مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
سال بیست و دوم شماره 8 (پیاپی 175، آبان 1402)

نگارش مقالات مروری، از اهمیت بسیار زیادی در علوم سلامت برخوردار هستند. چرا که در این مقالات، محققین می توانند به جمع بندی بسیار دقیق شواهد موجود، پیرامون یک موضوع خاص بپردازند. نظر به اهمیت این گونه مقالات، دانشمندان تا کنون انواع گوناگونی از مطالعات مروری را تدوین کرده اند. در مقاله ای که در سال 2009 میلادی منتشر شده است، حداقل به چهارده مورد مطالعه مروری، اشاره شده است [1]. به نظر می رسد که این تعداد، در سال های پیش رو، افزایش چشم گیری نیز خواهد یافت. ما هم در سخنان سردبیری شماره های پیشین مجله دانشگاه، به معرفی برخی از مهم ترین این مطالعات پرداخته ایم [13-2]، که خوانندگان فرهیخته می توانند به این مقالات رجوع نمایند. با این وجود، ذکر این نکته بسیار ضروری است که نباید انجام این مطالعات بدون رعایت استانداردهای لازم به رشته تحریر در آورده شوند. چون، چنین مطالعات غیر استانداری، ممکن است به زیور طبع آراسته شوند. اما نه تنها به دانش موجود مطلب جدیدی را اضافه نمی نمایند، بلکه ممکن است جمع بندی اشتباهی را از شواهد موجود، نشان دهند. برای نمونه، در مطالعه ای که اخیرا به تحلیل انواع مقالات مروری منتشر شده در دانش پرستاری پرداخته است، نکات بسیار جالبی به دست آمده است. پژوهش گران در این مطالعه نشان داده اند که هشتاد و پنج درصد (5893) مقالات مروری مورد مطالعه، دارای استراتژی قابل قبول و استاندارد بوده اند. در حالی که، پانزده درصد (981) مقالات باقی مانده، از یک روش قابل قبول و استانداردی استفاده نکرده اند [14]. نکته حایز اهمیت دیگر این است که با رشد صعودی مقالات مروری منتشر شده پیرامون یک موضوع، اکنون برای تصمیم گیران بسیار دشوار شده است که از بین تمامی این مقالات، بهترین مقاله را انتخاب و مطالعه نمایند. همچنین، این رشد صعودی ممکن است که به احتمال تکرار مجدد یک مطالعه مروری پیرامون یک موضوع خاص، دامن زند. چنین مقالات بی حاصلی، در واقع تکرار کننده یافته های مطالعات قبل از خود هستند، بدون آن که مطلب نوینی را به دانش موجود اضافه کنند [15]. در دانش اپیدمیولوژی، به این گونه مطالعات بی حاصل که به خصوص ممکن است در مطالعات توصیفی رخ دهند، اپیدمیولوژی مدور اطلاق می گردد [16]. بنابراین، اگر مراقبت های لازم از سوی نویسندگان، سردبیران، داوران و ویراستاران مجلات علمی صورت نپذیرد، متاسفانه به زودی شاهد رشد این پدیده مذموم در بین مقالات مروری نیز، خواهیم بود.

درد زایمان غیرقابل تحمل ترین درد است که می توان آن را با روش های بی دردی تسکین داد. این مطالعه با هدف تعیین تاثیر تزریق سوفنتانیل داخل نخاعی بر برخی پارامترهای زایمان در زنان نخست زا انجام شد.

در این مطالعه کار آزمایی بالینی 126 زن نخست زا کاندید زایمان طبیعی از تاریخ 15/9/1399 در بخش لیبر زایشگاه نیک نفس رفسنجان وارد مطالعه شدند و بر اساس جدول اعداد تصادفی در گروه مداخله و کنترل به طور مساوی قرار گرفتند. گروه مداخله دوز 1/0 میکروگرم/کیلوگرم سوفنتانیل در فضای L5-S1 دریافت و گروه کنترل، زایمان بی درد دریافت نکرد. سپس طول مرحله اول زایمان، نمره شدت درد، پارگی پرینه، فراوانی سزارین، رضایت مندی مادر، آپگار نوزاد، زایمان با وکیوم و نیاز به مسکن در دو گروه بررسی شد. جهت مقایسه متغیرهای کمی در دو گروه از آنالیز واریانس دوطرفه با اندازه گیری های مکرر و جهت مقایسه متغیرهای کیفی از آزمون مجذور کای استفاده شد.

میانگین و انحراف معیار طول اولین مرحله زایمان در گروه مداخله و کنترل به ترتیب 43/58 ± 33/141 و 81/140 ± 61/278 دقیقه بود که این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود  (001/0>P). میانگین نمره درد، تعداد موارد پارگی پرینه، تعداد موارد منجر به سزارین و فراوانی نیاز به مسکن در گروه مداخله به طور معنی داری کمتر از گروه کنترل بود (05/0>P).

زایمان بی درد با بلوک سدل و داروی سوفنتانیل طول مرحله اول و نمره شدت درد زایمان را کاهش داد و سایر پارامترهای زایمانی را بهبود بخشید. بنابراین، بلوک سدل برای انجام بی دردی زایمان پیشنهاد می شود.

اضطراب یکی از اختلالات روانی رایج در انسان می باشد. گیاهان دارویی در درمان اضطراب استفاده می شوند. هدف از مطالعه حاضر تعیین اثر شبه ضداضطرابی کنگر فرنگی (Cynara scolymus) در موش های سوری نر بود.

در این مطالعه تجربی، تعداد 30 سر موش سوری نر در محدوده وزنی 30-25 گرم به 5 گروه 6تایی شامل گروه 1 (کنترل)، گروه های 2 تا 4 (دریافت کننده عصاره آبی-الکلی کنگر فرنگی با دوزهای 100، 200 و 400 میلی گرم/کیلوگرم) و گروه 5 (دریافت کننده دیازپام با دوز 2 میلی گرم/کیلوگرم) تقسیم شدند. برای ارزیابی فعالیت ضداضطرابی از آزمون ماز بعلاوه ای شکل مرتفع (Elevated Plus-Maze; EPM) 30 دقیقه بعد از تزریق داخل صفاقی داروها استفاده شد. محتوای فنولی و فلاونوییدی تام عصاره توسط روش اسپکتروفتومتری تعیین گردید. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره به واسطه مهار رادیکال آزاد  2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH) ارزیابی شد. داده ها توسط آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی Tukey تجزیه و تحلیل شدند.

کنگر فرنگی (200 و 400 میلی گرم/کیلوگرم) و دیازپام (2 میلی گرم/کیلوگرم) به طور معنی داری منجر به اثر ضداضطرابی در مقایسه با گروه کنترل شدند (05/0>P). محتوای فنولی و فلاونوییدی تام عصاره به ترتیب 57/5±49/59 میلی گرم گالیک اسید/گرم عصاره و 16/17±39/93 میلی گرم روتین/گرم عصاره بود. فعالیت مهار رادیکال DPPH عصاره 03/0±32/161 میکروگرم بر میلی لیتر بود.

نتایج مطالعه حاضر نشان داد که کنگر فرنگی دارای اثر شبه ضداضطرابی می باشد و به نظر می رسد بتواند برای کنترل اضطراب استفاده شود.

از شایع ترین اختلالات روانی در دانش آموزان که می تواند عوارض متعددی داشته باشد، اضطراب است. یکی از درمان های موثر شناختی-رفتاری اضطراب در کودکان، برنامه درمانی Kendall است. هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی برنامه درمانی Kendall بر اضطراب و نظم جویی شناختی هیجان دانش آموزان دوره دوم ابتدایی بوده است.

پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون و پی گیری 3 ماهه بود. جامعه آماری کلیه دانش آموزان پسر دوره دوم ابتدایی شهرستان مبارکه، مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1402-1401 بودند. 26 دانش آموز پسر با نمره بالا در مقیاس اضطراب Spence به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب و به دو گروه مساوی آزمایش و گواه تقسیم شدند. برنامه درمانی Kendall (گربه مقابله گر) بر روی گروه آزمایش اجرا شد. هر دو گروه قبل و بعد از اجرای مداخله درمانی با پرسش نامه اضطراب Spence و پرسش نامه نظم جویی شناختی هیجان Garnefski مورد سنجش قرار گرفتند. داده ها با استفاده از آنالیز واریانس دوطرفه با اندازه گیری های مکرر تجزیه و تحلیل شدند.

برنامه درمانی Kendall باعث کاهش میانگین نمره اضطراب (800/0=Eta، 001/0>P، 103/48=F)، افزایش میانگین نمره نظم جویی شناختی هیجان سازگارانه (372/0=Eta، 001/0>P، 097/7=F) و کاهش میانگین نمره نظم جویی شناختی هیجان ناسازگارانه (907/0=Eta، 001/0>P، 650/116=F) در دانش آموزان شد.

به نظر می رسد برنامه درمانی Kendall در بهبود اضطراب و نظم جویی شناختی هیجان دانش آموزان دوره دوم ابتدایی اثربخش بوده است و پیشنهاد می شود روان شناسان و مشاوران در مدارس و مراکز مشاوره برای درمان اضطراب و تنظیم هیجانات دانش آموزان از این روش استفاده نمایند.

محدودیت های منابع ارزی باعث شده که صنعت گردشگری پزشکی از اهمیت خاصی برخوردار شود. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگوی گردشگری پزشکی در دو مرحله کیفی و کمی انجام گرفت.

این پژوهش از لحاظ هدف، اکتشافی و از لحاظ نوع، توصیفی است. جامعه آماری در مرحله کیفی 30 نفر از پزشکان استان اردبیل در سال 1401 که به صورت هدفمند و به شیوه ارجاع زنجیره ای انتخاب و در مرحله دوم و بر اساس جدول Morgan، 201 نفر از کارکنان شاغل در دانشگاه علوم پزشکی استان انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در مرحله کیفی، مصاحبه نیمه ساختار یافته که به روش دلفی انجام و در مرحله کمی نیز از پرسش نامه بازطراحی شده منتج از مرحله اول و روش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده گردید.

بر اساس یافته های پژوهش، مولفه های رشد اقتصادی (433/0=β)، اکوسیستم کارآفرینی (537/0=β)، کیفیت قوانین (437/0=β)، شبکه های اجتماعی (346/0=β)، چالش ها (482/0=β)، تنوع جاذبه ها و فرصت های فراغتی (539/0=β)، نیروی متخصص (345/0=β)، توسعه سیاست های گردشگری (742/0=β)، احترام به عقاید (339/0=β)، درآمد پایدار (407/0=β)، خدمات اسلامی پزشکی (369/0=β)، اثربخشی و کارآیی (454/0=β)، مشارکت (608/0=β)، زبان مشترک (523/0=β)، زیرساخت های پزشکی (427/0=β)، هزینه ها (384/0=β)، ظرفیت های طبیعی (375/0=β) و تعرفه خدمات پزشکی (517/0=β) به عنوان مولفه های موثر بر گردشگری پزشکی شناسایی شدند.

توسعه سیاست های گردشگری و داشتن نقشه راه سهم به سزایی در توسعه گردشگری پزشکی دارد. هم چنین، افزایش مشارکت مردمی، ایجاد مشاغل مرتبط، شناساندن جاذبه های گردشگری، آزادسازی اقتصادی و بهبود روابط سیاسی و مقررات روادید از سیاست های تاثیرگذار فرابخشی می باشند.

نوجوانی با افزایش شیوع رفتارهای مخاطره آمیز سلامتی از جمله مصرف مواد و رفتار پرخاشگرانه همراه است. پژوهش حاضر با هدف تعیین مدل معادلات ساختاری نقش نظارت ضعیف والدین در پیش بینی گرایش نوجوانان به رفتارهای پرخطر با نقش میانجی جو مدرسه انجام شد.

پژوهش حاضر از نوع توصیفی می باشد و جامعه آماری شامل دانش آموزان پسر مقطع متوسطه دوم شهر اردبیل در سال تحصیلی 1401 که از این جامعه، به روش نمونه گیری در دسترس نمونه ای به تعداد 255 نفر انتخاب شد و به پرسش نامه های رفتارهای پرخطر، جو مدرسه و نظارت ضعیف والدین پاسخ دادند. داده های به دست آمده با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شد.

نتایج نشان داد که نظارت ضعیف والدین با مقدار ضریب 10/0 به صورت مستقیم با رفتارهای پرخطر ارتباط معنادار دارد (001/0>P). هم چنین، نظارت ضعیف والدین با مقدار ضریب 12/0 با میانجی گری جو مدرسه به صورت غیرمستقیم با رفتارهای پرخطر ارتباط معناداری دارد (001/0>P).

به طور کلی نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نظارت ضعیف والدین به صورت مستقیم و غیرمستقیم با میانجی گری جو مدرسه، با گرایش نوجوانان به رفتارهای پرخطر ارتباط معنادار دارند. از لحاظ کاربردی طراحی مداخلات روان شناختی موثر برای پیش گیری و کاهش رفتارهای پرخطر نوجوانان با محتوای آموزش به والدین جهت بهبود نظارت آن ها و آموزش به نوجوانان جهت رعایت هنجارهای اجتماعی در مدارس، توسط روان شناسان و مشاوران مدارس پیشنهاد می گردد.

ورود فناوری های مدرن به سیستم آموزش پزشکی، چالش های جدیدی را وارد این حوزه نموده است. در این بین، مسیله اخلاق در حوزه آموزش پزشکی از جمله مولفه های حیاتی است. از این رو، هدف از پژوهش حاضر تعیین جایگاه اخلاق حرفه ای در حوزه یادگیری الکترونیکی آموزش پزشکی می باشد.

مطالعه حاضر از نوع مرور نظام مند می باشد. این پژوهش، یافته هایی که از مرور نظام مند تحقیقات درباره استفاده از معیارهای اخلاقی در یادگیری الکترونیکی در حوزه پزشکی به دست آمده را ارایه می کند. جستجوی نظام مند با توجه به کلمات کلیدی، در چهار پایگاه داده خارجی Scopus، Springer، PubMed و Web of Science و سه پایگاه داده داخلی SID، Magiran، Irandoc مورد استخراج و بهره برداری قرار گرفت. جستجوی نظام مند در نوامبر 2022 انجام گرفت و در مارس 2023 به روزرسانی شد و به 36 تحقیق رسید که در نهایت 14 تحقیق منطبق با معیارها جهت تحلیل عمیق تعیین گردید.

تحلیل پژوهش های انتخاب شده بر اساس معیار های مورد نظر نشان داد که رعایت اخلاق حرفه ای تاثیر مثبتی در عرصه یادگیری الکترونیکی در حوزه پزشکی دارد. هم چنین، موجب کارآمدتر شدن این حوزه و اعتماد بیشتر مخاطبین گردیده است.

با توجه به نتایج این پژوهش، محیط یادگیری الکترونیکی مبتنی بر رعایت معیارهای اخلاق حرفه ای در حوزه آموزش پزشکی، می تواند بستر مناسب جهت یادگیری اثربخش و بهبود عملکرد فراگیران را فراهم نماید.

شواهد از ارتباط نزدیک هوش هیجانی و کیفیت زندگی حمایت می کند. مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط هوش هیجانی با کیفیت زندگی دانشجویان دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1400 انجام شد.

در این مطالعه توصیفی، 182 نفر از دانشجویان دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انتخاب و به پرسش نامه های استاندارد کیفیت زندگی و هوش هیجانی Bradberry-Greaves  پاسخ دادند. جهت تحلیل داده ها از آنالیز واریانس یک طرفه استفاده شد.

آنالیز واریانس یک طرفه نشان داد که بین نمره حیطه خودآگاهی و کیفیت زندگی (022/0=P)، نمره خود مدیریتی و کیفیت زندگی (001/0>P)، نمره مدیریت روابط و کیفیت زندگی (003/0=P) و نمره کلی هوش هیجانی و کیفیت زندگی (001/0>P)، ارتباط آماری معناداری وجود دارد.

یافته های مطالعه حاضر ارتباط هوش هیجانی با کیفیت زندگی دانشجویان را تایید می کند. پیشنهاد می شود دانشگاه ها با آموزش مهارت های هوش هیجانی، اقدام به بسترسازی مناسب جهت ارتقاء کیفیت زندگی دانشجویان نمایند.  

کتاب راهنمایی برای درمان گران در ارزیابی و مدیریت خطر خودکشی (A Clinician’s Guide to Suicide Risk Assessment and Management) توسط دکتر جوزف سادک (Joseph Sadek)،  به رشته تحریر درآمده است. این کتاب برای اولین بار، در سال 2018 میلادی و توسط انتشارات اسپرینگر (Springer) و در 113 صحفه، منتشر گردید. جوزف، روان پزشک و دانشیار گروه روانشناسی در دانشگاه دال هوزی (Dalhousie University) است و همزمان، مسیولیت کار گروه پیشگیری از خودکشی در استان نوااسکوشیا (Nova Scotia) کشور کانادا را نیز، بر عهده دارد. تخصص و زمینه کاری وی سبب گردیده تا بتواند در کتاب حاضر، راهنمایی جامع برای درمانگران سلامت روان به منظور ارزیابی و مدیریت خطر خودکشی را، فراهم آورد. امروزه، خودکشی به عنوان یک پدیده چند وجهی در نظر گرفته می شود که ریشه در تعاملات پیچیده عوامل زیستی، ژنیتکی، روان شناسی، جامعه شناسی، محیطی و فرهنگی دارد. از این رو، جوزف نهایت تلاش خودش را نموده است تا کتاب حاضر را بر اساس شواهد جدید و مرور گسترده متون مرتبط، به رشته تحریر در آورد. بنابراین، وی قادر بوده است تا در کتاب خود، اطلاعات قابل فهم و مهمی را ارایه دهد تا همکاران بالینی به سادگی بتوانند از آن استفاده نمایند. در دیباچه کتاب که به قلم اسکات تریالت (Scott Theriault) به رشته تحریر در آمده است،گفته شده که این کتاب می تواند منبعی مفید و ارزشمند، هم برای درمانگران بی تجربه، و هم برای درمانگران مجرب، به شمار آید. جوزف، کتاب خود را در هشت فصل و یازده پیوست، سازماندهی کرده است. عناوین هشت فصل کتاب به ترتیب عبارتند از: زمینه و هدف، فهم خودکشی و خودزنی، محتوای ارزیابی خطر خودکشی، ابزار ارزیابی خطر خودکشی، مدیریت  بیماران در فکر خودکشی حاد، مستندسازی و ارتباط، کنترل کیفیت ارزیابی خطر خودکشی و مطالعات موردی. پیوست های یازده گانه کتاب هم، از واژه نامه شروع شده و با تحلیل مشکلات بیمارانی که در اثر خودکشی هنگام روان درمانی و یا دارو درمانی جان خود را از دست می دهند، به پایان می رسد. در فصل اول کتاب، جوزف به این نکته اشاره می کند که بر اساس آخرین آمار، خودکشی در میان ده دلیل عمده مرگ و دومین عامل اصلی مرگ، در میان افراد 15تا 29 ساله قرار دارد. او ادامه می دهد که مطابق با آمار رسمی و در سال 2012 میلادی، 804000 نفر به دلیل خودکشی جان خود را از دست داده اند. همچنین، وی به آمار بسیار تاسف برانگیز دیگری اشاره می کند که در کشور استرالیا، میانگین هزینه خودکشی هر جوان نزدیک به 2،900،000 دلار است. از این مبلغ، حدود 2،800،000 دلار ارزش سال های مفید زندگی از دست رفته، حدود 10،000 دلار برای هزینه های مستقیم مشتمل بر کالبه شکافی، تدفین، آمبولانس و پلیس و حدود 90،000 دلار  هم هزینه های مرتبط با از دست دادن این فرد، برای سایر اعضاء خانواده وی می باشد. بنابراین، در این فصل وی سعی می کند اهمیت خودکشی را از دیدگاه های مختلف توضیح داده و ذهن خواننده را آماده مطالعه و عمل کردن به پیشنهادهای فصول بعدی نماید که به ارزیابی و مدیریت خطر خودکشی اختصاص دارند. در فصل پنجم کتاب نیز، جوزف اعلام می کند که درمان گران، برای مدیریت یک بیمار خودکشی گرا باید حداقل به سه مورد زیر توجه ویژه مبذول نمایند: الف) حفظ همدردی با بیمار، ب) در نظر گرفتن نیازهای ایمنی فوری در طول و بعد از ارزیابی خطر خودکشی، ج) تهیه طرح درمانی با در نظر گرفتن مکان درمان و بر اساس سطح خطر خودکشی ارزیابی شده. بر اساس این سه مورد، آن وقت آن ها می توانند تصمیم بگیرند که فرد خودکشی گرا را در بیمارستان بستری نموده و یا به صورت سرپایی، درمان نمایند. که در هریک از این دو حالت، می بایست نکات ویژه ایی مورد نظر قرار دهند که جزییات آن ها، در همین فصل شرح داده شده است. با این وجود، موضوع بسیار مهمی که جوزف بر روی آن پا فشاری نمی کند این است که در طرح درمان، حتما باید نظر و مشارکت فعال فرد خودکشی گرا را نیز جویا شد. چون، شواهد موجود نشان می دهند که برنامه ریزی چنین درمان های مشارکتی، با موفقیت بیشتری همراه هستند. نظر به موضوعات مهم مطرح شده در این کتاب، راقم این سطورمطالعه ی آن را برای تمامی درمان گرانی که با فرد خودکشی گرا ارتباط دارند، توصیه می نماید. مطالعه این کتاب همچنین، می تواند برای کلیه کسانی که به نحوی در امر پیشگیری از خودکشی، انجام وظیفه می نمایند نیز مفید باشد. خوشبختانه، این کتاب کاربردی، توسط سرکار خانم حسینی و اینجانب به فارسی ترجمه شده است. انتشارات دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان پس از انجام داوری متن ترجمه شده، اقدام به چاپ آن کرده است. همچنین، نسخه ترجمه شده برخط کتاب نیز در آدرس (https://pub.rums.ac.ir) و به صورت رایگان، قابل دسترسی است. امیدوارم که خوانندگان فرهیخته، کتاب اصلی و یا ترجمه آن را مورد مطالعه نقادانه خود قرار داده و نظرات سازنده خود را به آدرس ایمیل اینجانب، ارسال فرمایند.