نشریه دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 18، بهار 1383)

موضوع رادیکال های آزاد و گونه های فعال اکسیژن و اثرات آنها بر سیستم های بیولوژیک، یکی از مباحث مهم و مطرح در پزشکی است. این عوامل می توانند به طور برگشت ناپذیر به مولکول های حیاتی نظیر اسیدهای نوکلئیک، پروتئین ها، لیپیدها و لیپوپروتئین ها آسیب وارد نمایند. آنتی اکسیدان ها قادرند سیستم های بیولوژیک را در برابر این عوامل محافظت نمایند. برخی از گیاهان دارویی حاوی مقادیر بالایی از آنتی اکسیدان هستند که مصرف این گیاهان می تواند در سلامتی انسان موثر باشد. هدف از این مطالعه ارزیابی خواص آنتی اکسیدانی تعدادی از گیاهان دارویی ایران انجام شد.
بر اساس اطلاعات موجود در طب سنتی، تعداد 28 گیاه دارویی موثر در کاهش قند خون، چربی خون، فشار خون و آترو اسکلروز انتخاب و عصاره آبی و الکلی آنها تهیه گردید. قدرت آنتی اکسیدانی تام این گیاهان با روش (FRAP (Ferric Reducing/Antioxidant Power مورد بررسی قرار گرفت؛ همچنین توانایی عصاره این گیاهان با غلظتهای مختلف در مهار همولیز گلبول های قرمز ایجادشده به وسیله پر اکسید هیدروژن (H2O2) مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج به صورت میانگین و انحراف معیار حاصل از تکرار حداقل 3 بار آزمایش محاسبه و با یکدیگر مقایسه شدند. برای مقایسه اثر غلظتهای مختلف از آزمون آماری One Sample t استفاده شد.
در بین عصاره های آبی گیاهان دارویی مورد مطالعه، بیشترین قدرت آنتی اکسیدانی به ترتیب در مرزنجوش، گل سرخ، مریم گلی، دارواش، اکلیل الملک، برگ گردو و سرخ ولیک مشاهده گردید و همبستگی مثبت و معنی داری بین قدرت آنتی اکسیدانی عصاره های آبی و الکلی به دست آمد(r=0.671,P<0.001). گیاهان دارویی با خاصیت آنتی اکسیدان بالا توانستند بخوبی همولیز گویچه های قرمز ایجاد شده توسط H2O2 را خنثی نمایند (0.05>p) با افزایش قدرت آنتی اکسیدانی، میزان مهار همولیز گلبول های سرخ نیز افزایش یافت (0.007>P و 0.646=r). لازم به ذکر است برخی از گیاهان دارویی با نشان دادن خواص پراکسیدانی موجب افزایش میزان همولیز گلبول های قرمز شدند.
با توجه به این که برخی از گیاهان دارویی سنتی، سرشار از آنتی اکسیدان های طبیعی می باشند که می توانند فعالیت رادیکال های آزاد را خنثی نمایند، توصیه می شود از این گیاهان به عنوان پیشگیری از بیماری های مختلف، کمک به درمان بعضی از بیماری ها و همچنین جلوگیری از ایجاد عوارض آنها، در کنار داروهای شیمیایی جدید استفاده شود.

جراحی دریچه آئورت به روش استرنوتومی محدود، ترومای جراحی، عوارض، اتلاف خون و مدت اقامت بیمار در بیمارستان را کمتر می کند. مطالعه حاضر با هدف مقایسه عواقب زودرس عمل جراحی به دو روش کمتر تهاجمی (Minimaly Invasive Surgery: MIS) و مرسوم (Conventional Surgory: CS) انجام شد.
در این مطالعه مورد- شاهدی، 20 بیمار عمل شده به روش کمتر تهاجمی (MIS) (گروه مورد) و 20 بیمار به روش مرسوم جراحی آئورت (CS) (گروه شاهد) مورد مطالعه قرار گرفتند. روش عمل جراحی به جز برش پوستی و استرنوم یکسان بود. همه بیماران تا یک ماه پس از عمل در درمانگاه پیگیری شدند و نتایج زودرس پس از عمل با استفاده از آزمونهای آماری Fisher و Mann-Whitney مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
مدت زمان عمل، مدت زمان سیر کولوسیون خارج بدن و زمان بستن آئورت در گروه MIS (مورد) طولانی تر بود. میزان خونریزی ها و بهبود گرادیان آئورت پس از عمل در دو گروه یکسان بود اما مدت اقامت در بیمارستان و بخش مراقبتهای ویژه درگروه مورد نسبت به گروه شاهد، کوتاهتر بود.
بر اساس نتایج، روش استرنوتومی محدود در جراحی دریچه آئورت بویژه در بیماران جوان با توجه به صدمه جراحی کمتر، مخارج کمتر، نتایج زیبایی بهتر و رضایت بیشتر بیمار، می تواند روش مناسبی باشد.

هیرسوتیسم افزایش موهای انتهایی و وابسته به آندروژن در زنان می باشد که می تواند به دلایل ایدیوپاتیک، مشکلات تخمدانی، غدد فوق کلیه، غده هیپوفیز و مصرف داروها رخ دهد. این مطالعه با هدف تعیین شیوع هیرسوتیسم و رابطه آن با عواملی همچون شاخص توده بدن (Body Mass Index: BMI)، الگوی قاعدگی، آکنه، سابقه PCOS، رنگ پوست و مو و سابقه خانوادگی در دختران دبیرستان و دانشگاهی شهر بیرجند طراحی گردید.
در این مطالعه مورد-شاهدی، پس از تعیین شیوع هیرسوتیسم در دانش آموزان دبیرستانهای دخترانه و دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، 750 نفر (مورد) به روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شدند. در مرحله دوم بیماران هیرسوت با افراد غیر بیمار همان مقطع (شاهد) که به صورت تصادفی انتخاب شدند، به منظور تعیین عوامل مرتبط با هیرسوتیسم مورد مطالعه قرار گرفتند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمونهای آماری t و رگرسیون لجستیک در سطح 05/0=? مورد تحلیل آماری قرار گرفتند.
از بین 750 دانش آموز دختر دبیرستانی و دانشگاهی مورد مطالعه 126 نفر (8/16%) هیرسوتیسم داشتند. بین میانگین BMI در گروه مورد (7/20) و شاهد (6/19) اختلاف معنی داری وجود داشت. شانس بروز هیرسوتیسم در افراد چاق و دارای اضافه وزن 9/11 برابر افراد طبیعی (019/0=P)، در افراد با آکنه فعال 98/2 برابر بدون آکنه (004/0=P)، در افراد با رنگ موی مشکی 96/3 برابر افراد با رنگ موی قهوه ای (001/0>P)، در افراد با رنگ پوست سبزه 9/5 (02/0=P) و در افراد با رنگ پوست سبزه تند 9/20 برابر (001/0>P) افراد با رنگ پوست سفید و در افراد با سابقه فامیلی مثبت از هیرسوتیسم 13/50 برابر افراد بدون سابقه خانوادگی هیرسوتیسم برآورد گردید (001/0>P)؛ ولی ارتباط معنی داری بین الگوی قاعدگی و سابقه سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) با هیرسوتیسم مشاهده نشد.
نتایج این مطالعه نشان داد که هیرسوتیسم با BMI، رنگ پوست، رنگ مو و سابقه خانوادگی ارتباط معنی داری دارد؛ به همین دلیل استفاده از رژیم های کم کالری و کاهش وزن در درمان بیمارانی که به علت هیرسوتیسم و یا اختلال قاعدگی همراه با چاقی مراجعه می کنند، به عنوان اولین روش درمانی توصیه می شود.

در کشور ما واکسیناسیون همگانی سرخک، سرخجه (MR) در آبان ماه سال 1382 برای گروه سنی 5 تا 25 سال انجام شد. یکی از مسائل مهم در جریان واکسیناسیون همگانی عوارض ناشی از واکسن است. مطالعه حاضر با هدف بررسی عوارض گزارش شده پس از بسیج همگانی واکسیناسیون در جمعیت واکسینه شده شهرستان بیرجند انجام شد.
در این مطالعه مقطعی و توصیفی تحلیلی، جامعه مورد پژوهش افراد واکسینه شده در طرح واکسیناسیون سرخک، سرخجه شهر بیرجند بود. از این جامعه، افرادی که دچار عارضه شدند و عوارض آنها توسط رابطین بهداشتی در فرم مربوطه ثبت شده بود، براساس متغیرهای سن، جنس، نوع عارضه و زمان بروز آن، مکان واکسیناسیون، اقدامات درمانی و وضعیت نهایی واکسینه شده بررسی گردید؛ اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون آماری x2 مورد تحلیل قرار گرفت.
از مجموع 163323 فرد واکسینه شده، عارضه در 98 مورد گزارش و ثبت شد. 2/61% عوارض در زنان و 8/38% در مردان بود؛ از نظر گروه سنی بیشتر عوارض در گروه سنی 5 تا 15 سال (6/61%) بود. 2/59% موارد ساکن شهر و 8/40% ساکن روستا بودند. شایعترین عوارض شامل تهوع و استفراغ 45 مورد (9/45%)، سردرد 42 مورد (8/42%)، سرگیجه و بیقراری 39 مورد (9/39%) و تب 36 مورد (7/36%) بود. 98% افراد به صورت سرپایی درمان شده بودند و در 9/95% بهبودی کامل داشتند.
عوارض گزارش شده به دنبال واکسیناسیون همگانی MR در شهرستان بیرجند بسیار ناچیز و عمدتا از نوع خفیف و با بهبودی کامل بود.

هنوز حاملگی ناخواسته یکی از مشکلات جامعه است که عوارض نامطلوبی برای سلامت مادر و نوزاد در پی دارد. مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع حاملگی ناخواسته و رابطه آن با وزن نوزاد انجام شد.
در این مطالعه مقطعی که در نیمه دوم سال 1379 اجرا شد، با 260 زن باردار مراجعه کننده به مرکز آموزشی، درمانی کوثر مصاحبه شد و وزن نوزادان تازه متولد شده، اندازه گیری و ثبت گردید. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آمار توصیفی- تحلیلی و آزمون مقایسه میانگین و نسبتها مورد تحلیل قرار گرفت.
میزان حاملگی های ناخواسته به طور کلی 9/36% بود که برای زنان ساکن شهر 28% و برای زنان ساکن حومه 5/42% به دست آمد. بروز کم وزنی در نوزادان حاملگی خواسته 1/9% و در ناخواسته 5/12% و میانگین وزن نوزادان خواسته 20±3280 گرم و نوزادان ناخواسته 25±3180 گرم بود؛ این اختلاف از نظر آماری معنی داری نبود.
در بررسی حاضر، شیوع حاملگی های ناخواسته نسبت به مطالعه 5 سال قبل از آن کاهشی حدود 8% را نشان داد؛ اگرچه رابطه ای بین وزن نوزاد با نوع حاملگی مشاهده نشد ولی انجام مطالعات تحلیلی از نوع آینده نگر با حذف عوامل مخدوش کننده ضروری به نظر می رسد.

با توجه به اثرات آسپرین در خونریزی بعد از عمل و توصیه برخی از جراحان قلب به قطع آسپرین، مطالعه حاضر با هدف مقایسه بین میزان خونریزی بعد از عمل بای پاس عروق کرونر در گروهی از بیماران که قبل از عمل آسپرین مصرف کرده اند، با گروهی که قبل از عمل مصرف آسپرین آنها قطع شده است، انجام شد.
این مطالعه نیمه تجربی (کارآزمایی بالینی) بر روی 200 بیمار بستری در بخش جراحی قلب بیمارستان قائم (عج) که تحت عمل (CABG) Coronary Artery Bypass Graft قرار گرفته بودند، انجام شد. بیماران در دو گروه 100 نفری قرار گرفتند. گروه اول بیماران تحت عمل CABG بدون قطع آسپرین، به عنوان گروه مورد و گروه دوم بیماران تحت عمل CABG که حداقل 48 ساعت قبل از عمل، آسپرین آنها قطع شده بود، به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شدند. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمون t، مورد تحلیل آماری قرار گرفتند.
میزان خونریزی در 6 و 12 ساعت اول پس از عمل در بیمارانی که قبل از عمل تحت درمان با آسپرین بودند، نسبت به بیمارانی که آسپرین آنها قبل از عمل قطع شده بود، بیشتر بود.
با توجه به نتایج کسب شده از این مطالعه، به نظر می رسد بیمارانی که مجبور به مصرف آسپرین هستند و نمی توانند آن را قبل از انجام عمل CABG قطع کنند، نسبت به بیمارانی که قادر به قطع مصرف آسپرین قبل از انجام عمل CABG هستند، بیشتر در معرض خطر خونریزی هستند و بنابراین به مراقبت دقیق تری نیاز دارند.

بیماری های اسهالی حاد نه تنها به عنوان یکی از عوامل عمده ایجاد عوارض در مناطق مختلف جهان (حدود یک میلیارد نفر در سال) هستند، بلکه علت اصلی مرگ و میر (علل 4 تا 5 میلیون مورد مرگ در سال) نیز می باشند. مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر کپسول نرم مرزه (Lomex) در درمان اسهال نوع I و مقایسه آن با دارونما انجام شد.
در این مطالعه کارآزمایی دوسوکور تصادفی کنترل شده، 56 نفر از بیماران مبتلا به اسهال نوع I در محدوده سنی 10 تا 65 سال مورد بررسی قرار گرفتند. پس از جلب رضایت شرکت در پژوهش، ابتدا پرسشنامه ای شامل مشخصات فردی، زمان شروع اسهال، تعداد دفعات در روز، تب و... تکمیل و بیماران به صورت تصادفی در 2 گروه دریافت کننده کپسول نرم مرزه (دارو) و گروه دارونما قرار گرفتند و وضعیت آنان 24، 48 و 72 ساعت بعد مورد ارزیابی قرار گرفت. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از آزمونهای آماری t و Mann-Whitney مورد تحلیل قرار گرفتند.
میزان بهبودی اسهال در 24 ساعت اول در گروه دارو 63% و در گروه دارونما 9/25% بود؛ این اختلاف از نظر آماری معنی دار تلقی گردید (013/0=P). این تفاوت 48 و 72 ساعت بعد از شروع بیماری نیز معنی دار بود (به ترتیب 001/P<0 و 058/P=0). فراوانی دل پیچه 24 ساعت بعد از شروع درمان در گروه دارو 7/35% و در گروه دارونما 68% بود (058/0=P). از نظر فراوانی دل پیچه، 48 ساعت بعد از اولین مراجعه اختلاف معنی داری بین گروه دریافت کننده دارو و گروه دارونما وجود داشت (001/P<0). در مورد تعداد دفعات اجابت مزاج، 48 ساعت بعد از مراجعه اختلاف معنی داری بین دو گروه مشاهده گردید (001/P<0) و در گروه دارو به نحو بارزی کمتر بود. میانگین زمان قطع اسهال در گروه دارو 6/22± 7/25 ساعت و در گروه دارونما 7/25± 2/50 ساعت بود؛ این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود (001/P<0)؛ زمان قطع دل پیچه در گروه دارونما 5/21± 24 و در گروه دارو 12± 8/10 ساعت بود (038/P=0).
نتایج این تحقیق ارزش داروی گیاهی کپسول نرم مرزه (LomexR) را در برطرف کردن علائم اسهال نسبت به دارونما مشخص نمود.

بیماری هیداتید یا اکی نوکوکوزیس با گسترش جهانی خود در مناطق آندمیک، یک مشکل بهداشتی محسوب می شود.
انسیدانس بیماری در جوامع مختلف به میزان شیوع بیماری در میزبانان واسط مانند گوسفندان، خوکها و گله های گاو موجود در آن نواحی بستگی دارد. این بیماری در آمریکای جنوبی، ایسلند، استرالیا، نیوزلند و جنوب آفریقا به صورت آندمیک مشاهده شده و کشور ما نیز از نواحی آلوده به این بیماری محسوب می شود. تقریبا هیچ عضوی از بدن از ابتلای به بیماری مصون نیست. بیماری هیداتید قلب اگر چه نادر است ولی گهگاه در مطبوعات پزشکی مواردی از آن گزارش می شود. در این مقاله یکی از این موارد، یعنی ابتلای جدار قدامی بطن چپ و سپتوم بین دو بطن به بیماری اکی نوکوکوزیس گزارش می شود.