نشریه پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش
پیاپی 67 (دی 1402)

امروزه تربیت اخلاقی و رعایت آن در امر آموزش از جایگاه ارزشمندی برخوردار است تا بدانجا که کشورهای توسعه یافته و همچنین کشور هایی که در حال توسعه هستند و پله های ترقی را طی می کنند به دنبال آن هستند که در جایگاه آموزش خود تربیت اخلاقی را به عنوان یکی از مهم ترین اولویت ها در آموزش به کار گیرند و نسل آینده خود را با این پیش زمینه برای فردای بهتر کشور خود آماده سازند . شاهد آن هستیم که کشورها پیشرفته در زمینه های اقتصادی ، فرهنگی ، اجتماعی و از همه مهمتر مبحث آموزش به طور مستمر و پیوسته در حال پیشرفت هستند به طوری که بتوانند برای آینده کشور خود و همچنین پیشی گرفتن از سایر کشورها در عرصه آموزش قدرتمند تر از بقیه کشور ها ظاهر شوند . هدف اصلی پژوهش بررسی تطبیقی تربیت اخلاقی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است در واقع مشکل اصلی نبود شرایط الگوها و روش هایی است که در کشورهای توسعه یافته به کار گرفته می شود تا فراگیران از لحاظ تربیت اخلاقی برای آینده کشور خود مفید واقع شوند.

این پژوهش به شیوه توصیفی و همچنین مروری صورت گرفته است و در این زمینه از ابزاری همچون منابع کتابخانه معتبر و مقالات معتبر در پایگاه های علمی کشور و... استفاده گردیده است.

نتایج پژوهش نشان داد که امر تربیت اخلاقی آموزش در کشورهای توسعه یافته به نسبت کشورهای درحال توسعه از جایگاه بالاتری برخوردار است و همچنین کشورهای درحال توسعه از لحاظ تربیت اخلاقی در آموزش از جایگاه نسبتا بهتری نسبت به کشورهای توسعه نیافته برخوردار هستند به طوری که ابتدا در مورد این پژوهش اختلاف چشمگیری میان این کشورها نبود اما پس از بررسی و اعمال نتایج حاصل اختلاف قابل توجهی از لحاظ تربیت اخلاقی و کشورها وجود داشت.

با توجه به این امر که معمولا در آموزش باید موازین اخلاقی و همچنین تربیت اخلاقی به صورت جدی رعایت شود میتوان اشاره نمود که تربیت اخلاقی آموزش در کشورهای توسعه یافته به نحو مناسب تر و مطلوب تری نسبت به کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه در حال اجراست . همچنین باید در نظر داشت که تربیت اخلاقی آموزش یکی از مقوله هایی است که باعث میشود جایگاه کشورها از لحاظ آموزشی و تعلیم و تربیت و همچنین از لحاظ تاثیرات ناشی از آن بر سایر زمینه ها بالاتر رود ، به همین منظور پیشنهاد می شود که کشورهایی که در حال توسعه هستند همچون ایران از الگوها ، روش ها ، تجربیات و آموزش های لازم که روایی و پایایی آن ها به قطعیت رسیده با توجه به شرایط و نوع آموزش و پرورش خود استفاده کنند تا بازده و ارتقا در سطح تربیتی و اموزشی حاصل شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی میزان آزادی عمل و مشارکت دانش آموزان در محتوای کتب درسی بود. پژوهش حاضر از نظر روش در حیطه پژوهش های تحلیل محتوا قرار می گیرد. ماهیت مسیله ایجاب می کرد که برای گردآوری داده ها به بررسی و تحلیل کتب درسی بپردازیم که در این زمینه به کتب درسی ابتدایی مراجعه نمودیم. جامعه پژوهش حاضر شامل تمامی کتب درسی ابتدایی بود که با روش نمونه گیری هدفمند و با توجه به نظر متخصصان برنامه درسی کتب درسی فارسی و تعلیمات اجتماعی پایه اول تا ششم به عنوان نمونه انتخاب شدند. واحد تحلیل شامل درس ها، فعالیت ها، تمرین ها، کاربرگ ها، پژوهش ها و پرسش و پاسخ های کتب درسی مذکور بود. در واحد ثبت؛ پس از مطالعه هر تمرین، فعالیت، درس یا صفحه، مفاهیم مربوط به پژوهش اسخراج و جایگاه آن در پیوستار تحلیل محتوا مشخص می شد. نتایج حاصل از تحلیل محتوا نشان داد که در تمامی کتاب های فارسی و تعلیمات اجتماعی، اغلب محتوای ارایه شده کاملا دیکته شده است و عملا دانش آموزان اختیار و مشارکتی در آن ندارند. و محتوای کاملا در اختیار دانش آموز دارای کمترین اهمیت و فراوانی است. بنابراین اگر نظام آموزشی ما به دنبال دانش آموزانی خلاق، سازنده و تلاشگر است باید بر اساس نظر سازنده گرایی در پی دادن اختیار و آزادی بیشتر به دانش آموزان در محتوای کتب درسی باشد زیرا محتوای درسی یکسان، عدم توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان و توجه به هوش عمومی و عدم توجه به هوش اختصاصی، نتیجه ای جز دانش آموزان سرافکنده و خسته نخواهد داشت.

تنوع قومی در ایران به دلیل وجود مولفه های حقیقی همبستگی میان اقوام و قرار گرفتن هویت قومی به عنوان جزء لاینفک هویت ملی- یک فرصت قلمداد می شود. پس هرچه مولفه های هویت قومی با توجه به هویت ملی تقویت شود، هویت و همبستگی ملی نیز تقویت خواهد شدشود. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی کلیه کتب تعلیمات اجتماعی و فارسی از منظر میزان توجه به هویت قومی دانش آموزان طراحی و اجرا شد. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع تحلیل محتوای کمی می باشد. جامعه ی آماری پژوهش حاضر شامل کلیه ی کتب درسی دوره ی ابتدایی می باشد که از این میان با نظر اساتید و متخصصان با روش نمونه گیری هدفمند کتاب های فارسی و تعلیمات اجتماعی به عنوان نمونه انتخاب شدند. واحد تحلیل؛ جملات، فعالیت ها، تصاویر، پرسش و پاسخ ها و بیشتر بدانید موجود در متن کتب درسی فارسی و تعلیمات اجتماعی بود. در واحد ثبت؛ پس از مطالعه هر صفحه، مفاهیم مربوط به مولفه های مورد نظر، مشخص و در سیاهه های مربوطه وارد می شد. نتایج پژوهش حاکی از این موضوع بود که در کتب درسی تعلیمات اجتماعی و فارسی فقط به حیطه دانش هویت قومی توجه شده است و در ایجاد نگرش و علاقه و تعهد در دانش آموزان نسبت به فرهنگ قومی خودشان بسیار ضعیف عملکرده است. کتب درسی مشترک به تنهایی پاسخگوی آموزش هویت قومی تمامی اقوام ایرانی نیست که در نتایج پژوهش نیز به خوبی این امر آشکار گردید. بنابراین بهترین اقدام برای کشورهای چند قومی مانند: ایران، حرکت از نظام آموزشی متمرکز به سمت نظام آموزی نیمه متمرکز یا غیر متمرکز است.

هر انسانی، به طور ذاتی توان و استعداد مراقبت از خود را داراست و این گوهری است که خداوند در وجود وی به ودیعه نهاده است. پروردن این جزء بعضا فراموش شده و باید به طور جدی مورد توجه قرار بگیرد. از منظر دینی و به خصوص در قرآن کریم که اصلی ترین منبع استخراج مسایل و احکام دینی است، خودمراقبتی در واقع همان تقواست. بنابراین بسیار شایسته است که در موضوع مهم و پراهمیت فضای مجازی نیز این توان خودمراقبتی را در دانش آموزان ایجاد کنیم. زیرا آمار نشان می دهد که هیچکدام سیاست های سلبی و ایجابی حاکم بر فضای مجازی موفقیت آمیز نبوده است. بنابراین اقدام پژوهی حاضر با هدف توانایی ایجاد خودمراقبتی در فضای مجازی در دانش آموزان آموزشگاه فرهیختگان طراحی و اجرا شد. پژوهش حاضر توصیفی از نوع اقدام پژوهی است. جامعه پژوهش شامل همه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهر تهران بود که از این میان دانش آموزان پایه پنجم آموزشگاه فرهیختگان به روش نمونه گیری دردسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت گردآوری شواهد1 از1- نظرسنجی از دانش آموزان 2- نظرسنجی از والدین 3- نظرسنجی از همکاران 4- مصاحبه با مدیر آموزشگاه و 5- پرسشنامه استفاده شد. سپس با استفاده از داده ها و اطلاعات جمع آوری شده در قسمت شواهد1 به کمک همکاران و متخصصان به تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارایه راهکارهای متناسب با نیازهای دانش آموزان پرداخته شد. در نهایت نتایج حاصل از گردآوری شواهد2 و مقایسه آن با گردآوری شواهد1 نشان می دهد که تقویت خودمراقبتی در فضای مجازی برای اغلب دانش آموزان مفید بوده است. اما برخی از والدین و دانش آموزان همچنان ترجیح می دهند که والدینشان بر آنان نظارت داشته باشند.

افراد مبتلا به اختلال سلوک اغلب به حقوق دیگران بی توجهی می کنند و هنجارها و قوانین اجتماعی را زیر پا می گذارند. این اختلال می تواند اثرات منفی قابل توجهی بر عملکرد اجتماعی، تحصیلی و شغلی فرد داشته باشد. بنابراین توجه به درمان این اختلال بسیار مفید و ضروری است. هدف این پژوهش انجام مروری بر درمانهای اختلال سلوک در کودکان و نوجوانان بود. این پژوهش به روش کتابخانه ای انجام شد. بدین صورت که ابتدا روش های درمانی اختلال سلوک در کودکان و نوجوانان از منابع پیشین استخراج و دسته بندی شد. سپس پیشینه پژوهشی هر درمان به صورت جداگانه استخراج و در دسته های مربوطه قرار گرفت که در نهایت روان درمانی به روش های مختلف در گروه های درمانهای رفتاری، شناختی رفتاری، خانواده درمانی، درمان چندسیستمی، درمان مبتنی بر ذهن آگاهی، نقاشی درمانی و دارودرمانی خلاصه شد.

هدف از این پژوهش پیش بینی تعارض زناشویی بر اساس سلامت معنوی، دلزدگی زناشویی و تاب آوری در زوجین در حال متارکه شهر تنکابن بود. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت و روش، توصیفی-همبستگی بوده است. جامعه آماری شامل 280 نفر زوجین درحال متارکه که به شورای حل اختلاف و دادگستری شهر تنکابن در سال 1402 مراجعه کرده اند. که بر اساس جدول مورگان و به روش نمونه گیری در دسترس 162 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه های سلامت معنوی جارل، مقیاس دلزدگی زناشویی (CBM)، تعارضات زناشویی براتی (1375) و پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون (2003) بودند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها در بخش آمار توصیفی از میانگین انحراف استاندارد و در بخش آمار استنباطی از آزمون همبستگی و رگرسیون چند گانه (مدل گام به گام) استفاده شده است. با توجه به معنادار شدن رابطه محاسبه شده با 99/0 احتمال نتیجه گرفته می شود که تعارض زناشویی بر اساس سلامت معنوی، دلزدگی زناشویی و تاب آوری زوجین در حال متارکه قابل پیش بینی است و متغیرهای تاب آوری، دلزدگی زناشویی بهترین پیش بینی کننده برای تعارض زناشویی است.

ارزیابی داوری ارزشی در مورد شئی یا فرد است که به صورت سیستماتیک انجام می‌شود. ارزیابی آموزشی یک وظیفه کلی معلم و جزئی ناگسستنی پروسه تدریس است. هدف این تحقیق دریافت میزان رضایت دانشجویان ذکور دانشگاه بدخشان از آزمون، اندازه‌گیری، سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی‌شان توسط استادان این نهاد علمی در جریان سال 1402 است. این تحقیق از لحاظ هدف کاربرد و از لحاظ ماهیت توصیفی تحلیلی مقطعی و از لحاظ تجزیه و تحلیل کمی و کیفی می‌باشد. جامعه آمار 3521 دانشجو طبقه ذکور 26 گروه و در 9 دانشکده این دانشگاه از صنف اول تا صنف چهارم و تعداد نمونه بیشتر از حد معیاری طبق جدول مورگان (354) تن از دانشجویان رشته‌ها و تعداد داخله صنف‌های مختلف به روش خوشه‌ی تعیین و در هر صنف نمونه‌ها به صورت تصادفی انتخاب گردیده است. ابزار تحقیق پرسشنامه و اطلاعات جمع‌آوری شده با استفاده از ورژن 24 SPSS تحلیل و تجزیه گردیده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که دانشجویان از شیوه آزمون، اندازه‌گیری نمرات و سنجش فعالیت‌ها، مواد و پروگرام آموزشی استادان اکثرا رضایت دارند و از ارزشیابی پیشرفت تحصیلی‌شان اکثر دانشجویان ناراضی هستند. به این عقیده اند که عدالت در نمره‌دهی رعایت نمی‌شود.. در نتیجه می‌توان گفت که مهارت‌های استادان در قسمت طرح سوال‌های آزمون‌ها، اندازه‌گیری و سنجش فعالیت‌های آموزشی دانشجویان بسیار خوب است و در قسمت داوری ارزشی از پیشرفت تحصیلی دانشجویان به آموزش‌های مسلکی نیازمند اند.

هدف از این پژوهش تبیین منطق برنامه درسی آموزش علوم بر مبنای فلسفه علم ریالیسم استعلایی باسکار است. که به روش استنتاجی انجام گردید. ابتدا سه عنصر واقع گرایی هستی شناختی، نسبی گرایی معرفت شناختی و عقلانیت داوری که ریالیسم استعلایی بر آن تمرکز دارد را مورد بررسی قرار داده و در ادامه پیامدهای آن را برمنطق برنامه درسی آموزش علوم مورد واکاوی قرار می دهیم. طبق این پژوهش ترکیب واقع گرایی هستی شناختی و نسبی گرایی معرفت شناختی، رویکرد واقع گرایی سازه گرایانه را برای منطق آموزش علوم به ارمغان می آورد، در واقع گرایی سازه گرایانه علم اگر چه محصول تخیل خلاقانه انسان است، اما همواره معطوف به واقعیت بیرونی است. همچنین به چگونگی فلسفه علم در آموزش علوم پرداخته شده است و ماهیت و فلسفه علم مورد واکاوی قرار گرفت.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش رهبری توزیعی در توانمندسازی روانشناختی و خودکارآمدی معلمان اسلامشهر انجام گرفت. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه معلمان مدارس دخترانه متوسطه دوم اسلامشهر در سال تحصیلی 1402- 1401 به تعداد 415 نفر خانم بودند که از میان آنها بر اساس جدول کرجسی و مورگان و بعد از مشورت با اساتید محترم دانشگاهی تعداد 201 نفر به شیوه نمونه گیری سهمیه ای طبقه ای- تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار پژوهش جهت جمع آوری داده ها، پرسشنامه رهبری توزیعی (ایلمور و دیویس، 2009)، پرسشنامه توانمندسازی روانشناختی (اسپریتزر و میشرا، 1997) و خودکارآمدی معلمان چانن و همکاران (2001) بودند که روایی و پایایی آنها تایید شدند. با توجه به غیر نرمال بودن توزیع داده ها، از آزمون همبستگی اسپیرمن به کمک نرم افزار SPSS نسخه 22 برای بررسی رابطه متغیرها استفاده شد. همچنین به روش مدل یابی معادلات ساختاری از نوع حداقل مربعات جزیی به کمک نرم افزار Smart-PLS نسخه 3 میزان نقش متغیرها بر هم سنجیده شد. نتایج نشان داد بین سبک رهبری توزیعی و توانمندسازی روانشناختی معلمان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و این سبک رهبری 54 درصد از تغییرات توانمندسازی روانشناختی معلمان را تبیین می کند. همچنین، رابطه بین سبک رهبری توزیعی و خودکارآمدی معلمان نیز مثبت و معنادار بود و این سبک رهبری حدودا 41 درصد از تغییرات خودکارآمدی معلمان را تبیین می کند. براساس نتایج حاصل می توان بیان نمود که با سبک رهبری توزیعی می توان زمینه لازم جهت بهبود توانمندسازی روانشناختی و خودکارآمدی معلمان را فراهم ساخت.

توجه به بهزیستی سالمندان به عنوان گروهی رو به رشد در ساختار جمعیتی جوامع مدرن امروزی دغدغه بسیاری از محققان و روانشناسان در حوزه سلامت روان بوده است. اضطراب مرگ و کاهش کیفیت خواب در سالمندان از اختلالات شایع در میان این قشر به حساب می آید. کیفیت خواب یک معیار برای سنجش برخورداری افراد از خواب کافی است که اختلال در آن باعث بروز بیماری های مزمن و سایر بیماری های روانی و جسمی در سالمندان می شود. رویارویی اجتناب ناپذیر انسان با مرگ در دوره سالمندی، به عنوان منبعی از ترس و اضطراب شناخته می شود. این تحقیق به روش کتابخانه- مروری و به شیوه توصیفی انجام گرفته است که با بررسی مقالات، کتب و پایگاه های اینترنتی معتبر ابتدا به توضیح مفهوم اضطراب مرگ و کیفیت خواب پرداخته و سپس عوامل موثر بر این دو مولفه و راهبردهایی برای کنترل آن ها بیان شده است. نتایج بررسی ها حاکی از آن است که پرداختن به وضعیت سلامت روانی سالمندان امری مهم و ضروری است و دو مولفه اضطراب مرگ و کیفیت خواب تاثیر به سزایی بر این امر دارند. عواملی همچون افسردگی، سرسختی و هیجانات سالم در این مولفه ها نقش به سزایی دارند که با راهبردهایی نظیر ذهن آگاهی، خودشفابخشی، شناختی- رفتاری و غیره می توان آن ها را کنترل کرد.

کودکان مبتلا به کندفهمی تحصیلی با وجود ضریب هوشی برابر با همسالان خود در پیشرفت تحصیلی کمبودهای مشخصی نشان می دهند. این کمبودها تاثیر نامطلوبی بر کارکرد تحصیلی و خودپنداره کودک می گذارد. اگر این کمبودها درمان نشوند به مرور زمان پایداری نشان خواهند داد. اگر کندفهمی در دانش آموزان به موقع تشخیص داده نشود و یا اینکه به آن بی توجه باشیم می تواند مشکلات جدی برای آنها در پی داشته باشد. در مقابل دانش آموزان با سرعت بالا در یادگیری نیز به پیشرفت های قابل توجهی دست می یابند. یکی از مشکلات جدی در تدریس مجازی که دانش آموزان با آن روبه رو هستند، مساله کندفهمی دانش آموزان در یادگیری است. بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر رفع مشکل کندفهمی دانش آموزان در آموزش مجازی در درس ریاضی و ارایه راهکارهایی جهت رفع این مشکل بود. پژوهش حاضر از نوع قدام پژوهی از نوع کمی- توصیفی است. داده های پژوهش از طریق 1- درجه بندی کردن رفتار دانش آموزان در مباحث ریاضی 2- نظرسنجی از والدین 3- بررسی دفتر نمره کلاسی 4- مصاحبه با دانش آموزان 5- مصاحبه با معاون آموزشی آموزشگاه و 6-پیشینه پژوهشی جمع آوری شد. پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده و بررسی پیشینه پژوهشی، مدل نظر پژوهش جهت اجرا تدوین شد. نتایج حاصل از آموزش پژوهش حاضر نشان می دهد که وضعیت کندفهمی دانش آموزان بعد از اجرای راهکارهای پیشنهادی از حالت نامطلوب فاصله گرفته و به وضعیت قابل قبولی رسیده است؛ اما هنوز دانش آموزان برای رسیدن به بهترین حالت ممکن باید تلاش بیشتری انجام دهند و معلم نیز باید همواره از راهکارهای جدیدی استفاده نماید.

هدف پژوهش حاضر تعیین اثر بخشی مدیریت استرس برروی باورهای خودکارآمدی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران بود. این پژوهش از نوع مطالعات نیمه آزمایشی و از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل با گمارش تصادفی بود. جامعه آماری این پژوهش متشکل از کلیه دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران به تعداد1685 نفر بود. برای محاسبه حجم نمونه ازفرمول کوهن (1981) استفاده شد، حدود 100دانش آموزانتخاب شدند تعداد 40 نفر نمونه انتخاب و در دو گروه (20 نفر گروه آزمایش و 20 نفر گروه کنترل) به صورت تصادفی جایگزین شد. به عنوان پیش آزمون انجام شد و گروه آزمایش درمان مدیریت استرس را دریافت نمودند ،سپس پرسشنامه ذکر شده به عنوان پس آزمون در هر دوگروه اجرا شد. داده توسط آزمون تحلیل کو واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.سطوح معنی داری آزمون کلوموگروف-اسمیرنوف برای پیش آزمون وپس آزمون متغیرهای پژوهش (باورهای خودکارآمدی) بیشتراز 05/0 می باشد درنتیجه بین میانگین گروه های آزمایش وکنترل تفاوت معنی داروجود دارد (05/0<p). نتایج نشان داد باورهای خودکارآمدی درگروه آزمایش باگروه کنترل تفاوت معناداری وجود دارد وآموزش مدیریت استرس مبتنی برمدل شناختی- رفتاری بر باورهای خودکارآمدی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران.