فهرست مطالب
پژوهشنامه ادبیات تعلیمی
پیاپی 56 (زمستان 1401)
- تاریخ انتشار: 1402/02/02
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحه 1
فریدون مشیری از شاعران مطرح معاصر است که طی چند دهه شاعری، از شعر خود برای ستایش ارزش های اخلاقی و اجتماعی سود برده و در جهت ترویج مهرورزی، نوع دوستی، خیرخواهی و صفاتی از این دست کوشیده است. چنین رویکردی ضمن اینکه حکایت از غلبه اندیشه ای انسانی و آرمانی و نیز گرایشی جامعه شناختی بر محتوای شعر مشیری دارد، کلام وی را از هنجاری تعلیمی برخوردار کرده و زمینه تکوین گفتمانی اجتماعی با ویژگی های منحصربه فرد را در کار او فراهم کرده است؛ گفتمانی شاخصه هایی دارد و می توان رسالت آن را ترویج روحیه مدارا و تعلیم رواداری ارزیابی کرد. در این نوشتار، ضمن تبیین خاستگاه و ابعاد و علل موضع گیری مدارامدارانه مشیری در برابر مسایل انسانی و اجتماعی، مولفه ها و تجلیات گفتمان مدارا در شعر وی بررسی و تحلیل می شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد گفتمان مسلط شعر مشیری برآیند نگرش انسانی و روحیه تساهل در او و نیز نگاه و موضع گیری مسیولانه مشیری در قبال مسایل انسانی است که با ذهن و زبان ساده مشیری پیوندی تنگاتنگ یافته است.
کلیدواژگان: فریدون مشیری، گفتمان مدارا، شعر تعلیمی، دیگرخواهی، مهرورزی -
صفحه 2
عشق موضوعی برجسته و هویت بخش در دیوان حافظ است که از دیدگاه های گوناگون می توان به آن نگریست. افزون بر جستارهای شناخته شده که در این زمینه انجام شده است و همواره به مبانی عرفانی عشق حافظ توجه شده و گاهی نیز پژوهشگران سیر آن را در زمین و روابط انسانی جستجو کرده اند، باید گفت این موضوع گنجایش واکاوی در نگرش های روانشناسانه را نیز دارد. حافظ بارها در غزل هایش به درد و درمان از دیدگاه عشق، سخن گفته و خود را طبیب عشق نامیده است. می توان گفت حافظ در مرتبه ی کسی که به انسان، زندگی و هستی اندیشیده است، عشق را اکسیری دیده و تعریف کرده است که بر سرشت و روان انسان اثر دگرگون کننده ای برجای می نهد. نگارنده در این پژوهش به این نکته که عشق مورد نظر حافظ چه کارکردهای مثبت روانی دارد ، پرداخته است و در انجام کار با استفاده از شیوه تحلیل محتوای کیفی داده ها را از غزل های حافظ جمع آوری و با بهره یابی از منابع گوناگون تحلیل کرده است. در واکاوی کیفی غزل های حافظ از منظر کارکردهای سازنده و مثبت عشق بر انسان، برآیندهای برجسته و تامل برانگیزی چون شادی، کمال انسان، جاودانگی، زندگی بخشی، آگاهی و تنبه و... دیده شد. در این رویکرد حافظ مسایل و گرفتاری های کلان و فلسفی انسان تا مسایل شخصی را قابل درمان و حل یافته است.
کلیدواژگان: حافظ، روان درمانگری، غزل، عشق -
صفحه 3
در سطوح و لایه های ظاهری متن، سعدی در یک ساختاری هرمی، خاستگاه و منشا قدرت را موهبت و فره ایزدی می داند که به انسان هایی خاص اعطا می گردد و از آن ها نیز به یکی از اعضای خانواده منتقل می شود، اما متن همچون زبان سرشتی مکالمه بنیاد دارد و همواره محل تجمع معانی و مفاهیم و صداهایی متعدد و متکثر است و علاوه بر نیت مولف و گفتمان غالب، صداهای متعدد دیگری را می توان در آن شنید، از این رو متن امکاناتی را بر روی خواننده و پژوهشگر گشوده می دارد، که فراتر از برداشت گفتمان غالب است. این مقاله در گام نخست تلاش می کند با استفاده از آراء اندیشمندانی چون میخاییل باختین و رولان بارت و پل ریکور نشان دهد که متون ترکیب و تلفیق آواها و نقل قول ها و ارجاعات و امکاناتی هستندکه از آگاهی مولفانه فراتر می روند و زمینه را برای خوانش ها و دریافت هایی تازه تر فراهم می آ ورند، سپس می کوشد جایگاه سعدی را در نظریه ایرانشهری قدرت سیاسی بررسی کند و در پایان در پی آن است که با دستاوردهای تبارشناسی میشل فوکو در مورد قدرت نشان دهد که قدرت در اندیشه و آثار سعدی نه در یک نهاد و جایگاهی خاص بلکه در سراسر روابط و شبکه های اجتماعی جریان دارد.
کلیدواژگان: قدرت، متن، سعدی، میخائیل باختین، رولان بارت، میشل فوکو -
صفحه 4
محمد کاظم صاحب (قرن یازدهم قمری) متخلص به مسیح البیان از شاعران خوش قریحه و در عین حال کمتر شناخته شده روزگار صفوی است که در برخی منابع نیز با شاعر دیگری اشتباه گرفته شده است. آثار وی مشتمل بر دیوان و مجموعه مثنوی هایی است به عناوین ملاحت احمدی، صباحت یوسفی، آینه خانه و پری خانه. دیوان وی را یکی از محققان در سال های گذشته تصحیح و طبع کرده است، اما مثنوی های صاحب هنوز تصحیح و منتشر نشده است. مسیله پژوهش فعلی در ناشناخته ماندن مثنوی ملاحت احمدی و عدم توجه به ارزش های متنی و ادبی اثر است. در این نوشتار مثنوی ملاحت احمدی که از جمله منظومه های تعلیمی و آیینی ادب فارسی در عصر صفوی است، از منظر متن شناسی و با روش تحلیل و توصیف محتوای کیفی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ملاحت احمدی در بحر خفیف سروده شده است؛ کلیت اثر به ستایش نبی مکرم اسلام (ص) اختصاص دارد. مهم ترین خصیصه اثر، جنبه آیینی منظومه است. ضمن متن حکایات کوتاه و بلند بسیاری که بعضا رنگ و بوی واقعیت دارند نیز نقل شده است و شاعر گاه با زبانی صریح و مستقیم و گاه در خلال همین حکایات و تمثیلات آموزه های تعلیمی و عرفانی را با زبانی غیر مستقیم و با لحنی ساده و بی پیرایه برای مخاطبان تبیین می کند. از جمله عناصر تعلیمی پربسامد و موکد در منظومه؛ اهتمام شاعر نسبت به نفی اخلاق ذمیمه و ملکه ساختن فضایل معرفتی است؛ توضیح و تبیین مبانی و اصطلاحات عرفانی و مباحث تفسیری قرآن و حدیث را نیز وجهه همت شاعر بوده است. سبک اثر تا حد زیادی متاثر از حدیقه سنایی است، زبان اثر نسبتا روان و استوار است و گاهی لحن و رنگ و بوی غنایی نیز در شعر تنیده شده است.
کلیدواژگان: محمدکاظم صاحب، مسیح البیان، ملاحت احمدی، ادبیات آیینی، ادبیات تعلیمی -
صفحه 5
وجود اندیشه های اخلاقی در نظم و نثر فارسی، که از فرهنگ و تربیت دینی بهره می گیرد به ادبیات فارسی غنای خاصی را بخشیده است. کتاب فرایدالسلوک یکی از آثار ارزشمند سده ی هفتم هجری است که سرشار از آموزه های تعلیمی است و گنجینه ای از معارف، فضایل و حکمت ها را در بر دارد. در این پژوهش، سعی شده تا با روش استقرایی، متن هایی که به تصریح یا کنایه بر مضامین اخلاقی دلالت دارد؛ بررسی و با استفاده از شیوه ی تحلیل محتوایی، واژگان و عبارات مورد نظر توصیف شوند. بنابراین، مهم ترین پرسشی که در این پژوهش مطرح است عبارتند از: که در کتاب فرایدالسلوک سجاسی، به کدام آموزه های اخلاقی و تعلیمی سفارش شده است و از چه رذایل اخلاقی نهی کرده است؟ بدین منظور کتاب فرایدالسلوک شمس سجاسی، به عنوان محور کار انتخاب و متناسب با موضوع به استخراج مصادیق اخلاقی در این کتاب پرداخته شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که: سجاسی در کتابش، علاوه بر ایجاد التذاذ ادبی برای مخاطب، از هر فرصتی برای انتقال اندیشه های تعلیمی خود به مخاطب استفاده کرده و تحت تاثیر آموزه های اخلاقی دین مبین اسلام، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از طریق بیان حکایت یا تمثیل های مناسب، خواننده را به متحلی شدن به فضایل اخلاقی سوق می دهد و با بیان عواقب ناشی از رذایل اخلاقی، ان ها را در نظرش ناپسند جلوه می دهد و سعی در هدایت انسانها در مسیر صحیح زندگی دارد.
کلیدواژگان: فرائدالسلوک، شمس سجاسی، اخلاق، فضایل اخلاقی، رذایل اخلاقی -
صفحه 6
متون ادبی زبان فارسی، همواره از مهم ترین مصادیق و کارآمدترین عناصر تعلیم و تبیین آموزه های تربیتی و اخلاقی جامعه به شمار آمده اند. حال با در نظرگرفتن این حقیقت که متون عرفانی ذاتا و فی نفسه رسالت تعلیمی و انتقال آموزه هایی تعالی بخش دارند؛ می توان دریافت که بررسی و تحلیل وجوه تعلیمی این آثار با رویکردهای پژوهشی مختلف، یک ضرورت به شمار می آید. مولانا یکی از شاخص ترین چهره های عرفانی- تعلیمی ادب فارسی است که با بررسی سخن وی می توان سویه های کارآمد پیوند عرفان و تعلیم را آشکار ساخت. وی برای تبیین و ابلاغ تعالیم روحانی خود، از همه شگردهای زبانی و بلاغی بهره می گیرد. در این زمینه، علم معانی و ابزارهای بلاغی آن؛ به ویژه اغراض ثانوی جملات، به دلیل آنکه بیشتر به ظرایف و ظرفیت های درونی سخن و اندیشه ها وتعالیم عارف می پردازد، توانسته در خدمت رسالت هدایت محور این شاعر قرار گیرد. هدف نگارنده در پژوهش حاضر بررسی، دریافت و معرفی تلاقی تعلیم و عرفان با استفاده از امر و نهی در غزلیات مولاناست. این که آیا غزلیات شمس به عنوان اثری عاشقانه- عارفانه، می تواند به عنوان اثری تعلیمی قلمداد شود؟ و امر و نهی چگونه و چقدر توانسته در خدمت وجه تعلیمی کلام مولانا باشد؟ روش بررسی در این مقاله تحلیلی- توصیفی با مطالعه موردی غزلیات شمس است. نتایج حاصل نشان می دهد؛ با توجه به نگاه مخاطب محور مولانا در سخنانش و نیز آنکه در کاربرد امر و نهی، حضور مخاطب زنده و پویا است؛ توانسته در این اثر با وجود ماهیت غیرتعلیمی و غنایی آن، به دوشیوه مستقیم و غیرمستقیم و با هدف ارشاد و تعلیم به بیان اندیشه های تعلیمی خود بپردازد.
کلیدواژگان: غزلیات شمس، امر و نهی، کارکرد تعلیمی
-
Page 1
Fereydoun Moshiri is one of the prominent contemporary poets who, during several decades of being a poet, has benefited from her poetry as an opportunity to praise moral and social values and has tried to promote kindness, altruism, benevolence and similar qualities. Such an approach, while indicating the predominance of humanistic and idealistic thoughts as well as a sociological tendency on the content of Moshiri's poetry, has given his words an educational norm and created the ground for the development of social discourse with unique characteristics. He has provided; A discourse that has characteristics and its mission can be evaluated as promoting the spirit of tolerance and teaching tolerance. In this article, while explaining the origin, dimensions, and causes of Moshiri's tolerant stance towards human and social issues, the components and manifestations of tolerant discourse in his poetry have been examined and analyzed. The findings of this research show that the dominant discourse of Moshiri's poetry is the result of his human attitude and spirit of tolerance, as well as Moshiri's responsible attitude towards human issues, which is closely connected with Moshiri's mind and simple language.
Keywords: Fereydoun Moshiri, Discourse of Tolerance, Educational Poetry, self-belief, kindness -
Page 2
Love is a prominent and identity-giving topic in Hafez's Divan, which can be looked at different perspectives. . In addition to the well-known researches that have been done in this field and have always paid attention to the mystical foundations of Hafez's love, and sometimes researchers have also paid attention to the human aspect of love, it must be said that this issue can also be analyzed in psychological perspectives. In his sonnets, Hafez spoke about pain and healing from the perspective of love many times and called himself the doctor of love. It can be said that Hafez, as someone who has thought about man, life and existence, has seen and defined love as an elixir that leaves a transformative effect on human nature and psyche. In this research, the author has discussed the positive psychological functions of love according Hafez point of view. In carrying out the work, he has collected data from Hafez's ghazals by using the qualitative content analysis method and analyzed it by taking advantage of various sources. In the qualitative analysis of Hafez's sonnets from the point of view of constructive and positive functions of love on human beings, outstanding and thought-provoking results such as happiness, human perfection, immortality, life-giving, awareness and conscious were seen. In this approach, Hafez can treat and solve the macro and philosophical issues and troubles of man, even personal problems.
Keywords: hafiz, psychotherapy, sonnet, love -
Page 3
In the apparent levels and layers of the text, in a pyramidal structure, Saadi considers the origin of power to be a divine gift that is granted to certain people and is transferred from them to family members. But text, like language, is based on the nature of conversation, and it is always a place of accumulation of meanings, concepts, and multiple voices, and in addition to the author’s intention and dominant discourse, many other voices can be heard in it, therefore, the test provides possibilities for the readers and researchers, which go beyond the perception of the dominant discourse. In the first step, this article tries to use the opinions of thinkers such as Mikhail Bakhtin, Roland Barthes and Paul Ricoear to show that text are a combination of sounds, quotations, references, and possibilities that go beyond authorial awareness and provide the context for more recent reading and finding. Then it tries to examine Saadi’s position in iranshahri political theory, and in the end, it seeks to show through Michel Foucault’s genealogical achievements that power in Saadi’s thought and works is not a specific institution and position, but it flows throughout social relationships and networks.
Keywords: Power, Saadi, Mikhail Bakhtin, Roland Barthes, Michel Foucault -
Page 4
The most beautiful and yet less known poets of the Safavid era, who has been confused with another speaker in some sources. His works include the divan and a collection of masnavis under the titles of Malahat Ahmadi, Sabahat Yousefi, Aine-Khane and Pari-Khane. His divan has been edited and printed by one of the researchers in the past years, but the masnavis of Sahib have not been edited and published yet. In this article, Malahat Ahmadi's Masnavi, which is one of the ritual poems of Persian literature in the Safavid era, is discussed from the point of view of textology. Melahat Ahmadi is written in Bahr Khafif; The entire work is devoted to the praise of the Holy Prophet of Islam (PBUH). In many places, the poet refers to the Prophet's favors for himself, of course, many verses are also addressed to the Prophet, in which the poet asks for his favors and intercession for himself. In addition to the text, many short and long anecdotes, which sometimes have the flavor of reality, have also been narrated. The style of the work is largely influenced by Hadeegh Sana'i, the language of the work is relatively fluent and stable, and in some positions, the tone and color of the lyrics are woven into the poem.
Keywords: Mohammad Kazem Sahib, Masih Al Bayan, Malahat Ahmadi, ritual literature, didactic literature -
Page 5
The existence of moral thoughts in Persian poetry and prose, which benefits from religious cultureand education, It has given a special richness to Persian literature. The book of Faraid al-Saluk is one of the valuable works of the 7th century of Hijri, which is full of educational teachings and it contains a treasure of knowledge, virtues and wisdom. In this research, it has been tried to use the inductive method to find the texts that imply the clarification or allusion to moral themes; to be checked and to describe the desired words and expressions using the method of content analysis. Therefore, the most important questions that are raised in this research are: which moral and didactic teachings are recommended in the book of Faraid al-Saluk Sejasi? For this purpose, Shams Sejasi's Faraid al-Suluk book, He has chosen Noorani Vosal and Frasiyabi as the focus of his work and according to the topic, ethical examples were extracted in this book. The results of the research indicate that: In his book, in addition to creating literary pleasure for the audience, Sejasi used every opportunity to convey his educational ideas to the audience, and under the influence of the moral teachings of the Islamic religion, directly or indirectly through the telling of appropriate anecdotes or parables, It leads the reader to dissolve into moral virtues and by stating the consequences of moral vices, he makes them look distasteful in his opinion and tries to guide people in the right path of life.
Keywords: Faraidalsuluk, Shams Sejasi, Ethics, Moral Virtues, Moral Vices
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.