آن است که اکثریت مصاحف خطی قرن های گذشته با کدام قرایت بیشترین انطباق را دارد. از جمله نتایج بدست آمده از بررسی پنچ نسخه خطی قرآن؛ متعلق به قرن ششم از نسخه های موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی، عبارتند از این که؛ 100 کلمه اختلافی از مجموع 500 کلمه، به ترتیب کمترین مخالفت، 50مورد با قرایت عاصم به روایت حفص، 131 مورد با قرایت ابو عمرو، 133 مورد با قرایت ابن عامر، 135 مورد با قرایت ابو جعفر، 146 مورد با قرایت خلف، 148 مورد با قرایت حمزه، 148مورد با قرایت نافع، 161 مورد با قرایت کسایی، 162 مورد با قرایت یعقوب و 166 مورد مخالفت با قرایت ابن کثیر یافت شد. بنابراین، بیشترین انطباق با قرایت عاصم به روایت حفص، و کمترین انطباق با قرایت ابن کثیر ثبت شده است.

علم قرایت یکی ازعلوم مهم قرآنی قلمداد می شود ویکی از مباحث بسیار مهم در موضوع قرایت، این است که آیا همه قرایت های گوناگون قرآن کریم که از قراء مشهور روایت شده، معتبر و حجت است یا تنها یک قرایت حجت است و به دلیل اهمیت بالای مسیله اختلاف قرایات که در مواردی موجب اختلاف حکم می شود ویقینا بر اساس ادله عقلی ونقلی مطرح شده ؛ قرآن به قرایت واحد نازل شده. و بهترین ومعقول ترین راه برای شناخت آن قرایت واحد که باید متصف به تواتر نیز باشد؛ تحقیق میدانی و بررسی قرایت مضبوط در مصاحف قرون گذشته می باشد تا قرایت متواتری که از پیامیر6 به مارسیده شناخته شود. لذا این پایان نامه، براساس روش کتابخانه ای و بررسی نسخ بر آن است که کشف کند که اکثریت مصاحف خطی گذشته با کدام قرایت بیشترین انطباق را دارد. از جمله نتایج بدست آمده از بررسی پنج نسخه مورد نظر؛ این است که از 100 کلمه ختلافی در 5 نسخه قران خطی، در مجموع 500 کلمه مورد بررسی شده، 60مورد مخالفت با قرایت عاصم به روایت حفص، 120 مخالفت با ابو عمرو، 122مخالفت با خلف و ابن عامر، 124مخالفت با حمزه، 135مخالفت با ابوجعفر، 139مخالفت با کسایی، 140مخالفت با نافع، 148مخالفت بایعقوب، و169 مخالفت با ابن کثیر یافت شد. بنابرین کمترین مخالفت در بین نسخه های پنجگانه باقرایت عاصم به روایت حفص می باشد و بیشترین مخالفت با ابن کثیر. در نتیجه این نسخه های پنجگانه بیشترین انطباق را با قرایت عاصم به روایت حفص دارد.

بر اساس دیدگاه پذیرفته شده در مکتب اهل بیت: قرآن تنها به یک قرایت نازل شده است. (عن زراره عن ابی‏جعفر% قال: إن القرآن واحد نزل من عند واحد) این پژوهش در صدد شناسایی همان قرایتی است که به تواتر ازپیامبر6 به ما رسیده و در اکثریت مصاحف خطی قرن های گذشته ثبت است لذا این مقاله، براساس روش کتابخانه ای و بررسی نسخ بر آن است که کشف کند که اکثریت مصاحف خطی گذشته با کدام قرایت بیشترین انطباق را دارد. از جمله نتایج بدست آمده از بررسی پنج نسخه خطی مورد نظر؛ این است که از 100 کلمه اختلافی در 5 نسخه خطی قران، در مجموع 500 کلمه مورد بررسی شده بیشترین مطابقت را با قرایت عاصم به روایت حفص داشت که فقط 20 مورد با این پنج نسخه مخالفت داشت و و 95 مورد با خلف بود. 98مورد باابن عامر، 99 مورد باابوعمرو، 106 مورد با کسایی، 113 مورد با حمزه، 115 مورد باابوجعفر، 116 مورد با ابن کثیر، 124 مورد با نافع و 129 مورد با قرایت یعقوب مخالفت یاقت شد. بنابر این، قرایت عاصم به روایت حفص از قراء دهگانه کمترین مخالفت را با این پنج نسخه داشتند. وبیشترین مخالفت با قرایت یعقوب می باشد که 129 مورد مخالفت در این پنج نسخه ثبت شده.

قرآن کلام خدا و کتاب آسمانی مسلمانان است که به وسیله جبرییل% به حضرت محمد6 وحی شد. مسلمانان محتوا و الفاظ قرآن را نازل شده از سوی خداوند می دانند؛ همچنین معتقدند قرآن، معجزه جاودانه، نشانه پیامبری حضرت محمد6 و آخرین کتاب الهی وآسمانی است. قرآن معجزه بودن خود تاکید دارد و دلیل اعجازش را آن دانسته است که کسی نمی تواند مانندی برای آن بیاورد. درقرآن یکی ازمسایل مهمی که باید واضح و روشن شود، قرایت می باشد. درموضوع قرایت واحد بودن یا متعدد بودنش بحث عمیقی وجود دارد. ادله عقلی ونقلی ثابت میکند که قرآن به قرایت واحد نازل شده وازطرق تواتراز پیامبر اکرم ص به ما رسیده است. مهم ترین پرسش این است که آیا همه قرایت های گوناگون قرآن کریم که از قراء مشهور روایت شده، معتبر و حجت است یا تنها یک قرایت حجت است؟ یا قرآن کریم با یک قرایت بر پیامبر6 نازل گردیده یا آنکه به وجوه لفظی مختلفی نازل شده است؟ اگر قرآن کریم با یک قرایت نازل شده باشد، طبعا همان یک قرایت، قرآن به شمار می رود آن کدام قرایت می باشد؟و راه شناخت آن از بین قرایت های گونا گون چیست؟ برای شناخت آن قرایت واحد که باید متصف به تواتر نیز باشد؛ تحقیق میدانی و بررسی قرایت مضبوط در مصاحف قرون گذشته می باشد.