نشریه پژوهش های سیاسی و بین المللی
پیاپی 23 (شهریور 1394)

علیرغم ارتباط طولانی و چشمگیر ایران با تمدن غرب، این کشور تا عصر پهلوی اول کاملا شرقی بود و نه تکنولوژی غرب و نه ایدیولوژی آن نتوانسته بود تاثیری بر این کشور داشته باشد. این امر بخصوص در مورد تغییرات تکنولوژیکی مشهود بود. اگر چه ذهن روشنفکران جامعه به شدت تحت تاثیر غرب بود، اما چهره ایران هم چنان دست نخورده مانده بود. غربی شدن و مدرنیته به ترتیب اعضا طبقه بالای جامعه و تجار و بازرگانان را تحت تاثیر قرار داد. گر چه بعدها طبقه متوسط مدرن هسته اصلی و مرکزی آن را تشکیل می دادند.

هر انقلابی معمولا دارای نوعی ایدیولوژی است که چگونگی وضع موجود جامعه و نیز ویژگی های جامعه آرمانی را مشخص نموده و مکانیزم نیل به آن را نیز بررسی می کند. آنچه در پی می آید، بررسی علمی ایدیولوژی انقلاب اسلامی با تاکید بر مذهب تشیع است مبنی بر آنکه این ایدیولوژی چگونه توانسته است نقش موثری در هویت بخشی گستره جغرافیای سیاسی ایران ایفا نماید؟ با عنایت به این سوال، نویسنده در طول تحقیق در صدد پاسخ به این فریضه است که تعالیم حیات بخش اسلام و آموزه های بر گرفته از مذهب تشیع نقش موثری در هویت سازی ایران اسلامی داشته است.

تحقیق حاضر به تحلیل و بررسی نقش دولت در فرآیند توسعه  اقتصادی اندونزی بین سال های 2010-2000 پرداخته است. اندونزی یا بطور رسمی جمهوری اندونزی کشوری است که در آسیای جنوب شرقی این کشور بزرگترین قدرت اقتصادی جنوب شرقی آسیا است. براساس مطالعات انجام گرفته مشخص گردید اندونزی با تنظیم و اجرای برنامه های بلند مدت توسعه اقتصادی، چرخش به سوی صنعت را سرلوحه کار خود قرار داده و از سیاست توسعه صنعتی از طریق جایگزینی واردات پیروی کرده که عمدتا به وسیله درآمدهای نفتی و کمک های مالی و وام های دولتی خارجی تامین می گردید. این کشور در دومین مرحله از توسعه صنعتی از طریق جایگزینی واردات توانسته مقادیر بسیاری از تکنولوژی های خارجی در اندونزی را وارد کند که بیشتر آنها جانشین تکنولوژی قدیمی شدند.

سیاست خارجی ترکیه پس از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان تغییرات چشمگیری را به خود دید. گرچه نباید از این نکته غافل شد که این تغییرات با توجه به ماهیت متغیر نظام بین الملل مقطعی بوده است. با به قدرت رسیدن دولت اسلام گرای ترکیه در سال 2001 سیاست نگاه به شرق و همگرایی با کشورهای اسلامی و منطقه و تنش زدایی با همسایگان به اولویت دستگاه دیپلماسی و چراغ راهنمای سیاست خارجی آنکارا تبدیل شد. استراتژی «تنش صفر با همسایگان» در راستای پیشبرد این سیاست از سوی احمد داود اوغلو مطرح شد. سیاست تنش صفر با همسایگان که ناشی از نگرانی ها و نیازمندی های استراتژیک آنکارا بود به سرعت و پس از تغییرات محیطی به خصوص شکل گیری اعتراضات مردمی در خاورمیانه و جهان اسلام کارویژه خود را از دست داده و دولت ترکیه با توجه به شرایط جدید سیاستی را در منطقه دنبال کرد که نه تنها فرسنگ ها با به صفر رساندن تنش با همسایگان فاصله دارد بلکه عمدتا به تنش های موجود با همسایگان بخصوص عراق، سوریه و تا حدودی ایران دامن می زند.

در هشتاد سال گذشته در ترکیه، قرایت رسمی دولتی، بر مبنای اصول و آموزه های سکولاریسم بوده است. پیروزی حزب عدالت و توسعه ترکیه در انتخابات نوامبر 2002 به عنوان حزبی با ریشه های اسلامی، پرسش های مهمی را درباره آینده سکولاریسم و نیز اسلام گرایی در این کشور به میان آورد. ویژگی های اصلی سکولاریسم ترکیه با گونه فرانسوی یا آمریکایی آن متفاوت است و قرایتی که از این مفهوم در ترکیه می شود، متفاوت از جداسازی دین و حکومت، مهار دین و حذف آن از سپهر عمومی را دنبال می کند. مناقشه اساسی در ترکیه درباره تعاریف سکولاریسم و آزادی دینی است، که خود ریشه در اصولی بنیادین - نقش دین و حکومت- دارد.

ایران و ترکیه دو بازیگر قدرتمند در منطقه پیرامونی خود محسوب می شوند که هر کدام اهداف مشخصی را دنبال می کنند. ترکیه در تلاش است تا جایگاه بهتری نسبت به گذشته در تحولات خاورمیانه به دست آورد و نقش موثرتری در بحران های آن ایفا کند. ایران نیز اهداف مشخصی را در منطقه دنبال می کند که بسیاری از آنها با اهداف ترکیه هماهنگ و هم جهت هستند که این موضوع بر گسترش روابط دوجانبه تاثیر زیادی داشته اند. همچنین برخی اهداف ترکیه در منطقه با سیاست های ایران مغایرت داشته و یا حتی در تضاد کامل قرار می گیرند. با آغاز تحولات بهار عربی در کشورهای خاورمیانه، رقابت دو کشور ایران و ترکیه شدت بیشتری گرفت. سوال مطرح شده در این نگارش این است که دو کشور ایران و ترکیه در قبال تحولات بهار عربی به دنبال چه اهداف خاصی هستند؟ و در پاسخ به این سوال این فرضیه مطرح شده است که تلاش دو کشور ایران و ترکیه در تحولات جهان عرب به منظور تاثیرگذاری بر نوع نظام سیاسی برآمده از این تحولات به منظور تامین منافع و افزودن بر نقش منطقه ای خود می باشند.

امنیت ملی مجموعه توانمندی های طبیعی، راهبردی و بهره برداری یک نظام برای دستیابی به منافع ملی را شامل می شود که نبود تهدید، صرفا مقدمه آن است. روحیه نیروهای نظامی، تعداد و هوشمندی دانشمندان، تکنولوژی، ویژگی های رهبران و شخصیت های سیاسی و نظامی، موقعیت ژیوپولیتیکی و قدرت اقتصادی کشور، از جمله عوامل موثر در امنیت ملی است. مطالعه و بررسی مبانی و بنیان های امنیت و نیز چگونگی و شیوه های تامین آن در دوره های مختلف یک کشور نشان می دهد، مبانی، اصول و ابزارهای تولید، نگهداشت و توسعه امنیت عمومی در نظام یک کشور یکسان نیست؛ بلکه اهداف و چگونگی نیل به جامعه ای ایمن، متفاوت می باشد. در طول سال های پس از انقلاب اسلامی، ملاحظات امنیت ملی کشور دچار تحولات گوناگونی شده است. ملاحظات امنیتی کشور بعد از انقلاب اسلامی به پنج دوره بسط محور، حفظ محور، رشد محور، اصولگرایی عدالت محور و گفتمان اعتدال تفکیک می شود و در هر دوره اهداف و اصول امنیت ملی مد نظر قرار گرفته است.