مجله تحقیقات قرآنی و حدیثی
پیاپی 8 (پاییز و زمستان 1401)

تربیت الگویی یکی از مهمترین روش ‎های تربیت و مورد توجه دست اندرکاران تربیت از گذشته تا به حال بوده است. قرآن کریم، معجزه جاودان هدایت و تربیت به این روش تربیت اهتمام زیادی داشته و به اشکال متنوع و به انواعی از دلالت ها الگوهایی را معرفی کرده است. یکی از این الگو ‎های ممتاز براساس روایات متعدد، حضرت فاطمه زهرا (س) است. هرچند به دلایل متعدد ازجمله تقارن با زمان نزول در قرآن کریم، نام آن حضرت ذکر نشده، اما به دلالت روایات در آیات متعددی سخن از مقامات و فضایلی از ایشان است که نشانگر اهتمام بر معرفی ایشان به عنوان الگوست. نوشتار حاضر به روش توصیفی-تحلیلی به معرفی و تبیین مقامات و ویژگی ‎های ایشان که بر شخصیت الگویی ایشان در قرآن کریم دلالت دارند، می پردازد. برخی از این مقامات عبارتند از: «کلمه طیبه بودن، صراط مستقیم بودن، مرجع بودن، هدایتگر بودن، صراط مستقیم بودن، همراه لازم مومنین بودن و آبرومند بودن». برخی از ویژگی ‎های ممتاز ایشان نیز عبارتند از: «عصمت، صداقت، صبر، امیدبه لقاءالله، وفای به نذر و سخاوت».

در دنیای امروز، حجاب، سمبل اسلام و زیرمجموعه عفت و یک فرهنگ ارزشمند الهی و نیاز فطری هر بشر است. لزوم پوشیدگی زنان در برابر بیگانگان از ضروریات دین است. زنان به دلیل حیای فطری، پیوسته پوشیدگی بیشتری داشتند. خداوند پرتوی از جلال و جمال خود را به انسان بخشیده، مرد را جلوه جلال و زن را در چهره جمال خویش و هردو را کامل کننده وجود هم قرار داده است. حجاب برای حفظ امنیت و آرامش زندگی خانوادگی و اجتماعی است. پژوهش پیش رو بااستفاده از منابع اخلاقی و تربیتی و با روش توصیفی ابتدا به مفهوم شناسی، اهمیت و ضرورت حجاب و عفاف و انواع آن، علل بی حجابی و راه های ترویج حجاب می پردازد. راهکارهای به دست آمده برای ترویج حجاب عبارتند از: فرهنگ سازی در رسانه، تولید پوشاک مناسب و آموزش در خانواده ها که با رعایت و به کارگیری این روش ها جامعه و افراد به سلامت و آرامش می رسند.

اسلام، دین جامع، بهترین چشم انداز از سبک زندگی مطلوب را ترسیم کرده است. این سبک زندگی اسلامی که از قرآن و سیره اهل بیت (ع) نشات گرفته ویژگی مهمی به نام جامعیت دارد که برای تمام ابعاد اخلاقی، عبادی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، حقوقی، فرهنگی، بهداشتی، علمی و... برنامه دارد. اقتصاد و تامین معیشت یکی از ابعاد مهم زندگی است که اسلام براساس آن دستورات و آموزه هایی صادر کرده است. نوشتار حاضر با روش تحلیلی-توصیفی، مولفه های شناختی سبک زندگی اقتصادی مطلوب را بررسی می کند. باور به مولفه هایی مانند توحید، معادباوری، تاثیر عوامل معنویی، اعتقاد به عدالت ورزی خداوند، رزاقیت خداوند، خلافت و جانشینی انسان در عرصه های اقتصادی، باور به مالکیت خداوند و حاکمیت ارزش های الهی از مهمترین مولفه های شناختی سبک زندگی اقتصادی است.

در طول تاریخ، شعارها، عصاره نیازها و آرمان های بشر در حرکت های اجتماعی بوده است. برداشت توده مردم این است که شعار، امری ظاهری و سطحی است و حفظ شعار و اجرای آن ارتباطی با مسایل اصلی ندارد. یکی از مسایل اساسی هر انقلابی، ایدیولوژی آن است که نقش مهمی در پیشبرد انقلاب ایفا می کند. بررسی و مطالعه شعارهای آن می تواند روشن کننده ابعاد اساسی تفکر انقلاب باشد. شعار «ما می توانیم» که توسط مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم مطرح شد، آموزه ای است که امام خمینی (ره) به همه آموخت و با همین اصل اساسی توانست ایران را به عزت و پیشرفت در همه عرصه ها برساند. نوشتار حاضر با روش تحلیلی-توصیفی براساس منابع کتابخانه ای به واکاوی ریشه های قرآنی شعار «ما می توانیم» می پردازد. داده ها نشان می دهد که «ما می توانیم» مرادف اعتمادبه نفس در علم روان شناسی، ولی مفهوم آن بسیار گسترده تر و عمیق تر است. اعتمادبه نفس قرآنی از عناصر و مولفه هایی مانند کرامت نفس، عزت نفس، ایمان و تقوا شکل می گیرد و براساس خودشناسی، خداشناسی و توکل استوار می شود.

شناخت تعارضات حدیثی و تلاش برای حل آنها از این باب مهم است که نمی توان گفت معصومان، اندیشه ها و سخنان معارض دارند و نمی توان احکام متناقض را به آنها نسبت داد. ازاین رو علما همواره برای جمع روایات متعارض تلاش کرده و آثار علمی قابل توجهی بر جای نهاده اند. شیخ طوسی از پیشگامان عرصه حل تعارض است که با نگارش کتاب الاستبصار فیما اختلف من الاخبار برای حل اخبار متعارض، خدمت بزرگی به جامعه مسلمانان کرده است. وی با بررسی محتوایی و سندی روایات به این مهم اقدام کرده است. در بررسی محتوایی از روش هایی مانند بیان معانی اخبار، عرضه بر عمل اصحاب و اجماع امامیه، حمل بر استحباب، حمل بر کراهت، حمل بر تقیه، حمل عام بر خاص و در بررسی سندی با نقد روایت یا راوی به بیان وجوه جمع روایات متعارض می پردازد. پژوهش حاضر به روش تحلیلی-توصیفی، عملکرد شیخ طوسی در حل تعارض اخبار را با روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بررسی می کند.