نشریه آموزش مدیریت دولتی
پیاپی 16 (زمستان 1401)

پس از جنگ جهانی دوم، کشورهای غربی در پی ترمیم خرابی ها و توسعه کشورهای آسیب دیده از جنگ برآمدند. در این زمینه، سه رهیافت مطرح شد: رهیافت دولت بزرگ، رهیافت دولت کوچک و الگوی حکمرانی خوب. برای اعمال حکمرانی خوب، نهادهای بین المللی شاخص هایی را مطرح کرده اند. هراندازه کشوری به این شاخص ها نزدیک تر باشد، توسعه یافته تر به حساب خواهد آمد. حکمرانی مطلوب به عنوان کلید معمای توسعه مطرح شده است. باوجود برخی انتقادات وارده به مقوله حکمرانی مطلوب از قبیل تبعیت از تفکرات نولیبرالیستی و بی توجهی به برخی بسترهای سیاسی و اجتماعی جوامع درحال توسعه؛ استقرار این مفهوم در سطوح مختلف سازمانی، ملی و بین المللی باتوجه به ویژگی های بومی و فراگیری آن می تواند موجبات افزایش اثربخشی، کارایی و پایداری را فراهم سازد. دغدغه پژوهش حاضر، تبیین توسعه سرمایه انسانی مبتنی بر حکمرانی مطلوب بر پایداری سازمانی است. پرسش مقاله را به این صورت می توان بیان کرد: چه رابطه متقابلی میان توسعه سرمایه انسانی مبتنی بر حکمرانی مطلوب و پایداری سازمانی وجود دارد؟ این نوشتار به لحاظ هدف، بنیادی و روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. متغیر مستقل توسعه سرمایه انسانی، مبتنی بر حکمرانی مطلوب و متغیر وابسته نیز پایداری سازمانی است. یافته ها نشان می دهد که رابطه متقابلی بین پایداری سازمانی و توسعه سرمایه انسانی مبتنی بر حکمرانی مطلوب وجود دارد.

نقش حکومت کنترل فرآیندهای سیاسی، اقتصادی و مدیریت  می باشد؛ در حالیکه حکمرانی مفهوم گسترده تری داشته و شامل تعامل سه بخش: حکومت، بازرگانی و جامعه مدنی می باشد. حکمرانی مطلوب شامل سازوکارها، فرایندها و نهادهایی است که به واسطه آن شهروندان، گروه ها و نهادهای مدنی منافع خود را پیگیری کرده، حقوق قانونی خود را مطالبه نموده، تعهداتشان را برآورده ساخته و تفاوتها را تعدیل می کنند. ابزارهای دولت الکترونیکی به سازمان ها یاری می رساند تا به جای ارتباط سنتی و سلسله مراتبی، ارتباطی پویا، رضایت بخش و توام با تعامل کارساز با شهروندان، نه فقط به عنوان خدمات گیرنده، بلکه به عنوان عناصر تصمیم سازمان، برقرار نمایند. امروزه یکی از کارامدترین سازوکارهای مدیریت شهری در ارتقاء و توسعه فرهنگ شهروندی و تحقق الگوی حکمروایی شهری، بهره مندی از فرایند آموزش می باشد. حکمرانی خوب روایتی نو از مفاهیمی هم چون دموکراسی، حقوق بشر، پاسخگویی، مشارکت و حاکمیت قانون است و در عین حال چارچوبی به دست می دهد که همه این اهداف و ارزش ها در یکجا جمع می شوند و با ایجاد حداکثر همگرایی و همسویی، اهداف توسعه انسانی اعم از توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی با محوریت مردم دنبال می شود.
تحقیق انجام شده یک مطالعه مروری و تطبیقی می باشد که از نظر هدف کاربردی و از لحاظ نوع داده ها کیفی است. مبنای مطالعه حاضر مطالعه و تحلیل منابع به دست آمده از پایگاه های اطلاعاتی بوده است. دراین مقاله به بررسی نقش جامعه، نظام آموزشی و دستگاه های اجرایی دولت در تحقق حکمرانی مطلوب می پردازیم.
بر اساس مطالعات انجام شده در این تحقیق هر سه عنصر جامعه، نظام آموزشی و دستگاه های اجرایی در دستیابی به حکمرانی مطلوب تاثیرگذار می باشند.

پژوهش حاضر با هدف الگویابی توسعه منابع انسانی مبتنی بر آموزش و حکمرانی مطلوب صورت پذیرفت. روش رویکرد پژوهش کیفی، تحلیل محتوا بود. جامعه آماری پژوهش شامل: کتاب ها و مقالات داخلی و خارجی به ترتیب سال 1390 و 2010 به بعد بوده که جمعا 88 مقاله بررسی شد. از میان این مطالعات، پس از چندین مرحله غربالگری در نهایت، 53 واحد مطالعاتی انتخاب و بررسی شد. نتایج تحلیل داده ها منجر به تدوین الگوی توسعه منابع انسانی مبتنی بر آموزش و حکمرانی مطلوب در 7 بعد شامل موارد زیر بود: 1. نگرش و هویت بخشی (5 زیرمقوله)، 2. هماهنگ سازی (4 زیرمقوله)، 3. توسعه آموزشی (4 زیرمقوله)، 4. پاسخگویی (4 زیرمقوله)، 5. ظرفیت سازی حکمرانی و توسعه (4 زیرمقوله)، 6. توسعه فردی (5 زیرمقوله) و 7. شفاف سازی (4 زیرمقوله).

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر عملکرد نظام آموزشی بر حکمرانی مطلوب صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش نامحدود است؛ بنابراین، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران با خطای 07/0 و در سطح اطمینان 95% ، عدد 196 به دست آمد. قلمروی زمانی از سال 1401-1399 است. پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از نظر روش پژوهش، توصیفی-پیمایشی است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه هست. تعداد 250 عدد پرسشنامه بین حجم نمونه انتخاب شد که به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و نتایج از نرم افزار Spss ویراست 26 استفاده شده است. برای نرمال کردن داده ها از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف و برای آزمون فرضیه پژوهش از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون تحلیل واریانس استفاده گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین عملکرد نظام آموزشی و حکمرانی مطلوب، ارتباط معناداری وجود دارد و از تحلیل واریانس، اثر مثبت و معناداری بین عملکرد نظام آموزشی و حکمرانی مطلوب استخراج شد.

امروزه بایستی تمامی افراد، موسسات، ارگان ها و نهادهای آموزشی؛ خود را برای تغییرات مختلفی که یادگیری را امری ضروری می سازد، آماده سازند. بی شک، بیشترین تاثیر پدیدآمدن فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی بر محیط های آموزشی بوده است. در سال های اخیر، فناوری های اطلاعات و ارتباطات چنان مورد پذیرش قرار گرفته اند که اکنون در هر جنبه از زندگی ضروری به نظر می رسد. کاربرد مهارت های ارتباطی و فناوری های جدید اطلاعاتی و تغییرات سریع آن، موجب بروز تحولات بسیار در کلیه جنبه های یادگیری و آموزش شده است. موسسات آموزشی درخصوص به کارگیری و هدایت نسل فراگیر در جهت استفاده از این فناوری ها از سویی و گسترش کمی و کیفی آن، مسیولیت خطیری بر عهده دارند و لازمه رسیدن به این مقصود، آن است که نهادهای آموزشی با عنایت به گستردگی جغرافیایی آن در کشور پهناور ایران، فناوری های نوین اطلاعاتی و مهارت های ارتباطی را هردو با هم در عمل به کار گیرند و از آن در آموزش های تخصصی و عمومی خود استفاده کنند و به دنبال آن درجهت مجازی سازی گام اساسی بردارند؛ اما به دلیل دگرگونی های شدیدی که امروزه به واسطه تکنولوژی و فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی که دنیای آموزش را تحت تاثیر خود قرار داده است؛ اهداف، برنامه ها و جهت گیری های آموزشی سازمان ها بیش از پیش می تواند در دهه های پیش رو در کانون توجه واقع شود؛ بنابراین، در مقاله حاضر برآنیم تا نقش فناوری اطلاعات را با به کارگیری مهارت های ارتباطی در توسعه نیروی انسانی مبتنی بر آموزش و حکمرانی مطلوب مورد بحث و بررسی قرار دهیم.

درحال حاضر، جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور درحال توسعه شناخته می شود و برای تحقق اهداف و سیاست هایش به یک نظام آموزشی[1] سالم، کارامد و پویا نیاز مبرم دارد. بدون وجود چنین نظام و دستگاهی، تحقق سیاست های کلان و اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران درجهت توسعه و پیشرفت کشور امکان پذیر نیست؛ چرا که بهترین برنامه ها و سیاست گذاری ها با وجود نظام آموزشی و مدیریتی ناکارامد و احتمالا آلوده به فساد، درحقیقت به ضد خود تبدیل می شود و نه تنها وضع کشور و مردم بهبود پیدا نمی کند که مشکلات تازه ای بر گرفتاری های موجود اضافه می کند. حضرت امام (ره) در پانزدهم خرداد سال 1342 فرمودند: «یاران من در گهواره هستند[2]. » و «امید من به دبستانی هاست.». نگاه بنیانگذار انقلاب به آموزش و پرورش، بسیار عمیق بود و این نگاه، جایگاه رفیعی در انقلاب داشت. ایشان معتقد بودند، استمراردهنده و قوام دهنده انقلاب، نسل جدید هستند و امروز این موضوع آشکار شده است. البته باید اذعان داشت که آموزش و پرورش ایران توانسته است در زمینه گسترش آموزش عمومی نمره قابل قبولی کسب نماید؛ به طوری که مجموع شاخص های مربوط به فراگیری و همگانی بودن آموزش و سواد عمومی نشان می دهد که ایران در کاهش شکاف جنسیتی قدم های خوبی در 4 دهه اخیر برداشته است، هرچند حل معضلات نظام آموزشی کشور نیاز به حرکت جهادی دارد. در کشور ایران، بخش آموزش؛ حکمرانی منسجمی ندارد، زیرا تصدی امور مربوط به حوزه های آموزش عمومی، آموزش عالی و آموزش پزشکی به سه وزارتخانه واگذار شده است؛ در حالی که در بسیاری .از کشورهای دنیا چنین تفکیکی دیده نمی شود؛ همچنین در این کشورها، نه فقط این حوزه ها ذیل یک وزارتخانه)وزارت آموزش) مدیریت می شوند، بلکه گاهی حوزه های دیگری نیز نظیر علوم، پژوهش، فرهنگ، ورزش، فناوری، توسعه منابع انسانی، کارآموزی، دین، و جوانان زیرنظر این وزارتخانه قرار دارند. در این نوشتار، سعی شده است ضمن تبیین وضع موجود، به برخی چالش ها، ضعف ها و آسیب های درحال حاضر و پیش روی نظام آموزشی کشور اشاره شود

1-  educational system 

 2-سال ها قبل از پیروزی انقلاب، وقتی از ایشان سوال کردند که برای آینده انقلاب و اداره کشور به چه کسانی اعتماد دارند، به کودکی که در گهواره بود اشاره کردند و گفتند به این ها که جوانان آینده خواهند بود

سیستم های آموزشی سراسر جهان، روش های مختلفی را آزموده اند تا حکمرانی آموزش و پرورش را به عنوان پاسخی برای چالش بهبود کمی و کیفی خدمات آموزشی معرفی کنند. بااین حال، همان طور که بازارها و دولت ها متزلزل می شوند، این ترتیبات حاکمیتی نیز ممکن است زمانی شکست بخورد که دولت نتواند به نحو موثری هدایت کند و یا اینکه نتواند ذی نفعان را قادر به همکاری با یکدیگر بسازد. این مقاله، ترکیب خط مشی مکمل (ترکیب آگاهانه عناصر محتوایی و رویه ای خط مشی) را به عنوان یک اصل مهم در جلوگیری از شکست های حکمرانی پیشنهاد می کند. در این پژوهش، از برنامه پیمانکاری خدمات آموزشی فیلیپین[1] - یکی از بزرگترین مشارکت های دولتی-خصوصی در جهان آموزش- به عنوان نمونه مورد مطالعه استفاده شده تا نشان دهد که اصلاحات حکمرانی آموزش و پرورش به جدال برای موثر بودن تا زمانی ادامه خواهد داد که ابزارهای رویه ای خط مشی برای بیان دقیق اهداف آن وجود نداشته باشد.
 

[1] . Philippines’ education service contracting program (ESC)

این مقاله به بررسی میزان دستیابی به اهداف رویکرد اجماعی از دریچه سیاست آموزشی در کنار مفاهیم ضمنی آن برای رهبری درسطح دولت و مدارس می پردازد. سه مطالعه موردی روشنگر در زمینه سیاست ها در ایرلند شمالی مورد استفاده قرار گرفته است تا میزان کارایی مدل اجماعی دولت در ترغیب رهبری مشارکتی و همکاری درخصوص سیاست های آموزشی و رهبری/مدیریت مدارس منطقه از سال 2000 به این طرف بررسی گردد. مطالعات موردی شامل: بررسی تاثیرات سیستم انتخاب تحصیلی، بررسی مدیریت دولتی آموزش و مقدمه ای برای «آموزش مشترک» با هدف حمایت از فرایند صلح می شود. اول از همه، به ابعاد مرتبط با بستر سیاسی جامعه و اشتراک گرایی که در آن، رهبران آموزش مشارکت دارند، پرداخته خواهد شد.