نشریه مطالعات نوین برنامه ریزی شهری در جهان
سال یکم شماره 1 (تابستان 1399)

پایبندی ایرانیان به حجاب، مربوط به قرنها قبل از ظهور دین مبین اسلام میباشد و در طراحی تخت جمشید که متعلق به پانصدسال قبل از میلاد مسیح است، نمایان می باشد. در معماری ایرانیان پس از ظهور دین مبین اسلام، محرمیت، کالبدی حاکم بر معماری سنتی ایران یافت، دیگر معماری ایرانی بدون آمیزه های اسلامی معنا و ظهور پیدا نمیکرد، معماران با آمیزه های اسلامی، محرمیت را در قرارگیری، طراحی تمام قسمتهای بناها خصوصا خانه ها را در سرفصل کار خود قرار دادند. باید اذعان کرد، بسیار هوشمندانه و هنرمندانه، با بکارگیری حیاط مرکزیها وگیاهان و ایجاد تعدد حیاط ها حریم خانواده را از محل رویت نامحرمان مصون میداشتند. متاسفانه در حال حاضر بدلیل گرانی خصوصا زمین، اجبارا از بسیاری از فضاهای موجود در خانه های سنتی صرفنظر میشود که این خود اثرات مخربی در حتی سلامت فیزیکی و روحی مردم داشته است. چرا که برای نیل به حفظ محرمیت، بدون عناصر سنتی، خانه ها دلگیر طراحی شدند. در این مقاله، نگارنده سعی دارد، با روش های تحقیقی- تحلیلی- کتابخانه ای، بررسی کتب و مقالات مرتبط و همچنین تحلیل چند جانبه، روش های اعمال محرمیت در خانه های سنتی (از جمله کاربرد حیاط) را مورد قرار داده و با توجه به دستاوردهای نوین و شرایط فعلی، برای رفع کمبودها، ضعفها و ایرادهای معماری خانه های موجود راه حلهایی ارایه گردد.

به منظور ترویج ضوابط شهرسازی،کنترل توسعه شهرها،هماهنگ سازی بخش های مختلف شهر و شناخت حوزه های نفوذ شهری، طرح هادی شهر برای شهرهای کم جمعیت پیشنهاد و حدود 5 دهه است که اجرایی شده است. سعی مقاله در این است تا با ارزیابی طرح هادی شهر کارچان واقع در استان مرکزی میزان تحقق پذیری آن با تاکید بر حوزه نفوذ آن بررسی شود. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی می باشد. بررسی ها نشان داد موانع توسعه شهری زیاد و در یک تیپ مشخص در همه کشور نمی تواند طرح هادی- تفضیلی مصداق داشته باشد و عدم توانایی اجرای طرح هادی در پیشبرد توسعه براساس برنامه ریزی موجود است. در نهایت می توان پیشنهاد داد که ارزیابی مجدد طرح هادی- تفضیلی شهر کارچان صورت پذیرد و تغییرات ساختاری و محتوایی در طرح ها لحاظ شود و امکان سنجی فرصت های شغلی و به کارگیری مدیریت واحد شهری در کارچان توصیه می گردد.

منظر شهری از پیچیده ترین مفاهیم و مباحثی است که مورد توجه معماران، طراحان، روانشناسان محیط، جامعه شناسان و شهرسازان قرار گرفته است، مرزهای منظر شهری را نمی توان به طور مشخص تعریف کرد چرا که این مفهوم ترکیبی از ابعاد زیباشناسی، ادراکی و عملکردی و بسیاری مسایل دیگر می باشد که به صورت مشترک مفهوم منظر شهری را بسط داده و تعریف می کنند. یکی از مهمترین فضاهای عمومی شهری، خیابان های شهری هستند. خیابان به عنوان یکی از عناصر مهم شکل دهنده فرم اصلی شهر، نماد فرهنگی و اجتماعی و برقرار کننده ارتباط فضایی و اتصال فعالیت های شهری می باشند. خیابان ها فضایی برای منظرسازی شهری، چارچوبی برای طراحی شهری و زمینه ساز تاریخ و نمادگرایی در شهرها هستند از این رو ارتقای کیفیت منظر خیابان طبیعتا بر کیفیت کلی منظر شهر تاثیر مشخص و مهمی خواهد داشت. خیابان به عنوان یک فضای شهری، نقش مهمی را در ارایه خدمات و تسهیلات شهری به شهروندان ایفا می نماید. در این تحقیق به برخی از کارکردهای خیابان به عنوان فضای شهری اشاره می شود.دراین پژوهش باجمع آوری دیدگاه های کاربردی حول این موضوع،چارچوب کلی از شاخص ومعیارهای مهم بابررسی منابع مربوطه تبیین می گردد.

در سال های اخیر بحث ایجاد پیاده راه های شهری به عنوان یک فضای شهری جاذب مطرح بوده است. فضاهای پیاده شهری فضا هایی هستند که در شهر به عنوان فضای مثبت مورد ارزیابی قرار می گیرند که به خاطر قرار دادن المان های خاص و شرایط ویژه خاص باعث جذب جمعیت زیادی به صورت گذرا و فعالیتی بوده است. ایجاد پیاده راه های شهری در ایران بحثی جدید بوده است که به خاطر نداشتن تجارب مثبت در این امر مشکلاتی را ایجاد کرده است. اما کیفیت های موجود رد پیاده راه های شهری همیشه به عنوان یک چالش اساسی در پیاده راه ها به شمار می رفت. پیاده راه 15 خرداد تهران از جمله پیاده راه هایی است که در سالیان ایخر کیفیت های محیطی آن مورد بحث قرار می گیرد. در این پژوهش با استفاده از تکنیک تلفیقی PedSheds به بررسی میزلن پیاده مداری این پیاده راه می پردازیم. نتایج این پژوهش بیان می دارد که میزان قابلیت پیاده مداری در حوزه 400 متری 62.5 درصد از مساحت و در حوزه شعاع 800 متر برابر با 58.7 درصد از مساحت کل می باشد. لذا می توان گفت که نتایج به دست آمده از این تکنیک حاکی از آن است که پیاده مداری در حوزه ی 400 متری پیاده راه 15 خرداد در حد متوسط رو به حد قابل قبول است. و در حوزه 800 متری این پیاده راه در حد متوسط قرار دارد.

با توجه به مصرف ویژه آب توسط بیمارستان، درصورتی که این فاضلاب ها با روش های پیشرفته تصفیه شوند، نقش بسزایی در حفاظت ذخایر آبی خواهند داشت . در این مطالعه علمی، پژوهشی با دوره 4 ماهه ، امکان پذیری استفاده مجدد از پساب تصفیه خانه فاضلاب بیمارستان شهدای هفتم تیر با روش های تصفیه پیشرفته (جارتست، فیلتر شنی، کربن اکتیو) مورد بررسی قرار گرفت ،که درصد حذف پارامترهای اساسی توسط منعقدکنندهای کلرور فریک، آلوم، پلی آلومینیوم کلراید و آهک ازمایش شد، طبق مقایسه با استانداردها و از دیدگاه منظر شهری، این پساب درمصارفی غیر از آشامیدن و تماس مستقیم با انسان میتوان استفاده نمود. 

معماری اکولوژیک برخاسته از معماری و توسعه پایدار است که این نیز ناشی از نیاز انسان امروز در برابر پیامدهای سوجهان صنعتی و مصرفی عصر حاضر است. با توجه به حقوق آیندگان و توجه به محیط زیست، طراحی اکولوژیک میتواند پیونددهنده مناسبی برای انسان، طبیعت و معماری باشد و از دلایل ضرورت این پژوهش است. هدف پژوهش، طراحی آپارتمان مسکونی که با رویکرد اکولوژیک، به افزایش کیفیت مسکن شهری با استفاده از پتانسیل های زیست محیطی بپردازد. سوال اصلی پژوهش آنست که راهکارهای اکولوژیکی چگونه بر طراحی آپارتمان مسکونی اثر می گذارد. روش پژوهش، مطالعات از منابع رسمی و پژوهش پیمایشی و تجربی است.

تاخیر در پروژه های عمرانی به دلیل پیچیدگی خاص آنها امری غیر قابل انکار است، به طوری که مطالعات انجام گرفته نشان می دهد اغلب پروژه های ساخت و ساز در دنیا با افزایش زمان و هزینه انجام کار مواجه میشوند. تاخیر در پیشرفت کار، موجب طولانی شدن زمان اجرا و صرف هزینه های قابل ملاحظهای برای راه اندازی مجدد یا تکمیل آنها می گردد. در این مقاله به یکی از علل تاخیرات و افزایش هزینه ها و میزان اهمیت این علت در ایجاد تاخیرات و افزایش هزینه توسط کارفرما و پیمانکار مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی های پروژه های ساختمانی و راهسازی نشان می دهد که از جمله عوامل مهم تاخیرات می توان به تغییرات قیمتی و نوسانات نرخ ارز اشاره نمود که تاثیر بسزایی در طرح کلیم از سمت پیمانکار و حتی توقف کار پروژه منجر شود، لذا با توجه به واقعیت نوسانات ارزی در کشور نسبت به تدوین و درنظر گرفتن راهکارهایی جهت رفع مشکل مذکور با استفاده از دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان ها پیشنهاد شده است که در قراردادها مسیله تعدیل نرخ ارز، مذاکره مجدد، در نظر گرفتن قابلیت درصد افزایش هزینه های ناشی از تورم و تقسیم ضرر و زیان ناشی از آن بین کارفرما و پیمانکار بر اساس توافق در متن قرارداد مندرج شود.

جمعیت روبه رشد در بسیاری از کشورها و محدودیت مناطق دارای پتانسیل برای اسکان و فراهم ساختن سایر نیازهای انسان از جمله فضاهای تفرجگاهی و صنعتی، سسب می گردد که در راستای دستیابی به توسعه پایدار ، معماری محیط زیست انسان ساخت، از چارچوب و اصولی تبعیات نماید. از سویی دیگر با توجه به پراکنش جغرافیایی جمعیت و حاکمیت اقلیم های متفاوت بر مناطق جغرافیایی مختلف، لازم است محیط های زیست انسان ساخت با توجه ویژگی های هر منطقه متناسب با شرایط همان مناطق طراحی و اجرا شوند. این پژوهش کاربردی بر اساس روش مطالعات حقوقی توصیفی اثباتی نقش معماری را در توسعه پایدار مورد بررسی قرار داده است.

اجرای بهسازی لرزه ای ساختمان های آموزشی یکی از اولویت های اصلی دولت بعد از وقوع زلزله بم به شمار می رود. این واقعه توجه دولتمردان را به این نکته جلب کرد که بهسازی ساختمان های آموزشی در کشور ایران یک ضرورت تاریخی است که اگر پاسخ مناسب به آن داده نشود در مقابل نسل های آتی کشور که متاثر از این حادثه می گردند مسیول خواهند بود. لذا این امر منجر به تخصیص اعتبارات در بخش های مختلف کشور به منظور بهسازی شریان های اساسی و ساختمان های عمومی کشور ازجمله طرح تخریب و بازسازی و بهسازی مدارس فرسوده کشور گردید. درراستای تحقق این امر سازمان نوسازی مدارس استان یزد، مقاوم سازی مدارس موجود و همچنین ارتقاء ضریب ایمنی مدارس در دست اجرا را در دستور کار خود قرار داده است.این پژوهش به منظور شناسایی چالش های پیش روی این سازمان انجام گرفته است. در ابتدا پیرامون موانع و مشکلات پروژه ها و نیز عوامل موفقیت و شکست سازمان در دستیابی به اهداف کیفی با توجه به نظر تعدادی از کارشناسان و خبرگان، چالش های اصلی شناسایی گردید. پس ازآن، از طریق پرسشنامه نظرات تعدادی از متصدیان پروژه های مقاوم سازی ادارات نوسازی مدارس استان یزد جمع آوری و مورد تجزیه وتحلیل آماری قرارگرفته است. نتایج نشان می دهد که: مسایل بودجه ای و مالی- تخصیص اعتبار به صورت منقطع و نیمه کاره رها شدن پروژه ها -مسیله آموزش متصدیان اجرای مقاوم سازی -نقش عوامل مربوط به مدیریت سازمان در هماهنگی با بهره بردار - به کارگیری یک سیستم مناسب جهت انتخاب پیمانکار و اعطای رتبه مقاوم سازی به پیمانکاران ازجمله مواردی است که موردتوافق اکثر خبرگان در این تحقیق بوده است.