مجله طب نظامی
پیاپی 3 (پاییز و زمستان 1379)

قرن اخیر، قرن تحولات عظیم در تمامی شئون زندگی انسان، بویژه پیشرفت در قلمرو دانش و تکنولوژی نظامی است و پیدایش دو پدیده جنگ افزارهای شیمیایی و میکروبی و همچنین سلاح های هسته ای به جنگ ها چهره وحشتناک تر و کریه تر بخشیده است. سلاح های فوق به دلیل داشتن توانایی انهدام قطعی به نام جنگ افزارهای تخریبی یا کشتار جمعی مشهور شده اند. سلاح های شیمیایی به دلیل هزینه کم تولیدشان و همچنین عدم وجود پادزهر اختصاصی و موثر علیه آنها، در سال های اخیر در جنگ های منطقه ای به دفعات مورد استفاده قرار گرفته اند. در یورش وحشیانه رژیم بعثی عراق علیه میهن اسلامی ما، این عوامل در سطح گسترده ای بر علیه رزمندگان ما استفاده شد...

دانشمندان علوم بیولوژی تاکنون بیش از 69000 گونه قارچ را توصیف نموده و شناخته اند ولی تخمین زده می شود که تعداد گونه های قارچی شناخته شده و ناشناخته حدود یک و نیم میلیون باشد که از این مقدار تنها تعداد محدود و نسبتا کمی برای انسان بیماری زا بوده و قادرند یک فرد سالم را بیمار نمایند و تعدادی نیز در افرادی که دچار اختلال در سیستم ایمنی باشند بیماری های وخیم ایجاد می کنند این قارچ ها بعنوان پاتوژن های فرصت طلب قلمداد شده و بالغ بر 400 گونه می باشند...

درک و فهم فیزیولوژی تنفس و چگونگی تبادل اکسیژن و Co2 در سطح ریه ها و مصرف اکسیژن در نسوج، اهمیت فراوانی در پی بردن به اختلالات ناشی از هیپوکسی و چگونگی درمان آن دارد. یادگیری و انتقال مفاهیم فیزیولوژی تنفسی به بیمار، دارای اهمیت فوق العاده زیادی برای یک پزشک هوایی می باشد.
فرایند تنفس دارای مراحل زیر می باشد:1- مصرف اکسیژن و تولید دی اکسید کربن توسط بافت ها2- تبادل گازها ما بین خون و بافت ها3- انتقال اکسیژن از ریه ها به بافت ها توسط جریان خون4- تبادل گازها مابین خون و ریه ها در محیط اطراففرایندهایی که موجب تبادل گاز مابین خون و محیط اطراف می شوند، تنفس خارجی (External Respiration) نامیده می شوند. حمل گازها به بافت ها و از بافت ها و تبادل گاز در بافت ها را تنفس داخلی (Internal Respiration) می گویند...

انسان ها همانند سایر موجودات زنده دارای تنوع ژنتیکی هستند. بدین معنی که جمعیت ها در تکرار توالی های DNA با یکدیگر اختلاف دارند. این پدیده منشا ساخت سلاح های مخربی تحت عنوان سلاح های ژنتیکی قرار گیرد. این سلاح ها روی ژنوم ملتها، نژادها، جمعیت ها و یا گروه های خاص اثر می گذارند و بر اساس اهداف خود در ژنوم انسان ها ممکن است باعث معلولیت های جسمی و یا ذهنی شده و یا اینکه سبب نابودی گروه خاصی از انسان ها شود. اولین قدم برای ساخت سلاح های ژنتیکی تهیه نقشه ژنی (ژنوم) ملت های مختلف می باشد که تاکنون در حدود 90 درصد از نقشه ژنوم عمومی ساخته شده و انتظار می رود تا سال 2005 بطور کامل شناخته و طراحی شود. پس از ترسیم این نقشه می توان تفاوت های موجود در کدهای ژنوم ملل مختلف را شناسایی نمود و در جهت ایجاد اختلال در فرایند های ژنتیکی آن، کدهای ویژه ای را بداخل ژنوم آنها تزریق کرده و یا اینکه از بیماری های ژنتیکی موجود در آن جمعیت سود جسته و در جهت ازدیاد ژنتیکی آن بیماری برآیند. برای این منظور ناقلین ویروسی(Viral Vector)، پلاسمیدها (Plasmid) و سایر حامل های ژنی می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

گزارشات متعددی در طی 15 سال گذشته به شرح هیپناترمی ناشی از دریافت اضافی آب یا پرنوشی توسط ورزشکاران در طی مسابقات استقامتی اختصاص یافته است. میزان مصرف زیاد آب به تمایل ورزشکاران برای پیشگیری از آسیب گرمایی نسبت داده شده است. ارتش راهنماهایی را برای آشامیدن بر اساس برنامه به منظور حفظ نمایش و عملکرد و کاهش خطر بروز آسیب گرمایی تنظیم کرده است. هنگامی که کادر نظامی دریافت مایع خود را افزایش می دهند، خطر هیپوناترمی ناشی از دریافت مازاد آب افزایش می یابد. یک وضعیت پیچیده با توان تهدید برای زندگی، مسمومیت حاد با آب می باشد. در اینجا اولین مورد مرگ شناسایی شده از یک نیروی آموزشی ناشی از مسمومیت حاد با آب گزارش می شود. سو تعبیر و تشخیص از نشانه های وی بعنوان دی هیدراسیون یا کم آبی و آسیب گرمایی منجر به تداوم نوشیدن آب تا زمان بروز ادم مغزی و ریوی فاجعه انگیز گردید.

خانمی 46 ساله با درد ناحیه 4/1 فوقانی سمت راست شکم که 6 ماه ادامه داشته است مراجعه و در معاینات، کبد حساس و بزرگ مشاهده گردید. سونوگرافی وجود 4 کیست در کبد را نشان داد که با انجام تست کازونی و IFA کیست هیداتید تشخیص داده شدند. بیمار تحت عمل جراحی قرار گرفت و 4 کیست هیداتید با اندازه های، 4×3×2cm، 3×4×5cm 14×12×10cm و15×11×13cm به ترتیب از قسمت قدامی (فوقانی) لب چپ، قسمت تحتانی (قدامی) لب چپ، قسمت تحتانی (قدامی) لب راست و فوقانی (قدامی) لب راست کبد خارج گردید که در داخل کیست چهارم کیست دیگری (کیست دختر) به اندازه 11×10×10cm وجود داشت.
تمامی کیست ها دارای خصوصیات اختصاصی کیست هیداتید بوده و گزارش پاتولوژی نیز تشخیص قلبی را تایید نمود. بیمار، 1، 3، 9 و 12 ماه بعد از عمل جراحی معاینه شده و سونوگرافی نیز بعمل آمد که علائمی ناشی از تشکیل مجدد کیست هیداتید مشاهده نشد.

انسان در طول تاریخ در معرض خطرات زیادی بوده است. در این بین بیش از عوامل طبیعی، ساخته های دست بشر اثرات نامطلوبی بر روی موجودات زنده داشته اند که با پیشرفت تکنولوژی این اثرات رو به افزایش است. پرتو قبل از آنکه کشف و به صورت یک ابزار در دست بشر قرار گیرد، اثرات ناگواری برروی انسان نداشته است.
در اواخر قرن 18 بود که پرتو در تشخیص بیماری ها مورد استقاده قرار گرفت. با توجه به کاربری زیاد و همچنین عدم اطلاع از اثرات مخرب آن استفاده از آن روز به روز افزایش یافت تا اینکه در سال 1896 عوارض استفاده از پرتو یا سرخی پوست، ادم و ریزش مو نمایان گردید و به مرور استفاده از آن با دقت بیشتری صورت گرفت. اسفبارترین مورد آلودگی توسط مواد رادیواکتیو مربوط به کارگران نقاش یک شرکت در نیوجرسی آمریکا بود که زنان نقاش، ساعت های شب نمادار را بوسیله رنگ های حاوی رادیوم رنگ می زدند و طبق عادت قلمو نقاشی را با دهان مرطوب می ساختند که متعاقب این عادت مقادیر زیادی رادیوم را بلعیده و در نتیجه 50 نفر از آن در اثر سرطان فوت کردند...

در شماره قبل با ساختار شبکه های کامپیوتری که زیربنای شبکه گسترده اینترنت می باشد، آشنا شدیم و در پایان مروری بر تاریخچه تشکیل و تکامل شبکه اینترنت کردیم. در حال حاضر در شبکه جهانی اینترنت تعداد 93.000.000 سایت موجود است و در صورتی که مهار کافی در استفاده از اینترنت بدست آوریم، حتما اطلاعات مورد نیاز خود را از آن کسب خواهیم کرد. در این شماره پست الکترونیکی و قابلیت های منحصر به فرد آن مانند لیست های پستی و استفاده از سرویس های FTP و Web از طریق فقط پست الکترونیکی شرح داده خواهد شد...

مواجهه با عوامل شیمایی همچون خردل موجب بروز عوارض مزمنی در چشم همچون کونژاکتیوالیزاسیون، واسکولاریزاسیون و التهاب مزمن قرنیه می شود. که این سه خصوصیت نشانه نقص در سلول های زایا در ناحیه لیمبوس است.
در این مقاله یک مورد پیوند الوگرافت لیمبوس در یک جانباز شیمیایی با گاز خردل، از یک دهنده زنده (برادر بیمار) گزارش می شود. در این روش ابتدا در چشم گیرنده بافت های قسمت فوقانی خارجی و تحتانی داخلی لیمبوس برداشته شده و گرافت از قسمت فوقانی و تحتانی چشم دهنده به چشم جانباز پیوند شد. سیلکلوسپورین خوراکی، با روز 3mg/kg/day در گیرنده مورد استفاده قرار گرفت. پس از یک پیگیری 11 ماهه، پیوند الوگرافت لیمبوس باعث التیام آسیب اپیتلیومی قرنیه، کاهش میزان واسکولاریزاسیون سطح قرنیه، افزایش احساس راحتی در چشم، بهبود حدت بینایی و بهبود سیستم اشکی در چشم این جانباز شد. شواهدی از رد پیوند و یا بروز عوارض مصرف دارو های تضعیف کننده سیستم ایمنی مشاهده نشد.

معمولا تدوین شرح وظایف مراکز و سازمان ها، امری تخصصی و در عین حال دشوار به نظر می رسد. اینکه سمت و سوی پژوهش و محور های تحقیقاتی چه باشد به استراتژی تحقیق در کشور، توان علمی مراکز تحقیقاتی، سرسپردگی محققین محترم به سربلندی و اقتدار کشور و بسیاری از عوامل دیگر بستگی دارد. یکی از منابعی که می توان از آن طریق بصورت غیر مستقیم محور های تحقیقاتی برخی مراکز را روش نمود فعالیت های تحقیقاتی در مراکز علمی مشابه در سایر کشورها است. در این راستا دست اندرکاران مجله طب نظامی وظیفه خود می دانند تا بطور نوبه ای مراکز طب نظامی در دنیا را به نحو خلاصه به حضورتان معرفی نماید تا ضمن اطلاع همکاران از وسعت فعالیت چنین مراکزی، بستر فعالیت های تحقیقی مدرن را فراهم آورده باشد. این شماره حاوی گزارش سالانه 1999 یک مرکز نظامی در چکسلواکی است که نسخه اصلی آن حدود 80 صفحه بود و برای اینکه از حوصله همکاران خارج نشویم اسامی محققین آنها در بخش های متعدد و سایر جزئیات آماری را حذف نموده و چکیده آن تقدیم می شود. فرصت را مغتنم شمرده و اعلام می دارد که هر گونه گزارش علمی سالانه از مراکز داخلی مورد استقبال ما قرار خواهد گرفت...

از سال 1896 که روتنگن اشعه X را کشف کرد، چشم انداز دیگری از جهان پیش روی انسان باز شد. یک سال پس از آن، بکرل پرتوهای ناشی از اورانیوم را مشاهده نمود و این راه، با مطالعات کوری ها در کشف رادیوم و اتوهان در شکاف هسته اتم و سایر دانشمندان ادامه یافت.
به موازات استفاده های پزشکی و صنعتی از این اکتشافات، کاربردهای مخرب و ویرانگر این پدیده نیز وجود داشته و دارد. به طور رسمی و برای اولین بار، فرانکلین روزولت در ششم دسامبر 1941 فرمان ساخت بمب اتمی را صادر کرد. در ششم اگوست 1945 هیروشیما و دو روز بعد شهر ناکازاکی توسط ارتش ایالات متحده مورد حمله قرار گرفت و منجر به خاتمه جنگ جهانی دوم گردید. پس از این حادثه بود که سلاح هسته ای بعنوان یک عامل قوی در موازنه قدرت های جهانی حضور یافت و طرز فکر استراتژیست های نظامی را بکلی تغییر داد...