فهرست مطالب
پژوهش نامه معارف حسینی
سال هفتم شماره 28 (زمستان 1401)
- تاریخ انتشار: 1401/10/12
- تعداد عناوین: 8
-
صفحات 7-16
مردم کوفه پس از آنکه مطلع شدند امام حسین (ع) از بیعت با یزید امتناع و به مکه هجرت کرده است، بارها نامه‌های بسیاری را برای آن حضرت فرستادند و او را به کوفه دعوت کردند. درباره آمار این نامه‌ها در منابع متاخر اشتباهاتی صورت گرفته و مبالغه شده است. تحقیق حاضر با رویکرد تاریخی و روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این پرسش پرداخته که شمار نامه‌های کوفیان به امام حسین (ع) چه تعداد بوده است؟ یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که شمار نامه‌ها بر اساس منابع متقدم تا قرن ششم هجری، حدود 150 نامه یا کمی بیشتر از آن بوده است؛ اما در قرن هفتم هجری، ابن نمای حلی و سید بن‌طاووس آمار نامه‌ها را به دوازده هزار رسانده‌اند. در دوره‌های بعد برخی نویسندگان رقم نامه‌ها را به هجده هزار رسانده‌اند. تامل در آمار دوازده هزار و هجده هزار نامه و آمار بیعت‌کنندگان کوفه با حضرت مسلم که دوازده هزار و یا هجده هزار نفر بودند، این احتمال را تقویت می‌کند که بین این دو خلط و اشتباه صورت گرفته است؛ چرا که فرستادن این حجم از نامه، معقول به نظر نمی‌رسد.
کلیدواژگان: امام حسین (ع)، بیعت کنندگان کوفه، قیام عاشورا، کوفه، نامه های کوفیان -
صفحات 17-37
زمینه های اجتماعی وقوع حادثه عاشورا در سه بعد و ساحت شخصیتی، حاکمیتی و جامعه شناسی قابل بررسی است. در ساحت شخصیتی، شخصیت معاویه و یزید در وقوع حادثه کربلا اثرگذار است. راه کار مقابله با این رفتار شخصیتی، امر به معروف و نهی از منکر است. در ساحت حاکمیتی، معاویه به وسیله کادرسازی و تلاش برای ولیعهدی یزید در وقوع عاشورا نقش داشت. از نظر امام (ع) راه کار مقابله با آن تشکیل حکومت اسلامی، قیام و عدم سکوت در برابر یزید است. در ساحت جامعه شناسی، به عوامل مهمی همچون رفتار اجتماعی حاکمان اموی، دنیاطلبی و عدم حمایت کوفیان از امام (ع) می توان اشاره کرد. راه کار امام حسین (ع) در این مورد بصیرت بخشی و اصلاح امور امت است.
کلیدواژگان: امام حسین (ع)، امویان، عاشورا، معاویه، یزید -
صفحات 39-60
کارکرد به معنای نتیجه و اثر یک واقعه یا حرکت است. از این منظر شعایر حسینی در حوزه اجتماعی در عصر قاجار کارکردهای مهمی داشتند. این کارکردها در دو بعد سیاسی-اجتماعی و دین باوری و فردی متبلور شده بود. هرچند ماهیت اساسی ظهور و بروز این کارکردها و برگزاری آنها در جامعه، موجب انسجام و همبستگی اجتماعی شده بود، اما این بدین معنا نیست که این کارکردها برای تمامی آحاد افراد مردم و نهادها یکسان بود. در برخی موارد حتی شیوه برگزاری این آیین ها موجب نزاع های داخلی و گسستگی اجتماعی شده بود. واکاوی کارکردهای شعایر حسینی در ایران عصر قاجار به خصوص در آستانه عصر مشروطه و آشنایی روز افزون ایرانیان با مظاهر تمدن غربی می‌تواند میزان اثرگذاری اجتماعی این مناسک و آیین ها را در میان طبقات گوناگون مردم را مشخص کرده و آسیب های وارد شده برجامعه را از این ناحیه شناسایی کند.
کلیدواژگان: عاشورا، محرم، مذهب در دوره قاجار -
صفحات 61-84
مقتل نویسی یعنی گزارش چگونگی کشته شدن یک شخص یا گروه، در تاریخ اسلام جایگاه ویژه ای دارد و توجه تاریخ نگاران و محدثان را به خود جلب کرده است. کتاب های مقاتل خلفا و برخی بزرگان اصحاب از این نمونه است. در این بین هیچ موضوعی به اندازه شهادت امام حسین (ع) مورد توجه نویسندگان قرار نگرفته است. میزان توجه اصحاب ایمه به موضوع مقتل نگاری همواره مورد توجه محققان بوده است. مقتل نگاری شیعیان بازگو کننده تاریخ خونین شیعه است. برخی از اصحاب شیعی امام صادق (ع) برای پاسداشت بخشی از تاریخ شیعیان به مقتل نگاری روی آوردند. کتاب های مقتل نگاری اصحاب شیعی امام صادق (ع)، بیشتر بیان شرح حال شهادت امامان معصوم، اصحاب ایمه و شخصیت های برجسته شیعه است. این نوشتار با مراجعه به منابع اولیه و فهرست نویسی شیعیان از جمله نجاشی، شیخ طوسی و مانند اینها و با بهره گیری از شیوه توصیفی-تحلیلی، مقتل نگاری اصحاب امام صادق (ع) را مورد بررسی قرار داده است.
کلیدواژگان: تاریخ نگاری، مقتل نگاری، اصحاب امام صادق (ع) -
صفحات 85-104
دانش نشانه شناسی به تحلیل و بررسی انواع نشانه‌ها، عوامل حاضر در فرآیند تولید و مبادله و تعبیر آنها و نیز قواعد حاکم بر نشانه‌ها می‌پردازد. نشانه چیزی است که به غیر از خود دلالت دارد. سوسور به عنوان پدر علم نوین نشانه شناسی دو مفهوم دال و مدلول را برای نشانه شناسی در نظرگرفته است و رابطه میان آن دو را رابطه‌ای جدایی‌ناپذیر می‌داند. فیلیپ هامون نیز نشانه شناسی شخصیت را به سه سطح دال، مدلول و سطوح تحلیل شخصیت تقسیم بندی می‌کند. در این جستار با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی شخصیت و صفات دالی و مدلولی امام حسین (ع) در پرتوی فرآیند نشانه شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. ویژگی‌های بارز شخصیتی امام حسین (ع) به مثابه یک دال و مدلول و شیء ارزشی بر جامعه و افراد آن پوشیده نیست و جلوه‌های آشکار این خصوصیات به عنوان چراغ راه، روشن کننده مسیر همگان است. شخصیت دالی و مدلولی امام حسین (ع) به عنوان یک نشانه، باعث شناخت خصلت‌های خوب و بد یک جامعه در زمان زندگی آن حضرت در میان مردم و نیز در زمان حال به شمار می‌رود؛ چرا که به واسطه شناخت ویژگی‌های امام حسین (ع) می‌توان خوب را از بد و حق را از باطل جدا کرد و به ماهیت آن پی برد.
کلیدواژگان: امام حسین (ع)، نشانه شناسی، فیلیپ هامون -
صفحات 105-128
المنتخب فخرالدین طریحی (979-1085 یا 1087ق) یکی از اثرگذارترین منابع بر مقاتل متاخر و فرهنگ عزاداری است. برخی دانشمندان و محققان، ضعف این منبع را تذکر داده و گاه اشکالات تاریخی برخی روایاتش را نشان داده‌اند ولی به نقش این کتاب در تحریف روایات توجه چندانی نکرده‌اند. از این‌رو تاکنون تحقیقی درباره روش تحدیث طریحی در این کتاب و الگوهای حاکم بر گزارش‌های آن صورت نگرفته است. این پژوهش با بررسی کتاب المنتخب طریحی نشان داده است که روایات آن بر اساس الگوهای یکسانی دچار تغییر شده‌اند. مهم‌ترین این الگوها، ایجاد پیوند میان روایات مستقل و تلفیق آنها است. افزودن مقدمه و پایان‌های داستانی به روایات، افزودن اضافات توضیحی، تغییرات ایدیولوژیک در متون روایات، جایگزینی نام راویان با صحابه مشهور و مورد توجه در میان شیعیان از دیگر الگوهای پردازش روایات در المنتخب طریحی است. تکرار این الگوها در سرتاسر کتاب و در مواجهه با روایات منابع دیگر، نشان می‌دهد که این تحریفات مربوط به کتاب المنتخب است.
کلیدواژگان: تحریفات عاشورا، فخرالدین طریحی، المنتخب، مقتل نگاری، نقد الحدیث -
صفحات 129-132
-
صفحات 133-134
-
Pages 7-16
After the Kufans learned that Imam al-Husayn refused to recognize Yazid and left Medina for Mecca, they started writing numerous letters and sent them to him via various couriers. However, there has occured several mistakes in the number of the letters. Based on the earliest accounts written up to the 6th/ 13th century, the number was around 150 letters. However, in the 7th/ 14th century, Ibn Nima al-Hilli and Sayyid b. Tawus raise its number to 12,000, and the recent works raise it to 18,000. Comparing and focusing in the number of those who paid an oath of allegiance to Muslim b. `Aqil, who were recorded to be ranging from 12,000 to 18,000, on the one hand, and the letters dispatched, on the other hand, it suggests that there might have occured some mistakes in recording this statistics. This is because sending such a huge number of letters at that time seem rather implausible
Keywords: Statistics of letters, Kufans' invitations, Kufan oath-takers, Imam al-Husayn -
Pages 17-37
The Ashura episode can be viewed from at least three perspectives. On the personality level, the characters of Muawiyah and Yazid left their sinister influences. The way to oppose them was to invite people to avoid committing sins. At the governance level, Muawiyah paved the way for Yazid's rule and left for him the staff needed. The way to oppose it was to implement the Islamic state, uprise, and raise voices against Yazid. On the social level, to oppose the Umayyad rule, it was necessary to confront their love for the worldly life. Based on other criteria, it was Imam al-Husayn who was able to counteract against the Umayyad hegemony and influence the Islamic world with his enlightenment.
Keywords: Imam al-Husayn, Ashura, social backgrounds -
Pages 39-60
Husayni rituals played significant roles in the Qajar period. These effects were noticeable on two levels: socio-political and individual. Although they exerted various pressures on various classes of people, they never unified their religious manifestations in a way that it might be intended by the Qajar rulers. Yet, the end of the Qajar period was coterminous with the Constitutional movement and the Persians' encounter with the West. Albeit such barriers and the then widespread irreligiosity, the main body of the Persian community never left religious rituals, particularly those that pertain to Imam al-Husayn.
Keywords: Effects, rituals, the Qajar-period Persia, Durkheim -
Pages 61-84
Maqtal-writing pertains to recording the details of the tragic events that led to the killing of an individual or some people. Although some maqtals have been written about the slain rulers and some prominent people, they have not received the due attention as those of the Ashura personalities. The maqtals written by certain companions of Imam Ja`far al-Sadiq were records of the way other Infallible Imams and other prominent dignitaries were martyred. Based on the earlier sources written by al-Najashi and al-Tusi, the present work produces a survey of the Maqtal-writing trends among the companions of Imam al-Sadiq.
Keywords: Maqtal-writing, Imam al-Sadiq, Ashura -
Pages 105-128
Al-Muntakhab of Fakhr al-Din al-Turayhi (979-1086 AH/ 1571-1675) has since been regarded as a source for later maqtals. Although some researchers highlighted some weaknesses of this book, quite a few studies have been done with regard to the manipulations done on its reports. One significant change is that he made connections among unrelated reports, with the other onrs that he merged into one another. Among other manipulations and interpolations, one finds adding story-like beginnings and endings, in-text explanations, change of certain names, and the like. These changes are of the book, not from the sources he drew upon.
Keywords: Fakhr al-Din al-Turayhi, al-Muntakhab, Ashura rituals, reports criticism -
Pages 129-132
-
Pages 133-134
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.