نشریه معماری شناسی
پیاپی 27 (تابستان 1402)

باغ ایرانی با قدمتی چندهزارساله به عنوان میراث ارزشمند ایران، تجلی تفکر و فرهنگ متعالی تمدن ایرانیان می باشد که با باورهای آیینی و دینی دوره اسلامی و پیش از آن پیوند عمیق خورده است و تاکنون نیز ساختار فضایی آن به معانی و باورهای انسان تجسد بخشیده و باخلق فضایی، نیازهای فطری انسان را بر آورده ساخته و موجب دستیابی وی به آرامش می گردد. باغ های ایرانی با سابقه کهن و تکامل یافته طی قرون متمادی با شرایط محیطی و فرهنگی جامعه ایرانی انطباق داشته و شیوه های متفاوتی از طراحی ایرانیان را تا به امروز به نمایش گذاشته است. لذا در این نوشتار با تحلیل ساختار باغ های سنتی ایران و نحوه استقرار و تقسیمات فضایی آن مشخص گردید که باغ های ایرانی فقط یک معماری ساده نیست، بلکه هرکدام اجزای باغ، علاوه بر دارابودن کیفیت هایی شناخته شده، یک فرهنگ خاص را یدک می کشند و مجموعه ای از هنر، معماری، نظام گیاهی، نظام آبیاری، اعتقادات، سبک زندگی و زیبایی شناسی را به نمایش می گذارد و اینگونه با کیفیت های لاهوتی و قدسی به انضمام بار معنایی و تاریخی، در جهت القای حس مکان به مخاطب اثرگذار می باشد. بنابراین بهره گیری از معماری و الگوی شکل گیری آنها تا به امروز و در بسترهای زمانی، جغرافیایی، فرهنگی و اعتقادی مختلف نیز دستخوش تغییرات اساسی نشده است، به طوریکه برخی از عناصر آن در هر شرایط توانسته، کارایی و عملکرد ثابت خود را حفظ کند.

امروزه فناوری ابعاد زندگی انسان را چنان تحت تاثیر قرار داده است که عده ای از صاحب نظران بر این باورند؛ به زودی انسان و جهان به تسخیر فناوری در خواهند آمد.شروع ورود فناوری نوین به معماری را می توان از زمان تولید مصالح نوین، و در پی آن گرایش معماران و طراحان به جدایی سازه از بنا دانست که به اواسط قرن نوزدهم میلادی بر می گردد. در میانه قرن بیستم استفاده از فناوری با شیفتگی طراحان و مردم روبه رو شد و نمایش آن نوعی سرزندگی و حس پیشرفت جوامع را به همراه داشته است نمایش فناوری های نوین و سازه به عنوان نمای اصلی ساختمان ها در میانه قرن بیستم شروع شد و اوج آن را می توان در اواخر قرن بیستم و سبک های تک مشاهده نمود. سوالات تحقیق بر این قرار هستند که؛ رویکرد سبک شناسی جدید برای مطالعه تاریخ معماری چه جایگاهی دارد؟ سبک شناسی معماری ایران در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟ با هدف حفاظت معماری، رویکرد سبک شناسی جدید چگونه می تواند باشد؟ این مقاله با استفاده از روش تحلیلی و اسنادی درس های تاریخ، موضوع مورد تحقیق، بررسی و مطالعه شده است. در نتیجه معماری فناوری و مدرن بودن به عنوان ابزاری نیرومند و رو به رشد در دست معماران و مهندسان، ایده ها و تفکرات آن ها را بیشتر به واقعیت نزدیک کرد. در گذشته نیز مدرن بودن و ایجاد اثرات نو نیز وجود داشته و معماران نیز به دنبال فناوری و مدرن بودن نیز بوده اند. مدرن بودن همچنان ابزار مهمی برای نشان دادن مفاهیم معماری است و استفاده از آن نوعی فرهیختگی و پیشرفت را به همراه دارد، اما به عنوان هدف مطرح نمی باشد. تنوع مفاهیم نظری در معماری مدرن به این وضعیت منجر شده است که در اوایل قرن بیست و یکم یکی از گرایش های نظریه معماری مدرن، جستجوی راه های ایجاد یک سبک جدید جهانی است. وضعیت مشابهی در اواسط قرن نوزدهم مشاهده شد، زمانی که کلاسیک گرایی جای خود را به سبک های نو متعدد داد. و مشکل اصلی اندیشه معماری جستجوی سبک عصر بود.

رشد سریع استفاده از انرژی در جهان، نگرانی هایی را در مورد تمام شدن منابع انرژی و تاثیرات زیان بار آنها بر محیط زیست مثل تخریب لایه ی اوزون، گرم شدن کره ی زمین و تغییرات آب و هوا ایجاد کرده است. با توجه به اینکه بناهای آموزشی ده درصد از مصارف انرژی در بخش ساختمان را به خود اختصاص می دهند و با عنایت به اینکه معماری پایدار علاوه بر توجه به منابع محیطی، ابعاد انسان مدارانه و ارتقاء کیفیت زندگی را نیز مورد توجه قرار می دهد، لذا توسعه پایدار می تواند یکی از معیارهای اثربخش در طراحی فضاهای آموزشی چون مدرسه بوده و علاوه بر صرفه جویی در منابع محیطی، سبب ارتقای قابلیت های چنین فضاهایی شود. در این میان استفاده ی بهینه از نور روز و بهره گیری از انرژی خورشید در فضا های آموزشی در همان مراحل اولیه ی طراحی می تواند نیل به پایداری و اصول آن را تسهیل نماید. با توجه به مباحث فوق، رویکرد این مقاله استخراج اصول طراحی فضا های آموزشی از لحاظ مسایل پایداری می باشد که به ارایه احکام طراحی فضاهای آموزشی با رویکرد تامین نور روز مناسب و بهره وری از انرژی خورشید کمک خواهد کرد. روند پیشبرد تحقیق، با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. در بخش مبانی نظری از شیوه های تحلیلی-توصیفی و بخش طراحی معماری از شیوه مطالعات میدانی و پیمایشی بهره گرفته شده است. روش تحقیق داده بنیاد است و به تجزیه و تحلیل و تلفیق اطلاعات پرداخته است. بر اساس کدگذاری محوری، اختصاصی یافته های تحقیق نشان می دهد روشنایی، گرمایش، آسایش بصری و سلامت جسمی- روانی به یکدیگر وابسته اند. بهره گیری از نور روز، علاوه بر روشنایی، سبب دریافت گرما شده و همچنین آسایش بصری، جسمی و روانی کاربران را به دنبال دارد. برای بهره گیری از نور روز و فواید آن در فضاهای آموزشی می بایست به ساختار کالبدی مدارس، جهت گیری و موقعیت قرارگیری سطوح شیشه ای توجه ویژه شود.

سلامت یکی از نیازهای اساسی انسان است و با نبود آن انجام بسیاری از کارها برای انسان دشوار یا غیرممکن خواهد بود. این موضوع از بدیهیاتی است که نیاز به استدلال دیگری ندارد و تجربه بشر در طول تاریخ تاییدکننده آن است.(فانی،1401) طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت (who)، سلامتی عبارت است از یک حالت آسودگی جسمی، روانی، اجتماعی، و تنها به نبود بیماری یا ناتوانی اطلاق نمی شود.سلامتی افراد جامعه به عنوان سرمایه های انسانی، در پیشبرد اهداف جوامع موضوعی حایز اهمیت می باشد .سلامت یک مفهوم چند بعدی است و دارای ابعاد فیزیکی ، اجتماعی و روانی-ادراکی است که ارتباط مستحکمی بین آنها وجود دارد و باید توجه داشت که ابعاد مختلف سلامت بر یکدیگر اثر می گذارند و تحت تاثیر یکدیگر قرار دارند . سلامتی از نیازهای اساسی انسان بوده و اهمیت معماری در این زمینه از آن جهت می باشد که داشتن فضاهای مطلوب و تامین کننده نیازهای انسان در افزایش بازدهی و سلامت او موثر است.نقش کالبد و فضای معماری در ایجاد و افزایش سلامت و دستیابی به اهداف مورد نظر، قابل توجه است. هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل محیطی موثر بر سلامت انسان است.بدین سبب در این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس اطلاعات جمع آوری شده به روش کتابخانه ای مهم ترین شاخصه های محیطی موثر بر سه بعد فیزیکی، ادراکی-روانی و اجتماعی سلامت بررسی شده و در راستای مطالعات انجام گرفته در جهت افزایش سلامت، راهکار طراحی ارایه می گردد. بررسی ها نشان می دهد که عوامل محیطی نقش موثری بر سلامت ایفا می کنند و در صورت طراحی صحیح می تواند بر ارتقا سلامت افراد تاثیر گذار باشد.

یکی از ارزشمندترین شاهکارهای معماری ایران، مسجد کبود تبریز می باشد. سال هاست که محققان و معماران زیادی مسجد کبود تبریز را مورد بررسی قرار داده اند. این مسجد شباهت های انکارناپذیری به مساجد عثمانی (با پلان های T شکل معکوس آنها) دارد. با توجه به این موضوع، ما تطبیق پذیری فضایی مسجد کبود را با مساجد عثمانی بررسی کرده ایم. با مطالعه ی مساجد عثمانی، 36 مسجد مشابه را انتخاب کردیم. بر اساس پلان آنها، ما 13 ریزفضا و روابط آنها را در همه مساجد مورد تجزیه و تحلیل قرار دادیم و سپس گراف های هر یک را با استفاده از افزونه ی syntax spaceدر پلاگین گرس هاپر راینو ترسیم کردیم. هدف از این پژوهش، مقایسه مسجد کبود با مساجد عثمانی از نظر تطبیق پذیری فضایی می باشد. در ادامه داده های جمع آوری شده از گراف های تولید شده با استفاده از نرم افزار تحلیل آماری IBM SPSS تجزیه و تحلیل شد. با توجه به روابط فضایی می توان نتیجه گرفت که نیمی از مساجد عثمانی شباهت هایی انکارناپذیر به مسجد کبود دارند. داده های SPSS نشان می دهد که 18 نمونه از 36 نمونه دارای روابط فضایی و سلسله مراتبی مشابه با مسجد کبود هستند، اگرچه نیمی از نمونه ها تفاوت معنی داری دارند. از منظر ارتباط فضایی، مسجد رستم پاشا استانبول با داشتن 5 رابطه فضایی مشابه، شبیه ترین مسجد به مسجد کبود تبریز است.

طراحی هر فضایی حایز اهمیت است و البته مراکز نگهداریی معلولین جسمی _ حرکتی از اهمیت دو چندانی برخوردار است در طراحی مرکز نگهداری برای معلولین حرکتی _ جسمی دانستن اطلاعات جامعی از مراحل بهبودی، چگونگی مراقبت و همچنین نقش اجتماع در روند بهبودی فرد معلول ضروری است. از آنجا که زندگی معلولین مواجه با محدودیت های خاصی است و معلولیت باعث اختلال در رابطه فرد با محیط میگردد، از این جهت در این پژوهش دو مرکز روزانه معلولان و خانه سالمندان معلولین انتخاب شد تا با مقایسه با یکدیگر به سوالات زیر پاسخ داده شود: ویژگیهای معماری مرکز روزانه معلولان و خانه سالمندان برای معلولین بر چه اساسی طراحی شده اند؟ مولفه های مشترک و وجه تمایز اصول طراحی معماری این مراکز چگونه بوده است؟ اهداف پژوهش پیشرو، را میتوان در ارتقاء طراحی این نوع مراکز و بستر مطالعاتی جامع شهری در این زمینه و شناخت نیازها و جلوگیری از عدم رضایت افراد در این نوع مراکز و همچنین شناخت دو اثر معماری در دو موقعیت جغرافیایی متفاوت جستجو کرد. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش از نوع کیفی بوده و از روش های توصیفی _ تحلیلی با رویکرد تطبیقی، استفاده شده است. به منظور گردآوری داده ها واطلاعات اولیه از روش های کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان میدهد که مراکز معلولان و خانه سالمندان معلولین براساس عملکرد و نیازهای متفاوتی طراحی شده است تا در عین راهکارهای معماری بتواند پاسخگوی نیازهای شهری این کاربران نیز باشد.

یکی از مباحث اصلی و جنجال برانگیز در فضای معماری و شهرسازی امروز کشور، موضوع حفظ بناهایی با ارزش تاریخی و دیدگاه های متفاوت درباره چگونگی حفظ این فضاها و ساختمان های ارزشمند قدیمی است که گاه اختلاف نظرها و دیدگاه های متفاوت در مورد نگرش به این مقوله که در برخی موارد از حیطه مباحث معماری و شهرسازی فراتر رفته و در حیطه مسایل اجتماعی سیاسی داخل می شود. از سویی میراث تاریخی در واقع صورت ظاهری و کالبد فرهنگی است که فرهنگ رکن و اساس هر جامعه پیشرفته را تشکیل میدهد. امروزه مداخلات شهری مبتنی بر اصولی چون فرهنگ، تقویت طراحی شهری و میزان مشارکت گروه های اجتماعی انجام می گیرد که سعی در حرکت به سمت همه جانبه گرایی و پایداری دارد. در این پژوهش با بیان این مسیله مواجه هستیم که آیا بوسیله احیا آثار ارزش تاریخی می توان باورهای فراموش شده ای که این آثار از آنان برخواسته اند را جان تازه ای بخشید و سیر باز ایستاده هنر این سرزمین را با احیای فرهنگی دوباره به حرکت درآورد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است. هدف اصلی در این پژوهش نیز یافتن الگویی است که بر اساس راهکارهای پیشنهادی در حوزه شهرسازی، معماری و مرمت بتواند مبنایی برای ارتقا معماری معاصر ایران باشد. انتظار می رود این مقاله مبنایی برای ارزیابی قابلیت در احیا بناهای با ارزش تاریخی در جهت پیوندی ناگسستنی بین معماری، فرهنگ و هویت گذشته به کمک دستاوردهای فرهنگی، هویت امروز و پشتوانه ای برای معماری و هویت و فرهنگ فردای این مرز و بوم باشد. نتایج این تحقیق نشان می هد که احیا بافت های با ارزش تاریخی در ارتقا معماری معاصر ایران دارای مقیاس های متفاوتی هستند و از طرح های کلان شهری در بافت تاریخی یک شهر تا مداخلات کوچک معماری در یک بنای تاریخی را شامل می شوند. این مقاله در پی یافتن دستورالعمل هایی جامع جهت احیا بافت های شهری در مقیاس تاریخی می باشد، به گونه ای که ضمن حفظ و ارتقای ارزش های موجود در زمینه تاریخی، بتوانند بیان کننده روح زمان در معماری معاصر نیز باشند.

شهر ظرفی برای زندگی انسان است. این ظرف برای فراهم کردن شرایط زندگی شهروندان خود نیازمند عناصری می باشد. از دیدگاهی کلی می توان شهر را متشکل از دو عنصر سخت و نرم دانست. عنصر سخت، همان کالبد اصلی شهر است که متشکل از بناها و المان های ثابت شهری می باشند و عنصر نرم، اجزای متحرکی هستند که می توان آن را مبلمان شهری دانست. مبلمان شهری عنصری مهم در شکل گیری فضای شهری است، که از دوران باستان تا دوران معاصر تداوم داشته است. از سنگ نوشته های هگمتانه مادی و نشیمن گاه های صفوی گرفته تا مبلمان مدرن شهرهای معاصر. اهمیت زیاد مبلمان شهری در ساختار شهرها از گذشته تا کنون برکسی پوشیده نیست، ولی متاسفانه این امر در توسعه شهرهای معاصر ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است، به طوریکه در حال حاضر شاهد ضعف شدید طراحی مبلمان شهری، در شهرهای ایران می باشیم. این پژوهش بر آن است تا با تامل بر مبلمان شهری و بیان ساختار آن به مطالعه و تحلیل موردی این موضوع در یکی از شهرهای ایران بپردازد. از اینرو نیمکت های نصب شده در خیابان بیهق واقع در شهر سبزوار از دیدگاه طراحی مورد بررسی قرار گرفته است. جهت انجام پژوهشی جامع و سامان مند، موضوع مورد نظر در پنج حوزه ساختاری، عملکردی، کالبدی، فرهنگی و اقیمی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد نیمکت های نصب شده از لحاظ ساختاری قابل قبول، اما از لحاظ عملکردی، کالبدی، فرهنگی و اقلیمی نامناسب می باشند. این مسیله نشان دهنده ضعف طراحی و توجه صرف به کمیت و عدم توجه به کیفیت در طراحی این نیمکت ها است.

امروزه مراکز خرید مدرن و مال ها، به عنوان بخشی از زندگی روزمره جامعه اساسا با مصرف تعریف می شوند: هم مصرف کالاهایی که درون آنها عرضه می شود و هم مصرف خود مکان. به گفته لوفور، چرخشی تاریخی در سرمایه داری رخ داده است. دیگر تولید، صرفا در فضا رخ نمی دهد، بلکه به جای آن حالا فضا خود در و به واسطه فرایند پیشرفت سرمایه دارانه تولید و مصرف می شود. لذا امروزه نیاز به واکاوی عمیق در رابطه با عوامل موثر بر وضعیت پیش آمده در دنیای مدرن است. از جمله نظریه ی مرتبط با این زمینه که منجر به تحلیل عمیق مسیله می شود نظریه تریالکتیک لوفر می باشد. لذا در پژوهش حاضر از منظر نظریه تریالکتیک لوفر به موضوع پرداخته شده است و هدف از پژوهش حاضر شناسایی و تبیین تریالکتیک لوفر و بنیان های آن (مصرف فضایی) طبق مصرف فرهنگی در مراکز خرید مدرن است. روش تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی و استدلال منطقی است. روش گردآوری اطلاعات براساس مطالعات کتابخانه ای – اسنادی می باشد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که مصرف خود فضای مراکز خرید براساس عمل فضایی به همراه بازنمایی فضایی به فضای بازنمایی یا فضای زیسته براساس تریالکتیک لوفر ختم می شود و منجر به استفاده بیشتر توسط شهروندان و در نتیجه بازتولید فضایی می شود که افزایش مراکز خرید و مال ها را در سطح شهرها در پی خواهد داشت، فلذا نیاز هست مسیولان و مدیران شهری آگاهانه به منظور جلوگیری از ترویج مصرف گرایی تا حد ممکن با برنامه ریزی درست مراکز خرید را درسطح شهر متناسب با نیازهای شهروندان در نظر بگیرند.

در بین مسایل مختلف، امنیت جایگاه ویژه ای در آرامش و افزایش کیفیت زندگی شهری خواهد داشت امنیت از نیازهای اساسی انسان است که نحوه ی پاسخگویی به آن تاثیر مستقیم در ارضای نیازهای دیگر او داشته و نقش بسزایی در رضایت مندی انسان ها از فضایی که در آن زندگی می کنند دارد این مقاله با هدف شناسایی عوامل کالبدی موثر بر امنیت در مجتمع های مسکونی و اولویت بندی آنها انجام پذیرفت و در نهایت راهکارهای طراحی جهت بالا بردن امنیت در مجتمع های مسکونی ارایه گردید تحقیق مورد نظر از نوع تحقیقات پیمایشی می باشد که گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام شد جامعه آماری تحقیق شامل کلیه ساکنان مجتمع مسکونی با نام های کسری، بهار، الهیه در شهرکرمانشاه بود . حجم نمونه با سطح اطمینان 95 درصد، احتمال خطای 5 درصد و 120 نفر تعیین شد برای انجام تجزیه و تحلیل های آماری از نرم افزار آماری spss استفاده گردیدنتایج بدست آمده نشان دادکه مولفه های روشنایی مناسب، خوانایی، دسترسی، استفاده از فضای سبز، وضوح و شفافیت، سلسله مراتب، اختلاط کاربری، چیدمان وفرم مناسب بلوکها، کنترل و نظارت در طراحی مجتمع های مسکونی در شهر کرمانشاه بر افزایش امنیت ساکنان تاثیر دارند و مولفه چیدمان مناسب بلوکهادارای بالاترین اولویت وهمچنین مولفه چیدمان مناسب پارکینگ دارای اولویت کمتری نسبت به سایر مولفه ها است.

روایت را می توان شیوه ای برای یافتن یک هدف و مقصود برای معماری یا روشی برای ورود به ساختار، متن و محتوای اثر معماری دانست. فرد نابینا در برخورد با یک فضای جدید و نا آشنا شروع به ساخت تصویری ذهنی و نقشه گونه ای از مسیرها و جانمایی ریز فضاها می کنند که مسلما هرچه این روابط راحت تر و شفاف تر باشند، احساس رضایت آن ها از آن فضا بیشتر است. لذا با استفاده از ساخته ها و تصورات ذهنی نابینایان می توان فضاهای مورد استفاده آنان را طراحی کرد. روایت پردازی این امکان را فراهم می سازد که بتوان از آن به عنوان روشی برای تفکر خلاق در طراحی فضاها و از طرفی هم در درک زندگی کاربر نیز استفاده کرد و هم-چنین دارای اثر بخشی مثبت در طی مراحل فرایند طراحی است و می توان به عنوان رویدادی مفید توصیه نمود. از طرفی معماری برای نابینایان یکی از موضوعاتی است که عوامل مختلفی در شکل گیری آن تاثیر گذار است. در این میان برای ارتباط غیر بصری با فضا نیازمند دقت و توجه کافی به دیگر حواس آدمی به غیر از حس بینایی در اوست. بنابراین آنچه در این تحقیق پیش روست، تلاشی است برای چگونگی طراحی فضایی مناسب برای نابینایان بر پایه روایت گری مخاطبان فضا. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل کیفی و مطالعات کتابخانه ای به تعریف روایت و روایت گری پرداخته و با تعمیم موضوع روایت گری به افراد نابینا و توانایی های این افراد در طراحی فضای معماری برای دستیابی به فضای معماری مناسب پرداخته است. لذا پژوهش حاضر در موسسه فرهنگی هنری نابینایان بصیر شهر تبریز با شرکت 15 نفر نابینا و کم بینا انجام شده است. نتایج این بررسی ها نشان می داد که بهره گیری از طراحی اینگونه فضاهای قابل حس و درک برای نابینایان بر پایه روایت گری خود مخاطبان فضا در این امر می تواند تاثیر معنا دار و به سزایی در ارتقای کیفیت و کمیت سطح طراحی فضای معماری برای نابینایان و ارتباطات هرچه بهتر و مناسب تر برای این قشر داشته باشد. این بدین معنی است که این افراد دارای پتانسیل بالایی برای ورود به بازار کار و هم چنین آموزش مهارت های مختلف را برخوردار هستند و می توانند با قوه ی تخلیل و تفکر و بهره گیری از تفکر خلاق و فعال خود در پیشبرد فرایند طراحی طراح برای رسیدن به مقصود خاص بسیار موثر باشند.

شفافیت فضایی، به عنوان یک ویژگی به کار رفته در ساختار فضایی و مرز بین داخل و خارج است و می توان آن را قابلیتی معمارانه برای بسط یک فضای محدود و ارتباط آن با سایر فضاهای مجاور به منظور برخورداری از ظرفیت بیشتر و امکان حرکت بصری، فیزیکی یا ذهنی معنوی به حساب آورد. حال سوال اصلی این است: شفافیت فضایی در معماری ایران به چه نحوی تحقق یافته است؟ با توجه به کم روزن بودن بناها در تبریز به علت شرایط اقلیمی آن، شفافیت اغلب با چه فاکتورهایی به دست می آید؟ هدف از پژوهش حاضر، تبیین و بررسی شفافیت در معماری اسلامی و چگونگی رسیدن به شفافیت در بناهای سنتی اقلیم سردسیر می باشد که با توجه به کاهش روزنه ها در بناهای این اقلیم لزوم بررسی میزان شفافیت دراین منطقه مورد توجه قرار گرفت. پژوهش حاضر بر پایه پژوهش موردی، بر اساس داده های حاصل از اسناد کتابخانه ای و مشاهده میدانی است. برای تحلیل این موضوع ضمن بررسی انواع شفافیت در معماری اسلامی ایران، بناهای امامزاده سید حمزه و مسجد کبود به عنوان مطالعه موردی برای بررسی فاکتورهای شفافیت، در اقلیم سرد انتخاب گردیدند. این دو بنا با وجود وجه اشتراک آنها در مذهبی بودن، ساختار فضایی متفاوتی دارند. یافته های تحقیق نشان می دهد که ساختارفضایی عامل مستقلی برای پیش بینی شفافیت بنا نیست. ضمن این که شفافیت فضایی در معماری ایرانی صرفا شفافیت بصری نبوده و شامل شفافیت ادراکی و معنایی نیز می باشد، که در اقلیم سرد بیشتر شاهد شفافیت هایی از نوع ادراکی و معنایی می باشیم. لذا معمار بنا برای رسیدن به حس فراخی و سیالیت در فضا، عوامل مختلفی را متناسب با کالبد بنا و شرایط محیطی در نظر گرفته است تا مخاطب شفافیت فضایی را در آن حس نماید.