مجله مطالعات علوم پزشکی
سال شانزدهم شماره 2 (تابستان 1384)

گرانباری آهن در بیماران بتا – تالاسمی باعث ایجاد رادیکال آزاد، به هم خوردن تعادل آنتی اکسیدانت / پراکسیدانت و در نهایت آسیب پراکسیداتیو بافتی می شود. آهن نقش مهمی در تولید رادیکال های فعال اکسیژن دارد. چرخه اکسیداسیون و احیا آن در حقیقت واکنش فنتون را تقویت می کند. این واکنش ها در تولید رادیکال هیدروکسیل که یک اکسید کننده قوی می باشد، نقش دارد. هدف از این مطالعه تعیین تاثیر استرس اکسیداتیو بر روی سطح ویتامین E، مالون دی آلدهید در بیماران بتا – تالاسمی ماژور است.
دراین پژوهش از میان بیماران بتا – تالاسمی ماژور که سن آن ها بین 16-2 سال بود، 20 نفر و از گروه کنترل بین 1 تا 18 سال، 20 نفر انتخاب و مقادیر ویتامین E، مالون دی آلدهید، آهن و فریتین آن ها اندازه گیری گردید.
نتایج نشان می دهد که اختلاف معنی داری بین مقادیر ویتامین E ± 4.25 14.07 با گروه کنترل ± 5.03 20.04 میکرومول P<0.005 و مالون دی آلدیید ± 0.03 0.34 با گروه کنترل 0.037 ± 0.194 میکرومول در لیتر در گروه کنترل وجود دارد. همچنین مقادیر آهن در بیماران 45.54 ± 160.97 و گروه کنترل 23.42 ± 61.16 میکروگرم در دسی لیتر و p=0.000 و فریتین 387.77 ± 1334.9 و گروه کنترل ± 50.29 34.15 با p=0.000 میکروگرم در لیتر اختلاف معنی داری را نشان می دهد.
نتایج این مطالعه نشان می دهد که استرس اکسیداتیو ایجاد شده در افزایش آنان در این بیماران نقش مهمی در کاهش محتوای آنتی اکسیدانتی ویتامین E داشته است. بالا بودن سطح سرمی مالون – دی الدیید در این بیماران نسبت به گروه کنترل نیز تایید کننده این تحقیق می باشد.

فتوکموتراپی یک روش درمانی موثر در درمان برخی بیماری های مقاوم از جمله پسوریازیس و ویتیلیگو است. این روش عوارضی نیز دارد که در این مطالعه عوارض ناشی از آن بر روی بیماران این بیماری مورد بررسی قرار می گیرد. هدف بررسی تعیین عوارض فتوکموتراپی در بیماران تحت درمان با این روش و مقایسه آن با مطالعات مشابه در سایر کشورهاست.
این مطالعه که به روش نمونه برداری ساده مقطعی انجام شده است در یک دوره دو ساله، 110 بیمار که به علل مختلف تحت فوتوکموتراپی قرار داشتند از نظر عوارض بررسی شدند.
تعداد کل بیماران 110 نفر است که از این تعداد 69 نفر زن (%62.72) و 41 نفر مرد (%37.27) می باشند. عوارض ایجاد شده شامل عوارض پوستی، گوارشی و چشمی بود شایع ترین عارضه پوستی اریتم با فرآوانی نسبی %59.09 است. همچنین شایع ترین عارضه چشمی علایم شبیه به کنژنکتیویت به شکل سوزش، آبریزش و پرخونی ملتحمه است که در 25 نفر از بیماران (%22.72) دیده شد، شایع ترین عارضه گوارشی، وجود تهوع در 50 نفر از بیماران (%45.45) می باشد.
در مقایسه با سایر مطالعات، برخی از عوارض مانند اریتم، خارش و تهوع در بیماران به طرز قابل توجهی بیشتر بود، در حالی که عوارضی مانند هیپرتریکوز، خشکی چشم و ایجاد آکتینیک کراتوزیس در بیماران بسیار کمتر دیده شد. در این مطالعه هیچ موردی از سرطان پوست دیده نشد در حالیکه در برخی مطالعات، مواردی از ایجاد سرطان های پوستی گزارش شده است.
بروز عوارض در بیماران مورد بررسی در مقایسه با بیماران سایر کشورها در برخی موارد دارای اختلاف بارزی است که احتمالا در برخی موارد به اختلاف تیپ های پوستی و در برخی موارد به اختلافات فرهنگی و اقتصادی در مورد استفاده صحیح از وسایل پیشگیری کننده بستگی دارد.

بزرگی طحال یک یافته شایع در بیماری های کبدی نظیر سیروز و CAH می باشد، هدف از این مطالعه، مقایسه میزان بزرگی طحال بر اساس درجه بندی اندکس طحالی با سونوگرافی در این دو بیماری است.
مطالعه به صورت توصیفی به وسیله سونوگرافی به ارزیابی اندکس طحالی بر روی 72 بیمار سیروزی و 34 بیمار CAH و 100 فرد سالم به عنوان شاهد و به روش یک سوکور در بخش های رادیولوژی بیمارستان امام خمینی تهران بین سال های 79 تا 81 پرداخته است. شدت بزرگی طحال بر اساس اندکس طحالی که حاصل ضرب بزرگترین طول در بزرگترین عرض طحال در یک مقطع کرونال روشی شناخته شده، سریع و آسان می باشد درجه بندی شده است.
در این بررسی بزرگی طحال با درصد بالایی در بیماران دیده شد گرچه در موارد زیادی طحال قابل لمس نبوده است.
بحث: با درجه بندی اندکس طحالی در این دو بیماری و مقایسه آن ها با هم و نیز مقایسه با افراد سالم شاهد دیده شده است که در سیروز %83.5 بیماران اسپلنومگالی مساوی یا بیشتر از درجه II و %55.5 بالای درجه III دارند در حالی که در CAH تنها %18 بیماران اسپلنومگالی با درجه مساوی یا بیشتر از II دارند یعنی %82 کمتر از درجه II و یا در حد طبیعی هستند و فقط %6 درجه III بوده اند که می تواند در افتراق این دو بیماری بسیار کمک کننده باشد. (P<0.001)

کمبود ویتامین D به وسیله سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D3 ارزیابی می شود. مطالعات متعدد کمبود ویتامین D را در میان زنان کشورهای آفتابی آسیایی نشان می دهد. هدف از این مطالعه ارزیابی کمبود ویتامین D در بین خانم های شهرستان ارومیه می باشد.
در این بررسی سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D3 در 162 نفر از خانم های 15-40 ساله که با دردهای استخوانی عضلانی به درمانگاه های ارتوپدی مراجعه نموده بودند اندازه گیری شد. این افراد بیماری های سیستمیک و عصبی عضلانی نداشتند و در زمان مطالعه حامله و شیرده نبودند. متغیرهای مطالعه عبارت از: سن، شغل، محل سکونت، تعداد زایمان و مدت زمان شیردهی بودند.
نتیج نشان می دهد که 57.4 درصد از نمونه ها کمبود شدید ویتامین D داشتند که سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D3 آن ها، کمتر از 10 ng/Mlبود همچنین 24.7 درصد دارای کمبود متوسط ویتامین D بودند که سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D3 آن ها بین 10-20 ng/ml بود و 17.9 درصد آن ها طبیعی بودند که سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D3 آن ها بیشتر از 20 ng/ml بود. از متغیرهای مطالعه فقط وابستگی سن معنی دار بود و کمبود ویتامین D در سنین پایین به روشنی زیاد می باشد p=0.003.
عدم قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید علت اصلی کمبود ویتامین D است که در این مورد غنی سازی مواد غذایی با ویتامین D، توصیه می شود.

بررسی مطالعات، نشان می دهند که خصوصیات و موقعیت اجتماعی خانواده ها نقش مهمی در زنده ماندن یا بیماری کودکان ایفا می نماید. این مطالعه اثرات ازدواج خویشاوندی را در نقاطی که ازدواج های فامیلی در آن ها رایج می باشد مورد بررسی قرار می دهد.
مطالعه بر مبنای تعیین خصوصیات دموگرافیک مردم منطقه و نوع ازدواج آن ها می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از روش پرسشنامه و مصاحبه رو در رو استفاده شد.
متوسط میزان ازدواج فامیلی در زوج های مورد بررسی، در حدود 20، %23 می باشد. از بیماران بتا تالاسمی موجود منطقه 1، %59 در خانواده هایی که ازدواج فامیلی داشتند روی داده است. در 5، %28 موارد ازدواج فامیلی درجه سه، سابقه حداقل یک بار سقط وجود داشت. در بیماران هموفیلی منطقه 1،%38 موارد ناشی از این نوع ازدواج بود. درصد ابتلای افراد فامیل در افراد ناشنوا، نابینا و عقب مانده ذهنی به ترتیب برابر، %60، %63 و 45،%15 بود. مادران دارای سن بالاتر، سطح سواد بیشتر و ساکن در مناطق شهری حدود %50 کمتر از مادران مبتلا دارای چنین مشکلی هستند.
بحث: از یافته های این مطالعه چنین بر می آید که ازدواج فامیلی دارای نقش برجسته ای در ایجاد بیماری های برشمرده دارد، لذا برای پیشگیری از بروز آن ها باید به اصلاح باورهایی پرداخت که باعث گرایش مردم به این نوع ازدواج ها می گردد.

متخصصان درد تخمین می زنند حداقل 90 درصد از بیمارانی که درد دارند، باید به طور رضایت بخشی از درد رهایی یابند، در حالی که به رغم کوشش های بیست ساله مبنی بر آموزش حرفه ای بهداشت و سلامتی، حداقل پنجاه درصد از بیماران درد متوسط تا شدیدی را تجربه می کنند. اهداف این پژوهش شامل: تعیین نحوه و میزان رعایت حقوق بیمار در رابطه با کنترل درد، تعیین علل عدم رعایت حقوق بیمار در رابطه با کنترل درد بعد از عمل، ارایه راهکارهای عملی برای تحقق حقوق بیمار در رابطه با کنترل درد می باشد.
جهت بررسی اولیه و پایه، دو بیمارستان دولتی در دسترس انتخاب شد، تعداد 30 بیمار سرطانی که تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند، به منظور تبیین وضع موجود، به روش غیر احتمالی (در دسترس) انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل فرم راهنمای مصاحبه با بیماران و فرم راهنمای مصاحبه با پرستاران در زمینه سنجش دانش، نگرش و عملکرد پرستاران و علل عدم رعایت حقوق بیماران در زمینه کنترل درد و راهکارهای پیشنهادی آنان برای حل این مشکل بود.
تجزیه و تحلیل اطلاعات در مرحله اول بر اساس بررسی که از خود بیماران در زمینه رعایت حقوق آن ها در زمینه کنترل درد انجام شده بود نشان داد فقط %30.9 حقوق بیماران رعایت شده است. بررسی مرحله دوم نظر خواهی از پرستاران در زمینه علل عدم توجه و رعایت حقوق بیماران در این زمینه بوده که مهمترین علل رویکرد نامناسب پرستاران به درد که آن را به عنوان یک شکایت (و نه به عنوان پنجمین علامت حیاتی) مد نظر قرار می دهند، عدم توجه و کمبود آگاهی پرستاران نسبت به اهمیت و پرداختن بیشتر به روش های غیر دارویی تسکین درد و فقدان یک روش و ابزار مناسب برای ارزیابی درد بودند.
بر اساس یافته سه راهکار ارایه شد؛ راهکارهای تدوین و تنظیم پروتکل درد مطابق استانداردهای نوین کمسیون مشترک در زمینه تایید و ارزشیابی سازمان های مراقبتی درمانی (Joint Commission on Accreditation of Health Care Organizations) JCAHO در بیمارستان ها و برپایی کارگاه های آموزشی با بحث لزوم رعایت حقوق بیماران در زمینه کنترل مناسب درد و ملزم کردن پرستاران به بررسی مناسب درد و استفاده از روش های غیر دارویی تسکین درد در کنار استفاده از داروهای ضد درد و اجرای دقیق آیین نامه اجرایی برای حل این معضل پیشنهاد گردید.

بررسی پاسخ ایمنی سلولی در التهاب معده ناشی از هلیکوباکتر فلیس در موش سوری و نقش ایمونوپاتولوژیک آن، و نیز مقایسه invitro آنتی ژن محلول پروتیینی با آنتی ژن حرارت دیده و آنتی ژن اوره آز هلیکوباکتر در ایجاد پاسخ پرولیفراتیو اختصاصی آنتی ژن و غیر اختصاصی آنتی ژن بود.
در این بررسی 15 موش سوری از نژاد C57 BL/6، 6 تا 8 هفته سن در 5 دسته 3 تایی به کار رفت. چهار دسته از موش ها با سه دوز 107 ×3 باکتری زنده آلوده شدند و در زمان های 2 و 8 هفته پس از آلودگی از نظر پاسخ پرولیفر اتیولنفوستیی و تولید IFN-g، نوع پاسخ های سلولی التهابی شرکت کنند در گاستریت و میزانAb ضد هلیکوباکتر فلیس، قبل و بعد از تزریق آنتی IFN-g به موش ها، مورد ارزیابی قرار گرفتند و با ارزش های نظیر، به دست آمده از موش های غیر آلوده شاهد مقایسه شدند. از آزمون مربع کای جهت پی بردن به اختلاف معنادار بین نتایج موش های آلوده و غیر آلوده در سطح اطمینان %95 استفاده شد.
پاسخ پرولیفراتیوقوی لنفوسیتی در برابر آنتی ژن محلول فقط در موش های آلوده به هلیکوباکتر مشاهده گردید به طوری که ضریب تحریک لنفوسیت آن ها برابر 50، و حال آن که در موش های غیر آلوده برابر 7 بود. در مقابل آنتی ژن اوره آز و باکتری حرارت دیده غیر فعال در موش های آلوده و غیر آلوده پاسخ پرولیفراتیو تقریبا یکسان ایجاد نمودند. در امتحان زیر بینی معده موش های آلوده دو هفته پس از عفونت تراکم نوتروفیل نسبت به منونوکلئر برتری داشت. و حال آن که 8 هفته پس از عفونت تراکم منونوکلئر نسبت به نوتروفیل فزونی یافت. مقدار IFN-g دو هفته پس از آلودگی 525 پیکوگرم و هشت هفته بعد از آلودگی 755 پیکوگرم / میلی لیتر بود. سه هفته پس از تزریق آنتی IFN-g به یک دسته از موش های آلوده، میزان IFN-g، آنتی بادی IgG ضد هلیگوباکتر و میزان التهاب معده به طور چشمگیری نسبت به دسته شاهد کاهش یافت (P<0.005).
نتیجه گیری و بحث: در این پژوهش دو نوع پاسخ ایمنی با واسطه سلولی بر اساس نوع آنتی ژن هلیکوباکتر، مشاهده گردید. اولی، یک پاسخ غیر وابسته به هلیکوباکتر بود که هم در موش های آلوده و هم غیر آلوده وجود داشت و بر ضد آنتی ژن های اوره آزو باکتری حرارت دیده ایجاد شدند. دومی، یک پاسخ وابسته به هلیکوباکتر بود که در برابر آنتی ژن محلول پروتیینی ایجاد شد و منحصر به موش هایی بود که قبلا با هلیکوباکتر آلوده شده بودن هم چنین داده ها نشان داد که عفونت باهلیکوباکتر یک پاسخ مشخص لنفوسیتی از نوع Th1 و اختصاصی آنتی ژن را در موش ها تحریک می کنند و یک واکنشDTH موضعی در معده ایجاد می نمایند که سبب آسیب ایمونوپاتولوژیک در معده می گردد و می توان با از بین بردن IFN-g در بدن از بروز آن جلوگیری کرد.

شیوع هیپوتیروییدی مادرزادی در جوامع آسیایی همچون ایران، نسبت به سایر جوامع بیشتر است یکی از علل احتمالی آن ازدواج های فامیلی می باشد. در این مطالعه میزان ازدواج های فامیلی در والدین نوزادان هیپوتیرویید و سالم مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است.
از خرداد 81 لغایت مرداد 82، غلظت T4 و TSH نمونه های سرمی 40000 نوزاد 3-7 روزه در شهر اصفهان به ترتیب به روش های RIA و IRMA اندازه گیری شد. نوزادان با g/dl μ T4<6.5 و TSH>20 mlU/L فراخوان شدند. تشخیص بیماری بر اساس مقادیر مرجع TSH و T4 سرمی بعد از روز هفتم متناسب با سن آنان انجام) TSH>10 mlU/L و g/dl T4<6.5 (و نسبت خانوادگی والدین نوزادان هیپوتیرویید و سالم مورد مقایسه قرار گرفت.
از 700 نوزاد فراخوان شده (میزان فراخوان %1.75)، 117 نفر هیپوتیرویید بودند (1 در هر 342 تولد). بین بروز هیپوتیروئید مادرزادی و وجود ازدواج فامیلی (دور و نزدیک با هم) رابطه معنی داری وجود نداشت (X2=3.3, P=0.06)، در حالی که نسبت شانس این اختلال در نوزادان با والدین دارای ازدواج های فامیلی نزدیک نسبت به والدین بدون ازدواج های فامیلی نزدیک 1.93 بود (X2=10.9, p=0.009).
با توجه به شیوع بالای هیپوتیرویید مادرزادی در جامعه و میزان نسبتا بالای ازدواج های فامیلی به خصوص فامیلی نزدیک و با در نظر گرفتن نقش این ازدواج ها در افزایش میزان بروز بیماری هیپوتیرویید، ارایه راهکارهایی جهت افزایش سطح آگاهی جامعه در رابطه با شیوع این بیماری ضروری است.

آکتینومیکوزیس عفونتی است با سیر پیشرونده کند که به وسیله باکتری های بی هوازی ایجاد می شود و حدود 20 درصد موارد عفونت شکم را گرفتار می کند. در این مطالعه یک مورد نادر بیماری که محدوده به کبد و طحال است معرفی می شود.
معرفی بیمار: بیمار مردی است 39 ساله که با درد در قسمت پهلوی چپ شکم مراجعه کرده است. بیماری از هشت ماه قبل شروع شده و گاهی نیز همراه تب بوده است. یافته های آزمایشگاهی افزایش فسفاتاز قلیایی را نشان می دهد سی تی اسکن شکم، ضایعات فضاگیر Mixed در خلف طحال را مشخص نمود. بیمار تحت لاپاراتومی قرار گرفت. در گزارش پاتولوژی طحال برداری و بیوپسی کبد، آبسه آکتینومیکوزی در کبد و طحال مشخص گردید. پس از جراحی، بیمار با حال عمومی خوب و با تجویز پنی سیلین خوراکی مرخص گردید.

آنژیومیکزومای مهاجم یک تومور خوش خیم نادر بافت نرم با رشد آهسته است، این تومور با تهاجم موضعی و بدون متاستاز بیشتر در نواحی لگنی و پرینه زنان دیده می شود بروز آن در مردان نادر است به رغم ظاهر بافت شناسی آرام، تمایل خاصی به عود موضعی دارد.
معرفی بیمار: بیمار مردی است 54 ساله که از 5 سال پیش دارای توده بدون درد به قطر 6×8.5×11 سانتی متر در ناحیه فوقانی اسکروتوم چپ می باشد. مطالعه آسیب شناسی و ایمنوهیستوشیمی با تشخیص آنژیومیکزومای مهاجم مطابقت دارد.
بحث: در این گزارش جنبه های ریخت شناسی که برای افتراق این ضایعه از سایر تشخیص های افتراقی ضروری می باشد، مورد بحث است. آنژیومیکزومای مهاجم باید از انواع خوش خیم و بد خیم تومورهای میکزوییدی افتراق داده شود. رزکسیون وسیع تومور با حاشیه سالم اساس درمان را تشکیل می دهد.