ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 204 (آدر 1401)

تحلیل و ارزیابی خصوصیات پتروفیزیکی مخازن ناهمگون و متراکم گازی به دلیل پایین بودن میزان نفوذپذیری و تخلخل سنگ مخزن، همواره از چالش های مهم صنعت نفت به شمار می رود. از آنجایی که مخازن نامتعارف حجم عظیمی از میزان نفت و گاز درجای حال حاضر دنیا را به خود اختصاص داده اند، ارزیابی دقیق خصوصیات پتروفیزیکی آن ها جهت بهره برداری بیشتر و بهینه تر از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. یکی از پرکاربردترین ابزارها برای بالابردن دقت اندازه گیری خصوصیات سنگ مخزن، ابزار نمودارگیری تشدید مغناطیسی هسته ای (NMR) است. این ابزار قدرتمند قادر است ویزگی هایی مانند تخلخل، تراوایی، نوع سیال و ویسکوزیته آن، توزیع سایز حفرات و قابلیت تولید لایه های مختلف سازند را به صورت مستقل ارزیابی کند. در این پژوهش، ابتدا اصول و مفاهیم اولیه روش تشدید مغناطیسی هسته را شرح داده و سپس به بررسی روش ارزیابی تخلخل و تراوایی مخازن متراکم گازی با استفاده از ابزار NMR و ترکیب آن با لاگ چگالی، و در انتها به مقایسه نتایج بدست آمده از این روش با مقادیر تخلخل و تراوایی مغزه (core) جهت کاهش میزان عدم قطعیت در اندازه گیری ها، می پردازیم.

دستگاه لوله مغزی سیار یکی از ماشین آلات کاربردی در صنعت نفت است و کاربرد بسیاری در بخش های مختلف حفاری مانند حفاری عمودی و افقی، حفاری ورود دوباره، نمودارگیری، مانده یابی، اسید کاری، سیمانکاری و... دارد. این دستگاه برای استفاده در مخازن بالغ و با فشار کم و نیز حفاری زیر فشار تعادلی نقش بسزایی ایفا می کند و مزایای بسیاری مانند بالا بردن ایمنی پرسنل، کاهش قابل توجه زمان حفاری، کاهش هزینه حفاری و کاهش آسیب سازند را دارد.
لوله مغزی سیار علاوه بر کاربردهای ذکر شده، چالش هایی مانند وزن، قطر لوله، بیشترین عمق و دمای قابل حفاری، محدودیت های مکانیکی و هیدرولیکی، متالوژی و جوشکاری، خستگی لوله، ارتعاشات ابزار درون چاهی و... را داراست که در طول زمان و با بهبود تکنولوژی ساخت، توسعه ابزارآلات جدید متناسب با چالش ها و یافتن راهکارهای مناسب برای سازگارشدن در شرایط سخت عملیات حفاری در حال پیمودن سیر تکاملی است.
در این مقاله کوشیده شده تا به راهکار های توسعه داده شده برای غلبه بر چالش های دستگاه لوله مغزی سیار علاوه بر بیان تاریخچه، کاربردها، بازار خدمات و اجزای تشکیل دهنده آن اشاره شود و برخی مطالعات موردی و آزمایشگاهی انجام شده در میادین نفتی مناطقی مانند دریای شمال و خلیج مکزیک و... به منظور بهبود عملکرد دستگاه مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به تنوع کاربرد دستگاه لوله مغزی سیار در صنعت حفاری و نیاز کشورهایی مانند ایران که دارای تنوع عملیات حفاری و نیز دارای مخازن قدیمی هستند ، لازم است برای دسترسی به افزایش بهره وری و بهبود تولید از مخازنی که در نیمه دوم عمر تولید خود هستند و با افت فشار مواجه شده اند از روش های نوین حفاری مانند لوله مغزی سیار استفاده شود.

این کار تاثیر نسبت روغن به آب را بر رفتار فرسایش جداره روغن کاری شده با سیال حفاری با استفاده از یک دستگاه آزمون مقاومت سایشی پین روی دیسک را مورد مطالعه قرار می دهد. نمونه های دیسک و نمونه های پین به ترتیب از فولاد Cr13 و فولاد G105 ساخته شده اند. برای مشاهده مورفولوژی سایش از پروفایل های سه بعدی ، تصاویر SEM و تصاویر مقطعی استفاده شد. تجزیه و تحلیل XRD و منحنی قطبش برای تجزیه و تحلیل مکانیزمهای سایش تحت نسبتهای مختلف روغن به آب استفاده شد. نتایج نشان داد که افزودن روغن دیزلی به سیال حفاری می تواند به طور قابل توجهی فرسایش جداره را کاهش دهد . میزان سایش و میانگین ضریب اصطکاک ابتدا با افزایش نسبت روغن آب از 0 به 3 کاهش و سپس با افزایش نسبت روغن آب از 3 به 5 افزایش می یابد. مقدار زیاد روغن از هدر رفتن حرارت اصطکاک جلوگیری می کند ، که منجر به افزایش سریع دمای سیال حفاری و بهبود قابل توجه فعالیت Cl- می شود. بنابراین ، با افزایش نسبت روغن به آب از 3 به 5 ، میزان خوردگی افزایش می یابد و فرسایش خورنده  بر روند سایش غالب می شود. مکانیزم اصلی فرسایش جداره روغن کاری شده با سیال حفاری ، فرسایش خورنده است. و نوع سایش غالب ، سایش ساینده  است که نسبت روغن به آب 0-2 است و سایش خوردگی زمانی که نسبت آب به آب 3-5 است. در حین حفاری ، به شرط رعایت الزامات حفاری ، کنترل نسبت روغن به  آب مایع حفاری به حدود 3 به طور موثری باعث کاهش سایش پوشش فولادی Cr13 می شود.

هدف اصلی نوشتار حاضر، نیازسنجی و احصاء دوره های آموزشی مدیران در منطقه 9 عملیات انتقال گاز ایران بوده است. پژوهش حاضر در قلمرو پارادایم تفسیری بوده و جهت شناسایی دوره های آموزشی از داده های مفهومی که به صورت نظام مند گردآوری شدند، استفاده گردید. در همین راستا، از راهبرد پیمایش مبتنی بر مصاحبه عمیق و ساختار نایافته با نمونه ای برگزیده از 13 نفر از مدیران بهره گرفته شد. پس از طراحی پروتکل مصاحبه و گردآوری اطلاعات از طریق انجام مصاحبه، از فرآیند کدگذاری سه مرحله ای شامل کدگذاری باز، محوری و انتخابی برای تعیین مقوله ها و مفاهیم استفاده شد. پس از تحلیل داده ها، 24 کد مفهومی استخراج و در چهار مقوله اصلی شامل نیازهای سازمانی، شغلی، محیطی و اجتماعی طبقه بندی و 12 مقوله فرعی شناسایی شد و در نهایت 30 دوره آموزشی جهت توسعه مدیران احصاء گردید.

توسعه فناوری های پیچیده در حوزه بالادستی صنعت نفت امری دشوار و حیاتی است که علاوه بر سرمایه گذاری گسترده توسط بازیگران نوآور محوری، نیازمند مشارکت و همکاری بازیگران متعدد می باشد. این مهم باید از طریق شبکه سازی و برقراری تعاملات میان بازیگر محوری به عنوان پلتفرم و سایر بازیگران مکمل در قالب یک اکوسیستم نوآوری پلتفرمی، حاصل شود. در این اکوسیستم نوآوری، بازیگر محوری علاوه بر ایفای نقش پلتفرم در راستای فراهم نمودن بستری برای کنارهم قرار گرفتن کلیه بازیگران، مسیولیت میانداری شبکه بازیگران را نیز برعهده دارد.
براین اساس در این مقاله به تشریح انواع نقش های میاندار و چگونگی اجرای فرایندهای میانداری توسط بازیگر محوری در اکوسیستم های نوآوری پلتفرمی پرداخته می شود. سپس با رویکردی توصیفی تحلیلی، به تشریح نقش های شرکت ملی نفت ایران در میانداری اکوسیستم نوآوری پلتفرمی حوزه بالادستی صنعت نفت ایران و الزامات آن پرداخته می شود چراکه در صورت اتخاذ رویکرد کسب و کار مبتنی بر توسعه فناوری در حوزه بالادستی صنعت نفت کشور، شرکت ملی نفت ایران به عنوان بازیگر محوری باید به ایفای وظایف میانداری بپردازد.
براساس نتایج حاصل، شکل گیری همکاری، یکپارچه سازی اولیه، هماهنگ سازی، و سلامت اکوسیستم و عملکرد خدمات و محصول مبتنی بر فناوری به عنوان خروجی اکوسیستم، گام های فرآیند میانداری در اکوسیستم های نوآوری پلتفرمی حوزه بالادستی صنعت نفت ایران را شکل می دهند.

میزان ذخایر گاز طبیعی عربستان سعودی در انتهای سال 2019 معادل 6 تریلیون متر مکعب بود که نسبت ذخیره به تولید آن معادل 53 سال بوده و هشتمین دارنده ذخایر جهانی متعارف گاز طبیعی به شمار می رود. حدود 57 درصد از ذخایر اثبات شده گاز طبیعی عربستان سعودی از گاز های همراه میدان خشکی عظیم قوار و میدان های دریایی صفانیه و زولف تشکیل شده است. میدان نفتی قوار به تنهایی حدود یک سوم از ذخایر گاز اثبات شده گاز طبیعی عربستان را در خود جای داده است.
آرامکوی عربستان سعودی برنامه ریزی هایی برای تولید گاز شیل عربستان در شمال غرب این کشور در نظر گرفته است. این گاز قرار است در نیروگاه برقی استفاده شود که به عنوان بخشی از مجتمع معدن فسفات عربستان ساخته شده است. میدان جالامید اولین پروژه گاز شیل عربستان است اما فقط 5.6 میلیون متر مکعب در روز گاز تولید می کند و قرار است این گاز به مجتمع السمان فرستاده شود. علاوه بر آن، جالامید فقط بخشی از هدف تولید روزانه 113 میلیون متر مکعب گاز آرامکو تا سال 2026 است.
در این مطالعه به دنبال این هستیم که وضعیت صنعت گاز عربستان سعودی را ارزیابی نموده و با توجه به چشم انداز تقاضای گاز طبیعی این کشور، تاثیر آن بر منافع انرژی ج. ا.ایران را تحلیل نماییم.

هدف این پژوهش شناسایی و سنجش الزامات موردنیاز جهت استقرار بودجه ریزی عملیاتی در شرکت بهره برداری نفت و گاز غرب میباشد. این پژوهش بصورت ترکیبی (کمی و کیفی) وماهیت و هدف آن کاربردی و ازنظر گردآوری داده ها نیز پیمایشی می باشد. در این پژوهش 20 شاخص بعنوان الزامات و پیش شرط های لازم برای استقرار بودجه ریزی عملیاتی در شرکت بهره برداری نفت و گاز غرب شناسایی شدند که پس از به کار بردن تحلیل عاملی، برای تعیین تعداد عوامل از ملاک کیسر استفاده شد. بر اساس این ملاک، 3 عامل (عوامل فنی و مهارتی ، عوامل مدیریتی و سازمانی و عوامل حقوقی و اداری )  دارای ارزش ویژه بالای 1 شناسایی و به عنوان عوامل قابل استخراج تعیین شدند. با توجه به شاخص های آماری با استفاده از روش تحلیل عوامل اصلی، این 3 عامل در مجموع 88.86  درصد از واریانس کل شاخص ها را توانستند تبیین کنند. نتایج پژوهش نشان داد عوامل فنی و مهارتی  با مجموع بار عاملی 4.835 ، عوامل مدیریتی و سازمانی با مجموع بار عاملی  3.799 ، عوامل حقوقی و اداری  با مجموع بار عاملی 2.395 به ترتیب بعنوان مهمترین الزامات برای استقرار بودجه ریزی عملیاتی می باشند.