فهرست مطالب
پژوهش نامه اخلاق
پیاپی 58 (زمستان 1401)
- تاریخ انتشار: 1402/04/31
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 7-27
یکی از مهم ترین چالش های دیروز، امروز و فردای جوامع بشری، انحطاط اخلاقی است. کتاب نهج البلاغه از بنیادین ترین کتب اخلاقی، بر این سازه اجتماعی تاکید دارد. بدین منظور مطالعه حاضر با هدف شناسایی و ارزیابی مقولات اخلاق اجتماعی در قالب مدلی کیفی از کتاب نهج البلاغه انجام شده است. روش تحقیق مطالعه حاضر، تاکتیک تحلیل محتوای پنهان کتاب نهج البلاغه منطبق بر رویکرد اشتراوس با استفاده از نرم افزار MAXQDA2022 است. 2327 واحد معنایی در حوزه مقولات اخلاق اجتماعی در بخش کدگذاری باز، شناسایی شد. از دسته بندی کدهای شناسایی شده، 55 کد فرعی و 9 کد محوری تحت عنوان مقولات متغیراخلاق اجتماعی اکتشاف گردید. یافته های این مطالعه نشان می دهد، در میان مقولات اخلاق اجتماعی در نهج البلاغه، رفتار های اسلامی در مورد اموال به صورت معناداری با بیشترین فراوانی (482F=) و با بیشترین وزن نرمال شده داده ها (0.3089Wj=) مورد تاکید حضرت علی× می باشد.
کلیدواژگان: اخلاق، اخلاق اجتماعی، نهج البلاغه، مدل کیفی -
صفحات 29-48
پژوهش حاضر با هدف بررسی اخلاق معلمی از دیدگاه اندیشمندان مسلمان به منظور ارایه منشور و اعتباریابی آن انجام شد. برای پاسخگویی به مسایل پژوهش از روش های توصیفی تحلیلی و گروه کانونی استفاده شد. نتایج بررسی ها نشان داد منشور اخلاق معلمی در سه هسته: ساحت ها، مولفه ها و شاخص ها ترسیم گردید. مولفه های: ساحت جسمانی «آراستگی ظاهری، پوشش، توانایی جسمانی، کلامی و رفتاری»، ساحت اعتقادی «خدابینی، عمل به ارزش های معنوی و تواضع، سازواری کردار و گفتار، بزرگ منشی، برابری، مدارا، محبت، انسان سازی»، ساحت علمی (بصورت) دانش عمومی، تخصصی، شایستگی در تدریس، شناخت تفاوت های فردی، آگاهی از مراحل رشد، هدایت و اصلاحگری، ساحت اجتماعی «مسیولیت پذیری، هشیاری اجتماعی، انتقال میراث فرهنگی» و ساحت اقتصادی «کفایت مالی و ساده زیستی» بودند. ذیل مولفه ها هفتاد و یک شاخص جزیی شناسایی و معرفی شد. اعتبار درونی منشور طراحی شده و هسته های سه گانه آن توسط متخصصان موضوعی مورد تایید قرار گرفت.
کلیدواژگان: اخلاق معلمی، منشور اخلاقی معلم، مربیان مسلمان -
صفحات 49-68
از دیدگاه غزالی، راهکار اساسی برای تربیت اخلاقی انسان، «عمل به ضد» است. اما آیا چنین راهکاری می تواند در همه ابعاد علمی و عملی به تربیت اخلاقی انسان کمک کند؟ هدف این پژوهش یافتن پاسخ این پرسش در آراء اخلاقی غزالی و ارزیابی میزان موفقیت آن است. بدین منظور با روش اسنادی و روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی، آثار اخلاقی غزالی و نقد های وارد شده بر او مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد، دامنه راهکار مذکور، علاوه بر دفع رذایل، شامل کسب و تقویت فضایل هم می شود. همچنین اعم از بعد درونی و بیرونی انسان است و در کنار روش هایی بیرونی مثل تقلید و تحمیل بر نفس، به روش های درونی مثل علم آموزی و معرفت افزایی هم نظر دارد. مهم ترین نقد های وارد شده بر راهکار غزالی در تربیت اخلاقی عبارت است از: تحمیلی بودن راهکار او، بی توجهی به معارف اهل بیت در کنار توجه به تراث یونان باستان و اعتماد به آموزه های صوفیه.
کلیدواژگان: اعتدال قوا، عمل به ضد، تربیت اخلاقی، غزالی -
صفحات 69-90
از تیوری های رایج در تنظیم روابط اجتماعی در دروان معاصر، گفتمان «حق مدار» است. انسان موجودی آزاد و «حق» تضمین کننده این اراده آزاد است؛ ادراک تک بعدی از مفهوم حق در غرب، مولود تحولات سیاسی- اجتماعی قرون هفدهم و هجدهم میلادی است. محصول این معنای جدید تفکیک بین حق بودن (ارزش ها) و حق داشتن بود. براین مبنا انسان ها در فعل و ترک فعل مختار است و حق دارد فعل یا ترک فعل مبتنی بر ارزش ها یا بر ضد آن انجام دهد(حق برخطاء بودن). در این نوشتاربا روش توصیفی تحلیلی به بیان نکات و انتقادات جریان های فکری حاضر در زیست بوم اندیشه مغرب زمین همچون جماعت گرایان، فضیلت گرایان و منفعت گرایان به یکی از آثار گفتمان نظام حقوقی مدرن یعنی حق برخطاء بودن می پردازیم. جریاهای فکری مذکور مستدل به گزاره های «خیرعمومی»، «لزوم توجه به سود و منفعت در کنش های زیستی» و«عدم احتساب عنصر جامعه در تنظیم هنجارهای فردی»، گزاره «انسان حق دارد کاری خلاف ارزش ها انجام دهد» را متناقض و غیرقابل پذیرش می دانند.
کلیدواژگان: حق، حق داشتن، حق بودن، حق برخطاء بودن -
صفحات 91-116
قرآن برای قلب، شیون ادراکی و گرایشی متعدی را تعریف کرده که به عنوان فاعل در صدور افعال اخلاقی و قابل در پذیرش صفات اخلاقی فعالیت می کند. مبنای قرآن در تقسیم بندی صفات و رفتارهای اخلاقی قلب، بر اساس ایمان و کفر قلبی بوده و رذایل و فضایل اخلاقی را بر طبق ایمان و کفر قلبی ارزش گذاری کرده است. روش تحقیق در این مقاله با محوریت تمام آیات قلب بوده و در عین حال از نظر مفسران شیعه و اهل تسنن در تحلیل آیات مربوطه استفاده شده است. نتایج این مسیله در حوزه نظری، بخش قابل توجهی از نظام اخلاق در قرآن و همچنین فرایند قبول و صدور افعال و صفات اخلاقی بر طبق مبنای قرآن را تحت پوشش قرار می دهد و در بخش عملی، راهکارهای رشد و تربیت اخلاقی و همچنین معضلات اخلاقی بر طبق شیون مختلفی که قرآن برای قلب انسان ترسیم کرده را ارایه می دهد.
کلیدواژگان: قلب در قرآن، قابلیت قلب، فاعلیت قلب، ادراکات قلبی، گرایشات قلبی -
صفحات 117-134
با توجه به وجود رابطه طولی علی معلولی بین اعتقادات، گرایش ها و رفتارهای انسان، اعتقادات انسان در گرایش ها و رفتارهای او تاثیرگذار است. اعتقاد به توحید در خالقیت از این مساله مستثنا نیست. نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی در مقام بیان چگونگی تاثیر اعتقاد به توحید در خالقیت بر اخلاق اجتماعی از منظر علامه مصباح (ره) است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که اعتقاد به توحید در خالقیت ابتدا در ساحت بینشی انسان تاثیر می گذارد، به گونه ای که همه انسان ها را در خلقت، از یک مبدا دانسته و ارزش ذاتی رفتارهای اختیاری را قرب الهی می داند. تغییر بینش، تغییر در گرایش را به دنبال دارد؛ زیرا بینش ها علت گرایش ها هستند. از این رو، شخص به رفتارهایی گرایش پیدا می کند که مناسبت بیشتری با بینش او نسبت به ارزش ذاتی داشته باشد. در نتیجه، در رفتار با دیگران به گونه ای عمل خواهد کرد که به هدف نهایی نزدیک تر شود.
کلیدواژگان: توحید در خالقیت، اخلاق اجتماعی، بینش، گرایش، رفتار، علامه مصباح(ره) -
صفحات 135-155
از مباحث مهم در عرصه فلسفه اخلاق، مباحث مربوط به عامل اخلاقی است، مبنی بر این که مفهوم عامل اخلاقی به چه معنا است و بر اساس چه معیارهایی می توان یک فرد را عامل اخلاقی نامید و او را در قبال فعل اخلاقی اش مسیول تلقی کرده و مورد سرزنش یا نکوهش قرارداد. این پژوهش که در روش گردآوری مطالب، کتابخانه ای بوده و در استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی کرده و در تجزیه و تحلیل مطالب، از روش تحلیل محتوا و از نوع توصیفی تحلیلی بهره گرفته است، به بررسی و تبیین عامل اخلاقی و معیارهای آن از دو منظر غربی (سکولار) و اسلامی پرداخته و به این نتیجه دست یافته که علی رغم اختلاف مفهومی بین معیارها خصوصا این اختلاف در مورد قصد و نیت بسیار مشهوده بوده؛ اما بین معیارهایی مانند قدرت و خودمختاری، و نیز بلوغ و مسیولیت پذیری همسانی و ارتباط می توان برقرار کرد؛ و اما معیار روح داشتن عامل اخلاقی از مختصات اخلاق اسلامی است و در اخلاق سکولار معادلی ندارد.
کلیدواژگان: عامل اخلاقی، اخلاق اسلامی، اخلاق سکولار، معیار عامل اخلاقی -
صفحات 157-179
اراده گرایی الهیاتی که رویکردی ریشه دار در فلسفه اخلاق است و در رساله اثیفرون نیز نمود یافته، به دنبال اثبات وابستگی اخلاق به خدا است. در این مقاله که با روشی تحلیلی و کتابخانه ای به بررسی مسایل پرداخته شده است، ابتدا با محور قرار دادن واقع گرایی حداقلی -که شامل ذهن گرایی، بین ذهن گرایی و عینیت گرایی است نظامی جامع برای طبقه بندی نظریات واقع گرایانه ارایه می شود. در ادامه با تبیین مولفه های اراده گرایی الهیاتی جدید روشن خواهد شد که اراده گرایی الهیاتی جدید در ارزش شناسی در زمره واقع گرایی حداکثری و یک نوع عینیت گرایی بدیع است. اراده گرایان الهیاتی جدید در حوزه ارزش شناسی مطابق قضایای اخلاقی را یک ذات خارجی که همان ذات خوب خدا است، می دانند. اراده گرایان الهیاتی در حوزه وظیفه شناسی به هیچ وجه در زمره واقع گرایان حداکثری طبقه بندی نمی شوند. اراده گرایی الهیاتی جدید در بخش وظایف اخلاقی از نوعی ذهن گرایی خاص حمایت می کند که در آن، تمایلات و خواسته های خداوند محوریت دارد و نه گرایشات و ترجیحات انسانی.
کلیدواژگان: واقع گرایی حد اقلی، واقع گرایی حداکثری، ذهن گرایی، بین ذهن گرایی، عینیت گرایی، اراده گرایی الهیاتی
-
Pages 7-27
One of the most important challenges of yesterday, today and tomorrow of human societies is moral degeneration. Nahj al-Balagheh, one of the most fundamental moral books, emphasizes this social structure a lot. For this purpose, the present study has been conducted with the aim of identifying and evaluating the categories of social ethics in the form of a qualitative model from the book of Nahj al-Balagha. The research method of the present study is the hidden content analysis tactic of Nahj al-Balagheh according to Strauss and Corbin's approach using MAXQDA2022 software. 2327 semantic units were identified in the field of social ethics categories in the open coding section. From the categories of identified codes, 55 sub-codes and 9 central codes were discovered under the heading of variable categories of social ethics according to the purpose of the research. The findings of this study show that, among the categories of social ethics in Nahj al-Balaghe, Islamic behaviors regarding property are significantly with the highest frequency (F=482) and with the highest normalized weight of data (Wj=0.3089) emphasized by Hazrat Ali. (peace be upon him) is
Keywords: Ethics, social ethics, Nahj al-Balagha, qualitative model -
Pages 29-48
The current research was conducted with the aim of investigating teacher ethics from the perspective of Muslim thinkers in order to provide a charter and validate it. Descriptive analytical methods and focus group were used to answer the research questions. The results of the surveys showed that the charter of teacher ethics was drawn in three cores: areas, components and indicators. Components: physical area "appearance, clothing, physical, verbal and behavioral ability", belief area "Godliness, practice of spiritual values and humility, consistency of actions and speech, magnanimity, equality, tolerance, love, humanization", scientific area General knowledge, specialized knowledge, competence in teaching, recognition of individual differences, awareness of growth stages, guidance and reformation, social area were "responsibility, social awareness, transfer of cultural heritage" and economic area were "financial sufficiency and simple living". Under the components, seventy one partial indicators were identified and introduced. The internal validity of the designed charter and its three cores were verified by subject matter experts.
Keywords: Teacher's ethics, teacher's code of ethics, Muslim teachers -
Pages 49-68
From Ghazali's point of view, the basic strategy for moral education of human beings is "acting against the opposite". But can such a solution help the moral education of humans in all scientific and practical dimensions? The purpose of this research is to find the answer to this question in Ghazali's moral opinions and evaluate its success rate. For this purpose, Ghazali's moral works and the criticisms made on him were examined with the documentary method and the descriptive, analytical and critical method. The results of the research show that the scope of the mentioned solution, in addition to getting rid of vices, also includes acquiring and strengthening virtues.Also, it is both the internal and external aspects of human being, and besides external methods such as imitation and imposing on the self, it also has an opinion on internal methods such as learning and increasing knowledge. The most important criticisms of Ghazali's method in moral education are: the imposition of his method, disregard for the teachings of Ahl al-Bayt, along with attention to the ancient Greek heritage and trust in Sufi teachings.
Keywords: Moderation of powers, action against the opposite, moral education, basic solution, Ghazali -
Pages 69-90
circuit right discourse is one of the most common theories in the contemporary period about regulating human social relations. The formation of this course of thought and the exhibition of a unidimensional understanding of the concept of right in the West is the result of socio-political changes in the seventeenth and eighteenth centuries.
It was during this period that thinkers’ response to the human condition based on the inherent dignity of human beings and moral agency led to the emergence of a new meaning of right, the result of which was to distinguish between being on the right side (values) and having rights.Keywords: Right, To have the right, To be right, Right to be wrong -
Pages 135-155
one of the most important topics in the field of moral philosophy is issues related to moral agents, what does the concept of moral agent mean? and according to what criteria and attributes, one can be called a moral agent, in order to call him as responsible for his moral action and can be praised and denounced him. This paper on the method of gathering materials uses libraries, and on the cite of the data, follows attribution style and method of analysis of accounts receivable is Descriptive analysis. At first, explores and explains the concept of the moral agent and its criteria from the two secular and Islamic perspectives, which will first be analyzed and explained in the West. Continuing the work, this concept and its criteria will be explored in Islamic ethics; and has come to the conclusion despite the conceptual difference between the criteria, particularly, this difference was very clear about intention but between criteria such as power and autonomy, maturity and responsibility of equality and communication, but the criterion of spirit is the coordinates of Islamic ethics and is not equated with secular ethics.
Keywords: moral agents, Islamic Ethics, ecular ethics, criteria of moral agents -
Pages 157-179
Theological voluntarism, which is a deep-rooted approach in the philosophy of ethics and is also expressed in Ethyphron's treatise, seeks to prove the dependence of ethics on God. In this article, which has been investigated with an analytical and library method, a comprehensive system for the classification of realist theories is presented first by focusing on minimal realism - which includes subjectivism, intersubjectivity and objectivism. In the following, by explaining the components of the new theological voluntarism, it will be clear that the new theological voluntarism in values is in the category of maximal realism and a novel type of objectivism. The new theological voluntarists in the field of valuing consider moral propositions to be an external nature, which is the good nature of God. Theological voluntarists in the field of conscientiousness are by no means classified as maximal realists. The new theological voluntarism in the section of moral duties supports a special type of subjectivism in which God's desires and wishes are central and not human tendencies and preferences.
Keywords: Minimal realism, Maximum realism, Subjectivism, Intersubjectivism, Objectivism, Modern theological voluntarism
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.