فهرست مطالب
نشریه معارف اهل بیت (ع)
سال دوم شماره 1 (پیاپی 5، بهار 1402)
- تاریخ انتشار: 1402/07/01
- تعداد عناوین: 6
-
صفحات 9-29نهج البلاغه اثری ارزشمند است که تحلیل و بررسی متن این کتاب از دیدگاه مکتب فرمالیستی، می تواند جلوه ها و زیبایی های ظاهری و باطنی آن را آشکار سازد. فرمالیست ها به بررسی جنبه های شکلی و صوری اثر می پردازند و آن را فارغ از بافت های تاریخی، اجتماعی، روانی و حواشی متن بررسی می کنند. در این پژوهش نیز به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مولفه های نقد فرمالیستی، به تحلیل و بررسی خطبه شانزدهم نهج البلاغه پرداخته شده است. این هدف از طریق بررسی و تحلیل بافت اثر ادبی و عناصر تشکیل دهنده آن یعنی صامت ها و مصوت ها، هجاها، صور خیال، استعاره ها، سجع ها و... صورت گرفته است. از یافته های تحقیق این گونه استنباط می شود که حضرت امیر (ع) برای خلق چنین اثری تنها به محتوای متن توجه نداشته اند، بلکه روساخت و فرم آن نیز برای ایشان اهمیت داشته است. امام (ع) با آراستن فرم اثر به انواع شگردهای هنری و بیانی به آفرینش معناهایی فراتر از معانی قاموسی واژگان دست زده است.کلیدواژگان: نهج البلاغه، خطبه شانزدهم، مکتب فرمالیسم، انسجام، صور خیال
-
صفحات 31-59
ازدواج رسول خدا (ص) به اتکای مقام وحیانی «امهات المومنین» و نزول برخی آیات سوره احزاب در شان ایشان، از جایگاه خواص منزلتی در امت اسلام برخوردار بودند؛ آن گونه که می توانستند در معادلات سیاسی نقشی فعالانه به عهده گیرند. یکی از بازه های زمانی که در آن دو تن از همسران رسول خدا، عایشه و ام سلمه، وارد کنش و واکنش های سیاسی شدند، دوران خلافت امیرالمومنین(ع) بود. امام علی(ع) پس از تصدی خلافت، با کارشکنی گروهی به نام «ناکثین» روبه رو شد و در این کشاکش عایشه به تضعیف و ام سلمه به تقویت جبهه امام مسلمین پرداختند. بر این اساس، پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی در پاسخ به دو پرسش زیر سامان یافته است:- عملکرد ام سلمه در خصوص تقویت جبهه امام، معطوف به چه اقداماتی بود؟ - با عنایت به اینکه این اقدامات پیش از جنگ جمل رخ داد، بازخورد آن بر نتیجه جنگ جمل چه بود؟ام سلمه، در مقام یکی از نخبگان برجسته جهان اسلام، توانست با تمسک به راهبردهای متنوع، در برابر دعاوی عایشه و متحدانش، موضع گیری کند؛ آن گونه که واکنش این بانو، به عنوان پیش درآمدی بر پیروزی نبرد جمل، قابل تحلیل است. اقدامات ام سلمه سبب عدم همراهی بسیاری از مهاجران و انصار با ناکثین شد؛ ضمن آن که به بصیرت زایی در برخی مسلمانان نسبت به حقانیت امیرالمومنین(ع) انجامید.
کلیدواژگان: ام سلمه، حزب علوی، عایشه، ناکثین، نبرد جمل -
صفحات 61-86خطبه امام سجاد (ع) در مجلس یزید از خطبه هایی محسوب می شود که در موقعیت مکانی و زمانی خاصی ایراد شده است. تحلیل این خطبه نشان می دهد آثار اجتماعی آنی و بلندمدتی بر جای گذاشته است. مسیله این پژوهش آن است که «سطوح تحلیل گفتمان خطبه امام سجاد (ع) در مجلس یزید چیست و چه آثاری در هر یک از این سطوح قابل ذکر است؟» به این منظور با استفاده از روش تحلیل گفتمان، جمع آوری کتابخانه ای داده ها و استفاده از چهارچوب تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، یافته های زیر به دست آمد: در سطح توصیف، این خطبه به شکل بیانی و واجد خصوصیات خطابه همچون زبان بدن، تعامل با مخاطب و واکنش لحظه ای است. همچنین امام سجاد (ع) با استفاده از بلاغت زبانی و عمق معنایی به بازیابی حافظه تاریخی امت پرداخته است. در سطح تفسیر، روابطی که باعث تولید گفتمان شده شامل دو گروه پیروان امامت و پیروان خلافت است که روابط بینامتنی نیز در همین دو گروه شکل می گیرد. در سطح تبیین، این خطبه و دیگر اقدامات دستگاه امامت موجب تغییر در ساختارهای اجتماعی شده، به نحوی که نفوذ دستگاه خلافت اموی روزبه روز کمتر و مردم در فراگیری آموزه های دینی از مرجع رسمی خلافت و علمای درباری روی گردان و به سوی امام سجاد (ع) و گفتمان امامت متمایل شده اند. همچنین مواجهه گفتمانی دستگاه امامت با دستگاه خلافت در گونه تقابل حفظ شده و ارتقا یافته و از این رهگذر، دستگاه خلافت اموی به موضع انفعال و عقب نشینی از سلطه، نفوذ و انحراف آفرینی در جامعه اسلامی کشانده شده است.کلیدواژگان: امام سجاد (ع)، تحلیل گفتمان، خطبه امام سجاد (ع)، امامت، شیعه
-
صفحات 87-107
امام سجاد (ع) در موارد متعددی از صحیفه سجادیه به طور صریح یا ضمنی از آیات قرآن سخن به میان آورده اند، چنان که در دعای 24 که درباره حقوق متقابل والدین و فرزندان سخن می گوید، به طور ضمنی به آیه «و بالوالدین احسانا» اشاره کرده اند. نتایج این پژوهش حاکی است که بهره گیری از کتب تفاسیر فریقین، کتب روایی، کتب لغت و منابع فقهی برای تفسیر و شرح دعاهای امام سجاد (ع) از جمله آیه «و بالوالدین احسانا» بسیار مهم است. از تفسیر گسترده آیات در شرح دعاهای امام سجاد (ع) برمی آید که به طور مستقیم یا غیرمستقیم حجم وسیعی از آیات مورد توجه امام سجاد (ع) قرار گرفته است. از نگاه امام سجاد (ع) والدین و فرزندان حقوق متقابلی دارند که رعایت آن ها برای استحکام خانواده ضروری است. از جمله حقوق والدین احسان و نیکی فرزندان به آن هاست که به شیوه های گوناگون تحقق می یابد. والدین برای فرزندان خویش باید هیبتی مانند سلطان داشته باشند و فرزندان باید از خطای ایشان چشم پوشی کنند. یکی از راه های ایجاد محبت بین اعضای خانواده، دعای آ ن ها در حق یکدیگر است. از همین رو، دعا برای والدین حتی پس از دنیا رفتن ایشان و به صورت مکرر، مطلوب است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است.
کلیدواژگان: امام سجاد(ع)، صحیفه سجادیه، والدین، احسان -
صفحات 109-131پاسخگویی به شبهات، نیازمند بهره گیری از منابع نقل محور و روش های عقلانی است. در این بین، رویکرد بهره گیری از مولفه های استوار بر گزاره های معتبر منقول برای فراهم آوردن ماده اولیه پاسخ ها بسیار راهگشا خواهد بود. از دیگر سو، امامان اهل بیت (ع) به دلیل رویارویی با حیرت زدگان معرفتی و نیز هم آوردی با گروه های فکری و سیاسی مختلف، مجموعه ای سترگ از پاسخ های روشمند به شبهات را به یادگار نهاده اند. امام صادق (ع) با شناخت ژرف مخاطب و شبهه، اولین گام پاسخگویی را بر کشف مغالطات موجود در دستگاه شبهه سازی استوار کرده و در گام بعدی با بهره از روش های عقلانی و برهانی، پاسخ های خویش را بر مقدمات و گزاره های معتبر نقلی یا گزاره های بدیهی و منطبق با حکم عقل مستند می ساختند. این جستار به روش تحلیلی- اکتشافی و با بهره گیری از منابع إسنادی در پی یافتن گونه های منابع نقل محوری است که امام صادق (ع) از آن ها برای پاسخگویی به شبهات بهره برده اند. بهره گیری از انواع دلالات و تفاسیر صحیح برآمده از قرآن، گفتار رسول خدا (ص) و امامان پیشین، سیره نبوی و تاریخ مقبول، مهم ترین منابع نقلی امام ششم (ع) در پاسخگویی به شبهات محسوب می شوند. تبیین استوار و عقلانی آموزه های دینی با بهره گیری از تبیین مفهومی مفاهیم الهیاتی نیز یکی از روش های مستند به شناخت های برآمده از منقولات در فرایند پاسخ به شبهات ارزیابی می شود.کلیدواژگان: امام صادق (ع)، شبهه، قرآن، حدیث، تاریخ
-
صفحات 133-154
تبری از مسایل ضروری و مهم در ادبیات متعهد شیعه به شمار می رود. از آنجا که اهل بیت علیهم السلام در نزد شیعیان جایگاه و مقام والایی دارند، مسیله تولی و تبری نیز از مهم ترین مسایل جالب توجه ادیبان و شاعران بوده است. طلایع بن رزیک، شاعر سده ششم و وزیر فاطمیان از جمله محبان اهل بیت ((ع بوده که در مضامین مختلف نظیر مدح، رثا، فخر و هجو به منقبت گستری و ستایش خاندان عصمت و تبری از دشمنان ایشان پرداخته است. پژوهش پیش رو کوشیده به روش توصیفی تحلیلی، ظهور و بروز تبری را در شعر شیعی او درباره دشمنان اهل بیت (ع) بررسی کند. برایند پژوهش نشان می دهد که درون مایه هجویات و تبری طلایع از دشمنان خاندان نبوت را می توان به سه بخش تقسیم کرد: الف. ابراز انزجار از دشمنان امام علی (ع) در امر ولایت و غاصبان حق ایشان در مسیله خلافت پیامبر (ص). ب. نفرت و خشم به دشمنان امام حسین (ع) در واقعه کربلا که غالبا همراه با سوز و گداز است. ج. هجو شخصیت ها و حکومت های منفور تاریخی همچون بنی امیه.
کلیدواژگان: شعر شیعی، اهل بیت (ع)، تبری، طلائع بن رزیک
-
Pages 9-29The Nahj al-Balāghah is a valuable work for which its analysis and interpretation from a formalist viewpoint reveals both its external and internal resplendency and elegance. The formalists examine the exterior and structural aspects of the work and inspect it while disregarding historical, social, psychological and marginal contexts surrounding it. This research, using the descriptive-analytical method, attempts to analyze and examine the 16th sermon of the Nahj al-Balāghah by relying on formalistic criteria. This goal has been achieved by examining and analyzing the texture of the literary work and its constituent elements, i.e. consonants and vowels, syllables, images, metaphors and more. The findings of the research point to the conclusion that Imam Ali (as) was as much attentive to the structure and form as he was towards context. Imam Ali (as) has created meanings beyond the words’ significance by embellishing the form of the work with all kinds of artistic and expressive techniques.Keywords: Nahj al-Balāghah, 16th Sermon, Formalism School, Coherence, Imagination
-
Pages 31-59
The marriage of the Messenger of Allah (pbuh) according to the divine decree: Ummahātul Mu'minīn (Mothers of the Believers) and the revelation of some verses of Surah al-Aḥzāb in expressing their status, who enjoyed the status of prestigious gentlefolks in the Islamic Ummah was such that they could take an active role in political activities. One of the periods in which two of the wives of the Messenger of Allah (pbuh), Āʾishah and Umm Salmah, entered into political action and reactions was during the Caliphate of Amīrul Mu'minīn (as). After reaching the caliphate, Imam Ali (as) was faced with the disruption of a group called Nākithīn, and in this conflict, Āʾishah weakened and Umm Salmah strengthened the Muslim Imam. Based on this, the current research is based on the analytical descriptive method in answering the following two questions: 1. Umm Salma's performance regarding the strengthening of Imam's front was aimed at what actions? 2. Given that these actions took place before the Battle of Jamal, what was its feedback on the outcome of the Battle of Jamal? Umm Salmah, as one of the prominent elites of the Islamic world, against the claims of Āʾishah and her allies, by adhering to the protest strategy based on the verses of the Qur’an and historical events, sent a letter to the Muhājirīn and the Anṣār, which contained very important enlightening points, took a position to increase the understanding of the people of Makkah and to send her son to support the Imam (as). According to sources, Umm Salmah's actions caused many of the Muhājirīn and the Anṣār to not accompany Nākithīn; at the same time, it led to the increase of insight about the truthfulness of Amīrul Mu'minīn (as) among some Muslims.
Keywords: Umm Salmah, ʿAlavī Party, Āʾishah, Nākithīn, Battle of Jamal -
Pages 61-86The sermon of Imam Sajjād (as) in the Yazid Assembly is considered one of the sermons that was delivered in a special time and place. The analysis of this sermon shows that it left immediate and long-term social effects. The problem of this research is that "what are the levels of analysis of Imam Sajjād's speech in the Yazid Assembly and what works can be mentioned in each of these levels?" For this purpose, using discourse analysis method, library data collection and using Norman Fairclough's critical discourse analysis framework, the following results were obtained: At the level of description, this sermon is expressive and has the characteristics of speech, such as body language, interaction with the audience, and momentary reaction. Also, Imam Sajjād (as) has restored the nation's historical memory by using linguistic eloquence and semantic depth. At the level of interpretation, the relationships that produced the discourse include the two groups of followers of the Imamate and followers of the Caliphate, and intertextual relationships are also formed in these two groups. At the explanation level, this sermon and other actions of the Imamate system have caused changes in social structures in such a way that the influence of the Umayyad caliphate system is decreasing day by day and people have turned away from the official authority of the caliphate and court scholars in learning religious teachings and are inclined towards Imam Sajjād (as) and the discourse of Imamate. Also, the discursive confrontation between the Imamate system and the Caliphate system has been maintained and promoted in the form of confrontation, and therefore, the Umayyad caliphate system has been pushed to a position of passivity and withdrawal from domination, influence and distortion in the Islamic society.Keywords: Imam Sajjād (as), Discourse Analysis, Sermon of Imam Sajjād (as), Imamate, Shiʿa
-
Pages 109-131Answering doubts requires the use of sources based on quotations and rational methods. In the meantime, the approach of using components based on authentic narrative statements to provide the primary material for the answers will be very helpful. On the other hand, the imams of Ahl al-Bayt (as) have left behind a large collection of methodical answers to doubts due to the confrontation with the astounded intellectuals as well as the struggle with various intellectual and political groups. Imam Ṣādiq (as) with a deep understanding of the audience and the suspect, has based the first step of answering on the discovery of the fallacies in the suspicion system, and in the next step, using rational and argumentative methods, he would build his answers on the premises and authentic narrative statements or self-evident propositions that are in accordance with the ruling of documented reason. This research, using descriptive and analytical method, and using documentary sources, seeks to find the types of narration-oriented sources that Imam Ṣādiq (as) used to answer the doubts. Utilizing all kinds of signs and correct interpretations from the Qur'an, the sayings of the Messenger of Allah (pbuh) and previous imams (as), the prophetic life and the accepted history of the sixth Imam (as) are considered the most important sources of narration in answering doubts. The stable and rational explanation of religious doctrines by using the conceptual explanation of theological concepts is also one of the documented methods for the knowledge derived from narrative statements in the process of answering doubts.Keywords: Imam Ṣādiq (as), doubts, Qur'an, Hadith, History
-
Pages 133-154
Acquittal is one of the essential and important issues in committed Shia literature. Since the Ahl al-Bayt (as) has a high position and status in the eyes of Shiites, the issue of Tawallī and Tabrrī (the alliance with Ahl al-Bayt and dissociation from their enemies) has been one of the most important issues of interest to writers and poets. Talāʿī ibn Rizzīk, a 6th century poet and Fatimid minister, was among the lovers of Ahl al-Bayt (as), who in various themes such as praise, lamentation, pride, and satire, praised the progeny of the prophet (as) and announced his acquittal of their enemies. The present research tries to analyze the appearance of seeking dissociation in his Shiite poetry from the enemies of Ahl al-Bayt (as) using a descriptive and analytical method. The research shows that the content of the satires and Talāʿī’s seeking dissociation from the enemies of the Prophet's progeny can be divided into three parts: A. Expressing disgust with the enemies of Imam Ali (as) in the matter of Wilāyat and usurpers of his right in the matter of the successorship of the Prophet (pbuh). B. Hatred and anger towards the enemies of Imam Hussain (as) in the incident of Karbalā, which is often accompanied by mourning. C. Ridiculing historically hated figures and governments such as Bani-Umayya.
Keywords: Shiite poetry, Ahl al-Bayt (AS), Seeking Acquittal, Talāʿī ibn Rizzīk
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.