فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های ارتباطی
پیاپی 42-43 (تابستان و پاییز 1384)
- 258 صفحه، بهای روی جلد: 8,000ريال
- تاریخ انتشار: 1384/07/19
- تعداد عناوین: 12
-
صفحه 5
-
صفحه 7تمرکز اصلی این مقاله بر تشریح نقش رادیو در کنترل بحران بلایا و فجایع طبیعی مانند زلزله، سیل و... است. نویسنده معتقد است مدیران و کارگزاران رسانه های گروهی برای ایفای نقش فعال و کارآمد در شرایط بحرانی باید در وهله نخست، شناخت دقیقی از نوع بحران و آثار و پیامدهای آن به دست آورند و سپس با شناخت ضرورت های اجتماعی و ویژگی های مخاطبان، رسانه مناسب را بر مبنای ظرفیت ها و کارکردهای خاص آن، انتخاب کنند. از این منظر در مدیریت و کنترل بحران های طبیعی، برای رسانه ها سه کارکرد اساسی در نظر گرفته شده است که عبارتند از: آموزش، مواجهه با بحران و پشتیبانی و اصلاح. بنابراین، رسانه ها در شناخت وضعیت بحران، ایجاد آمادگی در بخش های مختلف جامعه و سازمان های مسئول و آموزش شیوه های مقابله با فجایع و بلایای طبیعی در مراحل مختلف بحران، نقش مهمی ایفا می کنند. همچنین در حین بحران و پس از آن با اطلاع رسانی سریع و اثربخش، ایجاد هماهنگی بین نهادهای مسئول، آرامش بخشی و کاهش فشار روانی بازماندگان و... به حذف شرایط بحران و بازگشت به وضعیت عادی کمک می کنند.
نویسنده در ادامه، نقش ویژه رادیو را در مدیریت بحران های طبیعی، بر مبنای کارکردها و ظرفیت های این رسانه، مورد واکاوی قرار داده و مزیت ها و برتری های این رسانه را در مقایسه با دیگر رسانه ها، برشمرده است.
-
صفحه 27افزایش نقش رسانه های گروهی در حوزه های گوناگون زندگی بشری، باعث شده استفاده از آنها در تحولات سیاسی و اجتماعی و مناقشات بین المللی به گونه چشمگیری رشد یابد. از این رو در این مقاله سعی شده است به این پرسش محوری پاسخ داده شود که آیا می توان از رسانه ها برای کاستن بحران ها و حفظ صلح و امنیت جهانی بهره جست؟ یا آنها در خدمت بحران و جنگ خواهند بود؟
نویسنده با بررسی انواع سوء استفاده قدرت های جهانی از رسانه ها طی دو دهه اخیر، به شکل گیری نوعی استبداد اطلاعاتی اشاره می کند که از طریق امپریالیسم خبری و تسلط بر جریان تولید و انتشار اخبار، به بحران سازی در عرصه روابط بین الملل دامن می زند. وی در ادامه، نقش رسانه های غربی را در بحران حمله نیروهای ائتلاف به عراق به رهبری امریکا، مورد واکاوی قرار می دهد و اظهار می دارد که در جنگ های نوین یا به عبارت دقیق تر جنگ های پست مدرن ابزارهای جنگی ترکیبی از رسانه ها و ادوات نظامی پیشرفته است که با اقدام رسانه ای و جنگ روانی شروع شده و به جنگ نظامی می انجامد و ایفای نقش رسانه ها، مناقشه نظامی را عملا به جنگ رسانه ای تبدیل می کند. در جنگ اخیر نیروهای ائتلاف علیه عراق از شبکه های اطلاع رسانی نوین به ویژه شبکه های تلویزیونی ماهواره ای و اینترنت استفاده گسترده و زیرکانه ای شد. تحولاتی که در تاکتیک ها و فراتاکتیک های رسانه ای و ایجاد شرایط بحرانی رخ داد به گونه ای بود که می توان در بسیاری از زمینه ها آنها را تحولات جدید در گستره نقش آفرینی رسانه ها در شرایط بحرانی نامید. تاکتیک های استفاده شده در این جنگ رسانه ای عبارت بودند از: تنهاسازی دشمن، آتش تهیه تبلیغاتی قبل از شروع جنگ نظامی، استفاده از تصویربرداران و خبرنگاران در صفوف اول جبهه، برتری تصویربرداران و خبرنگاران در صفوف اول جبهه، برتری تصویربرداران بر خبرنگاران رسانه های نوشتاری و گفتاری و استفاده از رسانه های متکثر به جای رسانه های انحصاری.
-
صفحه 59جهانی شدن کسب و کار و دسترسی گسترده به رسانه ها به واسطه فناوری های جدید، وضعیت سازمان ها را بیش از پیش شفاف کرده است. با توجه به اینکه آشنا نبودن سازمان ها با نحوه مدیریت رسانه ها در زمان بحران ممکن است خسارت ناشی از آن را افزایش دهد، آگاهی از نحوه ارتباط با رسانه ها در همه اوقات برای سازمان ها امری ضروری است. بنابراین هدف این مقاله دستیابی به درکی عمیق تر از نحوه ارتباط سازمان با رسانه ها در زمان های بحرانی است که در این خصوص سعی شده است از تمامی نظریات مربوط به این امر برای ارائه یک مدل پیشنهادی اقتضایی کمک گرفته شود. بدین منظور پس از بررسی و تجزیه تحلیل نظریات چندین صاحبنظر، استراتژی های ارتباط با رسانه ها در طول بحران در قالب مدل پیشنهادی ارائه شده است. از نکات قابل توجهی که در این مقاله می توان به آن اشاره کرد، ضرورت حفظ ارتباط با رسانه ها در طول بحران است که باید تلاش کرد همواره حفظ شده و ادامه یابد. لزوم تدوین برنامه ارتباطی بحران و تعیین یک شخص سخنگو برای برقرار کردن ارتباط با رسانه ها، مشخص کردن مخاطبان هدف و در نهایت علاقه مندی مدیران و کارکنان سازمان به حل بحران در مرحله پس آن از دیگر نکات نکات مورد توجه در این مقاله است.
واژه های کلیدی: استراتژی ارتباطی، رسانه های ارتباطی، مدیریت بحران، ارتباط بحرانی و برنامه ارتباطیکلیدواژگان: استراتژی ارتباطی، رسانه های ارتباطی، مدیریت بحران، ارتباط بحرانی و برنامه ارتباطی -
صفحه 81خشونت گرایی تماشاگران فوتبال در کشور ما، هنوز در حدی نیست که به مثابه یک بحران یا معضل اجتماعی بررسی شود. اما اگر این پدیده، تعریف، سازمان دهی و به شیوهای مناسب نظارت و کنترل نشود، در درازمدت پتانسیل ایجاد بحران را دارد.
در همین خصوص، مقاله حاضر با بررسی عوامل مؤثر بر خشونت گرایی و راهکارهای پیشگیری، نظارت و کنترل آن و با در نظر گرفتن رسالت رسانه ها - به خصوص رادیو و تلویزیون- در این زمینه، در پی مطالعه این پدیده است تا پیش از تبدیل آن به بحران، در این مورد چاره اندیشی شود.
در این مقاله گرایش و رفتار خشونت آمیز، متغیر وابسته و متغیرهای سن، تحصیلات، شغل، عوامل محیطی، رضایت از فضای سیاسی اجتماعی کشور، تاثیر جو ورزشگاه، تعصب و پایگاه اقتصادی اجتماعی، متغیر مستقل در نظر گرفته شده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس نتایج به دست آمده، جمعیت و فضای حاکم بر ورزشگاه و همچنین عوامل محیطی آن «سرویس رفت و آمد، نحوه قضاوت داور و عملکرد بازیکن و...» بر رفتار خشونت آمیز تماشاگران تاثیر مستقیم داشته و پرخاش کلامی شایع ترین شکل بروز رفتار پرخاشگرانه در بین تماشاگران ایرانی بوده است.
نویسنده گان در پایان با توجه به اهمیت نقش رسانه ها در امر آموزش تماشاگران و فرهنگ سازی پیرامون رفتار تماشاگران، به دست اندرکاران برنامه های ورزشی رادیو و تلویزیون و دیگر رسانه ها توصیه کرده است در مسابقات مهم و حساس، به آرام شدن جو حاکم و کاهش پتانسیل های خشونت در رفتار تماشاگران کمک کنند.
یادآور می شود که این مقاله برگرفته از پژوهشی با همین عنوان است که در مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه ای صداوسیما انجام یافته است.
-
صفحه 107این مقاله کوششی برای بررسی دقیق نقش رادیو و تعیین میزان کارآمدی آن در مواقع بحرانی است. نویسنده با بررسی موردی برخی از بحران های سیاسی، اجتماعی و طبیعی نقاط ضعف و قوت رادیو را در ایفای نقش موثر در این شرایط، تشریح کرده است. در این خصوص نقش رادیو BBC و رادیو ایران در کودتای 28 مرداد، نقش صدای جمهوری اسلامی در آغاز جنگ تحمیلی و زلزله 8 خرداد 1383 تهران با تکیه بر شواهد عینی و اسناد و مدارک موجود به تفصیل بررسی شده است. نویسنده سپس با مرور برخی دیدگاه های نظری نتیجه گیری کرده است که رادیو به دلیل آنکه سریع ترین، سهل الوصول ترین و ارزان ترین رسانه جمعی است و همچنین به دلیل مؤانست مردم با آن و ماهیت گرم این رسانه، می تواند رسانه ای کارآمد در شرایط بحرانی باشد و ضمن اطلاع رسانی اثربخش نقش مهمی در آرامش بخشی و کاهش فشار روانی در مواقع بحران ایفا کند.
-
صفحه 129پرداختن به نقش رسانه ها در نحوه نگرش عمومی مردم به بحران های بین المللی، به مثابه یکی از عوامل مهم انگاره سازی، از اهمیت خاصی برخوردار است. اصولا در جریان های سیاسی خارجی، هنگامی که کشوری دارای موضع گیری است، اطلاع رسانی رنگ و بوی خاصی به خود می گیرد و در گزینش خبر، از روش های خاصی برای تنظیم و انعکاس آن استفاده می شود.
نویسنده در این مقاله به نقش رسانه ملی در حوادث یازدهم سپتامبر و چگونگی پوشش این حوادث در اخبار سیما پرداخته و برای رسیدن به این هدف کوشیده است به دو پرسش پاسخ دهد 1 مطالب ارائه شده درباره حوادث یازدهم سپتامبر در اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران به چه میزان بوده است؟ 2 آیا اخبار تلویزیون ایران توانسته است موضع گیری کشورمان را در قبال این حادثه به خوبی منعکس کند؟
شایان ذکر است این مقام برگرفته از پژوهشی با همین عنوان است که در مرکز تحقیقات مطالعات و سنجش برنامه ای صداوسیما انجام شده است.
-
صفحه 155اگرچه همواره بین بحران ها، تفاوت های ظریفی وجود دارد، در مواجهه و کنترل آنها وجوه مشترکی دیده می شود که از مهم ترین آنها می توان به ضرورت تصمیم گیری سریع، وجود راه حل های محدود، برخورد با گروه هایی با اهداف متضاد، نامطلوب بودن عواقب و پیامدها، لزوم واکنش سریع و. .، اشاره کرد. در این مقاله سعی شده است ضمن معرفی شیوه های فیزیکی یا خشونت آمیز مقابله با بحران، مزیت های بهره گیری از رسانه های گروهی به مثابه ابزارهای ارتباطی کارآمد و اثربخش در مدیریت بحران تشریح شود. همچنین نویسنده کوشیده است ضمن پرداختن به اهمیت پیش بینی بحران، آمادگی برای مقابله با آن و کاهش پیامدهای احتمالی، به طور ویژه لزوم ایجاد «کلینک کشف و کنترل شایعه» و «ضرورت بازنگری در تعریف آرامش بخشی و امیددهی» را به مثابه دو راهبرد پیشگیرانه در مدیریت بحران مورد تاکید قرار دهد. در این مقاله با بررسی موردی برخی بحران ها در ایران، کاستی های فراروی مدیریت بحران در کشور تشریح شده و نویسنده این نکته را یادآوری کرده است که اگرچه رسانه های گروهی نقش ویژه ای در کنترل و مدیریت بحران ایفا می کنند، در شرایط خاص می توانند خود بحران سازی کرده و یا به تشدید بحران کمک کنند.
-
صفحه 177هدف اصلی این مقاله بررسی برخی شیوه های ایجاد بحران اطلاعاتی و به دنبال آن، بحران روانی است که به مثابه جنگ روانی علیه مخاطبان نیز شناخته می شود. جنگ رسانه ای در مناقشه بحران مدتها قبل از حمله فیزیکی شکل گرفت و همزمان با آن شدت یافت. در این نوشتار برخی از شیوه های رسانه ای آمریکا و انگلیس در حمله به عراق (2003) ذکر شده است، از جمله: کنترل خبرنگاران، استفاده از خبرنگار همراه، آگاهی های کاذب، کسب وجهه در جنگ روانی، نبود تحلیل خبری، پخش تصاویر جنگی بدون ذکر دقیق محل رویداد، انگاره سازی، سانسور، استفاده از رادیوهای برون مرزی، تاکید بیش از حد بر قوانین، انهدام تاسیسات تبلیغی و رسانه ای دشمنان و رقبا، شعار دموکراسی در توجیه اعتراضات مردمی و.... نویسنده می کوشد نقش رسانه های غربی به ویژه برخی شبکه های خبری مثل CNN و فاکس نیوز را در ایجاد و تشدید بحران در جریان مناقشه عراق، مورد بررسی قرار دهد. در جریان جنگ عراق و آمریکا رسانه های آمریکایی سعی داشتند تا کنترل کامل اخبار و اطلاعات را در دست گیرند اما نفوذ برخی شبکه های خبری ماهواره ای مثل الجزیره، العربیه، شبکه خبر ایران و... باعث شکست این انحصار خبری شد. با اینحال بررسی دقیق تر رویدادهای جنگ 2003 عراق و آمریکا، ماهیت رسانه ای آن را آشکار می کند
-
صفحه 203این مقاله به بررسی نقش رسانه در دوران بحران می پردازد. رسانه ها به دلیل توانایی در جذب مخاطب انبوه و مشارکت در فرایند شکل دادن به افکار عمومی طیف گسترده ای از مردم، نقش قابل ملاحظه ای در بحران ها وکشمکش های سیاسی اقتصادی دارند. فعالیت ارتباطی در دوران بحران، مستلزم در نظر گرفتن چگونگی درک بحران از سوی شهروندان، تحلیل علمی عوامل درگیر و مداخله کننده، نحوه عمل سایر گروه ها، ماهیت متغیر و تضاد و ناهمخوانی میان عوامل یاد شده است.
اگر چه به واسطه قابلیت منحصر به فرد رسانه های همگانی در جذب و جلب توجه طیف گسترده ای از مردم، انتظار می رود رسانه ها در دوران بحران تاثیرات گسترده ای بر مخاطبان و جامعه داشته باشند، به اعتقاد نویسنده درک نقش رسانه ها در دوران بحران صرفا محدود به شناخت کارکرد آنها نیست، بلکه نیازمند شناخت وارزیابی شرایط کلی اجتماعی، عوامل و بازیگران دخیل در این ارتباط و چگونگی عملکرد هر یک از نهادها و یا عوامل تاثیرگذار و دخالت کننده است. به زعم نویسنده، مجموعه عملکرد عوامل و بازیگران اجتماعی (ازجمله رسانه) می تواند وضعیت بحرانی را به وضعیت ثبات، صلح وآرامش برساند و یا برعکس منجر به وخیم تر شدن وضعیت بحرانی شود و ترس و واهمه ناشی از اخبار و مطالب رسانه، بر شدت گرفتن اوضاع بحرانی بیفزاید.
در پدید آمدن این وضعیت بحرانی، علاوه بر عوامل تحدید کننده اجتماعی و ساختاری فعالیت رسانه ای، نوع مواجهه و رویکرد رسانه ها در شرایط بحرانی تاثیرگذار است. نویسنده تلاش می کند با بهره گیری از مدل مارپیچ سکوت به تشریح وضعیت های ممکن بپردازد.
-
صفحه 217سابقه ادبیات بحران در تبیین فرآیندهای سیاسی اجتماعی به قرن 19 بازمی گردد ولی گسترش پژوهش های مرتبط به آن به اوایل 1960 مربوط است. هر چند که هنوز هم بسیاری مسائل در خصوص آن مبهم و دست نخورده باقی مانده و البته ضریب این ابهام با حضور قدرتمندانه اخیر رسانه ها در آن بسیار بیشتر شده است.
یکی از دسته بندی های کلاسیک در تعریف بحران، تقسیم آن به سطوح خرد (بحران های سیاست خارجی) و کلان (بحران های بین المللی) است. این دسته بندی با اتکا به ویژگی ادراکی بحران در سیاست خارجی دولت ها و ویژگی رفتاری آن در بحران های بین المللی صورت گرفته است، ولی به نظر می رسد با روند تحولات اخیر بین المللی به ویژه با حضور رسانه ها می توان و باید بعد ادراکی بحران های بین الملی را نیز مورد توجه جدی قرار داد. رسانه ها با قابلیت های خاص خود هم در دامن زدن به بحران ها و هم در بهره گیری از ویژگی ادراکی بحران های بین المللی مؤثر بوده اند -
نمایهصفحه 234