فهرست مطالب
پژوهش نامه اخلاق
پیاپی 59 (بهار 1402)
- تاریخ انتشار: 1402/09/06
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 7-26
آیه 60 سوره نور در خصوص زنان زمین گیر که امیدی به ازدواج آن ها نیست، دو توصیه دارد: جواز کنارگذاشتن پوشش بدون تبرج و بهتربودن عفت ورزیدن آنان. این مقاله به تحلیل دیدگاه مفسرین درباره عفت می پردازد و با روش تحلیلی انتقادی، نقدهایی را به این دیدگاه ها وارد می داند. عموم مفسرین توصیه دوم را در ارتباط مستقیم با حجاب تفسیر کرده اند. در یک صورت بندی می توان گفت در دیدگاه آن ها عفت ورزیدن مذکور به حجاب، مبالغه در حجاب، احتیاط در حجاب، سببیت حجاب و پرهیز از کنارگذاشتن حجاب تفسیر شده است. در این دیدگاه ها مرزبندی روشنی بین عفاف و حجاب وجود ندارد. به نظر می رسد قوی ترین احتمال در تفسیر آیه این است که توصیه دوم توصیه به حجاب نیست بلکه تاکید همان توصیه اول است و از این نکته پرده برمی دارد که وضع ثیاب توسط زنان مذکور، منافاتی با عفت ندارد و این امر برای آنان از تبرج و خودنمایی غیرعفیفانه بهتر است.
کلیدواژگان: عفاف، حجاب، آیه 60 سوره نور، القواعد من النساء -
صفحات 27-44
بحث از هستی شناسی حقایق اخلاقی، مهم‍ترین مسیله درقلمرو فلسفه ی اخلاق به شمار می رود . عده ای واقع گرایند و در بین واقع گرایان نظریات مختلفی وجود دارد. در این مقاله دیدگاهی نوین بر مبنای واقع گرایی ارایه شده که آن را نظریه ی «اخلاق الهی» نامیده ایم. طبق این دیدگاه، خوبی و بدی اوصاف و افعال انسانی، بر مدار خداوند که واقعی ترین وجود عالم است و صفات و افعال او، خیر و خوب است و اسما و صفات الهی تعیین می گردد. اوصاف و افعالی که مطابق با صفات و اسمای خداوند باشد، خیر است و اوصاف و افعال غیرمطابق با آن، شر محسوب می شود. این نظریه هم از طریق عقلی با توجه به واقعیت اصیل بودن خداوند و خیر محض بودن او و محوریت او و هم از طریق نقلی-با توجه به خیر بودن خداوند در قرآن و روایات و ماموریت انسان برای تحلی به اسمای الهی و ربانی شدن و نیز خلیفه اللهی- اثبات شده است.
کلیدواژگان: واقع گرایی اخلاقی، حقایق اخلاقی، اسما و صفات الهی، اخلاق الهی -
صفحات 45-64
تحلیل کارکردهای عقل از مسایل مهمی است که سبب رشد اخلاق اسلامی میشود. کارکردهای عقل در اخلاق اسلامی گاهی به نحو ابزاری است که در منابع نقلی کاربرد دارد و گاهی به نحو مستقل است که در احکام و مباحث کلان علم اخلاق استفاده میشود. توجه به کارکردهای عقل زمینه عمق بخشی به مفاهیم و گزاره های اخلاقی را فراهم میکند. هدف پژوهش پیشرو ضرورت به کارگیری عقل در اخلاق اسلامی به نحو مستقل است. برای رسیدن به این هدف از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است که برخی از یافته های پژوهش بدین شرح است: عقل دارای نقشهای مختلف از جمله تعیین کلیات و فروعات احکام اخلاقی و مسایل کلان علم اخلاق بدین ترتیب است: کشف علل و حکم احکام اخلاقی؛ کشف قواعد عام اخلاقی به منظور کشف احکام موارد جزیی؛ تحلیل موضوعات احکام اخلاقی و تشخیص مصادیق موضوعات اخلاقی؛ مشارکت در تنسیق علم اخلاق، تعیین حکم اخلاقی در موارد خلاء حکم.
کلیدواژگان: علم اخلاق، عقلمستقل، حکم اخلاقی، تنسیق اخلاق -
صفحات 65-88
برای حدود 2000 سال فضای غالب در گفتمان اخلاق، فضای حاکمیت عقل و عقلانیت بوده است و تاثیر پذیرفتن از احساس در اخلاق، نوعی ضعف به حساب می آمده است. از سال 2000 میلادی به بعد با پیشرفت علم عصب شناسی و ورود آن به حیطه بررسی قضاوت های اخلاقی، مجال جدیدی پیش روی محققین اخلاق گشوده شد و به آنها اجازه داد تا علاوه بر بحث های فلسفی، بحث های تجربی را نیز در نظریه پردازی درباره نقش احساسات در اخلاق مطرح نمایند. این پژوهش با روش توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای تلاش می کند تا پنج نظریه اصلی در ارتباط با نقش احساسات در اخلاق، یعنی عقل گرایی، مدل پردازش دوگانه، مدل شهود گرایانه اجتماعی، احساسات گرایی نوین و مدل ترکیبی را مورد بررسی قرار می دهد. در ادامه دیدگاه علامه طباطبایی به عنوان فیلسوفی که برای اول بار در فضای اسلامی از نقش احساسات در اخلاق سخن گفته، به صورت تطبیقی با دیدگاه های موجود مورد بررسی قرار خواهد گرفت و نقاط ضعف و قوت آن نشان داده می شود.
کلیدواژگان: عقل گرایی، مدل پردازش دوگانه، مدل شهود گرایانه اجتماعی، احساسات گرایی نوین، مدل ترکیبی -
صفحات 89-110
استاد علی صفایی حایری با تاکید بر مفهوم ترکیب، آن را شاه کلید مباحث اساسی تربیت، اخلاق و روان شناسی می داند. براین اساس، تربیت اخلاقی شکل تازه ای می یابد و محتاج تبیین جوانب مختلف امر است. مساله اصلی این پروهش، تبیین بعد معرفت شناختی تربیت اخلاقی برمبنای دیدگاه مذکور است تا راهبرد روشنی برای توسعه فضایل اخلاقی فردی و جمعی فراهم نماید.روش تحقیق از حیث جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای بوده که با بررسی کتب مربوطه شامل مجموعه آثار استاد صفایی حایری انجام گرفته است. همچنین شیوه تحلیل داده ها، استفاده از بررسی عقلانی برای تفسیر داده ها و بهره از آیات و روایات به عنوان مویدات و مستندات بوده است.نتایج این تحقیق، استخراج، تنظیم و بررسی مبانی معرفت شناختی تربیت اخلاقی براساس این نگرش است که اهم آنها ابتناء بر معرفت دینی، اهتمام به محتمل، قبض و بسط معرفت، اشراق و امکان انتقال معارف دینی است.
کلیدواژگان: تربیت اخلاقی، ترکیب و تبدیل، تربیت، اخلاق، دیدگاه اخلاقی -
صفحات 111-134
پژوهش حاضر با تاکید بر ضرورت توجه به بحران زیست محیطی و با رویکردی نقادانه به مهم ترین ریشه های نگرشی ایجاد این بحران پرداخته است. «شعور اختصاصی انسان»، «آموزه های تحریف شده تورات و انجیل و برداشت های ناروای از آن»، «اصالت بخشیدن به حقوق انسان» و «دوری از آموزه های فطری اسلامی» جزء این ریشه ها است. این پژوهش با شیوه داده پردازی کتابخانه ای و با روشی توصیفی تحلیلی بهترین راه برون رفت از این بحران را براساس معارف دینی، «توجه به مبانی نگرشی صحیح» و «نگرش مسولانه اخلاقی» انسان در مواجهه با محیط زیست می داند. این نگرش بر پایه «باور به وجوب احترام به گیاهان و حیوانات»، «باور به اعتدال در استفاده از محیط زیست»، «باور به ارزش ذاتی و حیات عمومی» و «باور به مسیولیت پذیری توام با امانت داری»، شکل می گیرد. در این نگاه محیط زیست علاوه بر قداست ذاتی، دارای قداست ابزاری و جهت نیل به کمال بشری است که نباید با آن به هرگونه برخورد نمود.
کلیدواژگان: ریشه های نگرشی، محیط زیست، تخریب محیط زیست، مسئولیت پذیری اخلاقی، مبانی نگرشی -
صفحات 135-153
گرایش به زیبایی و زیبا خواهی در فطرت انسان است امروزه یکی از روش های ارضای این میل درونی عمل جراحی زیبایی است. در این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای و توصیفی انجام گرفته است تلاش بر این است تا به این پرسش اصلی پاسخ دهد که چگونه می توان این حق را منطبق با آموزه های اسلامی مدیریت کرد. فرضیه اول: زیبایی طلبی حق طبیعی و تکوینی آدمی است فرضیه دوم: زیبایی امر نسبی و مصادیق آن تابع شرایط زمان و مکان و تشخیص عرف است وعمل جراحی زیبایی در زمان امروزی مصداق رایجی از این خواسته به حساب می آید. فرضیه سوم: این حق می بایست به تراز اخلاق درآید و با معیارهای ارزشی سنجیده شود. نتیجه پژوهش نشان می دهد جراحی زیبایی که از مصادیق زیبایی طلبی انسان است برای این که مانند سایر حقوق طبیعی آدمی مدیریت شود می بایست خود را با اصول و مرزهای اخلاقی منطبق سازد.
کلیدواژگان: جراحی زیبایی، حق فطری، حق طبیعی، زینت، اخلاق اسلامی، خودنمایی، تدلیس -
صفحات 155-173
مسیله شکاف نظر و عمل و حل خلا میان این دو در تاریخ اندیشه همیشه محل کشاکش های تیوریک بوده است. در این مقاله سعی می شود شکاف میان نظر و عمل و حل این مسیله از دیدگاه ملامحسن فیض کاشانی مورد بررسی واقع شود. دستاویز ما در این پژوهش جهت بررسی این شکاف و حل مسیله بین نظر و عمل مستنداتی است که در آثار ایشان دیده می شود. نگارنده بر این باور است که ملا محسن فیض کاشانی در این کتب و رساله ها توانسته است با توجه به مبانی خود به حل این مساله فایق آید. در این پژوهش سعی خواهد شد با روش استنادی - تحلیلی شکاف بین نظر و عمل با تمرکز بر مبانی «علم» حل و فصل گردد. از مهم ترین یافته های پژوهش این است که بر اساس مبانی فیض کاشانی شکاف بین علم و عمل با اتحاد بین عقل نظری و عملی رفع خواهد شد.
کلیدواژگان: ملامحسن فیض کاشانی، شکاف بین علم و عمل، اخلاق
-
Pages 27-44
The discussion of the ontology of moral facts is considered the most important issue in the field of moral philosophy. Some are realists and there are different opinions among realists. In this article, a new perspective based on realism is presented, which we have called the theory of "divine morality". According to this point of view, the goodness and badness of human attributes and actions are determined by the orbit of God, who is the most real being in the universe, and his attributes and actions are good and good, and divine names and attributes. Attributes and actions that are in accordance with God's attributes and names are good, and attributes and actions that do not correspond to them are considered evil. This theory is based both on a rational way - according to the reality of God's originality and his pure goodness and his centrality - and on a narrative basis - according to the goodness of God in the Qur'an and traditions and man's mission to resolve to the divine names and become divine. And also Khalifa Allahi - it has been proven.
Keywords: Moral realism, moral facts, ontology, divine names, attributes, good, bad, Divine morality -
Pages 45-64
Analyzing the functions of reason is one of the important issues that lead to the development of Islamic ethics. The functions of reason in Islamic ethics are sometimes in the form of a tool that is used in narrative sources, and sometimes in an independent way that is used in the rulings and major discussions of the science of ethics. Paying attention to the functions of the mind provides the basis for deepening the concepts and moral propositions. The purpose of the upcoming research is the necessity of using reason in Islamic ethics in an independent way. In order to achieve this goal, a descriptive-analytical method has been used, and some of the findings of the research are as follows: Reason has different roles, including determining the generalities and branches of moral rules and the macro issues of the science of ethics as follows: discovering the causes and The judgment of moral rules; Discovering general moral rules in order to discover rulings on particular cases; Analyzing the issues of moral rulings and identifying examples of moral issues; Participating in the coordination of ethics, determining the moral judgment in cases of void judgment.
Keywords: The science of ethics, independent reason, moral judgment, coordination of ethics -
Pages 65-88
For past 2000 years, the dominant discourse in the field of morality has been rationality, and being influenced by emotion in morality has been treated as a weakness. Hume broke this barrier for the first time and incorporated sentiments into morality. But from 2000 onwards, with the advancement of neuroscience and its involvement in ethics and the study of the moral judgment process, a new opportunity opened up for ethicist to factor in empirical debates, in addition to philosophical debates, on theorizing the role of emotions in ethics. Various theories have emerged in this field. This study examines five important theories related to the role of emotions in ethics, namely the rationalist ,the dual-process model, the social intuitionist model, neo-sentimentalism and the constitution Model. Given that talking about the role of emotion in ethics is still considered a weakness in our ethics, we sought to adapt Allameh Tabatabai's view as a philosopher who first spoke about the role of emotions in ethics and then examine his theory in comparison with existing theories and identify its strengths and weaknesses.
Keywords: rationalist, dual-process model, social intuitionist model, neo-sentimentalism, constitution Model -
Pages 111-134
Emphasizing the need to pay attention to the environmental crisis, the current research has dealt with the most important attitudinal roots of the creation of this crisis with a critical approach. "Man's exclusive consciousness", "distorted teachings of the Torah and the Bible and inappropriate interpretations of it", "honoring human rights" and "staying away from natural Islamic teachings" are among these roots. This research, with the method of library data processing and with a descriptive-analytical method, considers the best way out of this crisis based on religious teachings, "paying attention to the correct attitudinal foundations" and "morally responsible attitude" of humans in facing the environment. . This attitude is formed on the basis of "belief in the obligation to respect plants and animals", "belief in moderation in the use of the environment", "belief in the inherent value and public life" and "belief in responsibility combined with trustworthiness". . In this view, the environment, in addition to its inherent sanctity, also has instrumental sanctity and aims to achieve human perfection, which should not be treated in any way.
Keywords: moral responsibility, attitudinal roots, Attitudinal roots, environment, environmental destruction, attitudinal foundations -
Pages 135-153
The tendency to be beautiful is in human nature, nowadays one of the ways to satisfy this inner desire is to perform cosmetic surgery. This research tries to recognize the innate right to desire beauty, and to answer the main question of how this right can be managed in the specific case of cosmetic surgery in accordance with Islamic teachings. The first hypothesis: Desire for beauty is a natural and developmental human right. Third hypothesis: This right, like other natural rights, should be on the level of morality and should be measured with value criteria. The purpose of the research is to pay detailed attention to the moral values related to cosmetic surgery, in addition to accepting the natural right for the applicant, to guide him to make the right and wise choice. This research has come to the conclusion with the descriptive-analytical method and by collecting sources through library reading that cosmetic surgery, which is one of the examples of human desire for beauty, in order to be managed like other natural human rights, must conform itself to moral principles and boundaries.
Keywords: Cosmetic surgery, innate right, natural right, adornment, Islamic ethics, showing off, grooming
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.