مجله جامعه شناسی ایران
سال هشتم شماره 2 (پیاپی 18، تابستان 1386)

مفروضات بدیهی بهره می گیرند. سنت های نظری بدین سان به موازات هم و یا به صورت جایگزین ظهور و بروز می یابند. نظریات توسعه با گذشتن از مسیرهای رقابت و چالش و گاه تعامل تکمیلی، به پارادایم های توسعه شکل داده اند، پارادایم هایی که بعضآ از اصول موضوعه یکسان یا متفاوت بهره می گیرند.
پارادایم غالب در زمینه توسعه عمومآ واجد مؤلفه هایی است که امروزه در بسیاری از آثار ارائه شده در باب توسعه و توسعه نیافتگی در مباحث و آرا ایراد شده پیرامون توسعه و توسعه نیافتگی، متفکران و اهل نظر به شکلی آگاهانه و یا ناآگاهانه از برخی قابل یافت است. پذیرش برنامه ریزی به عنوان راه تحقق توسعه، ضرورت عبور از وضعیتی برزخی موسوم به دوران گذار و گزیرناپذیری توسعه برخی از مفروضات مورد پذیرش قرار گرفته در این پارادایم اند. مقاله حاضر با بیان برخی استدلال های نظری در صدد تردیدافکنی در این موارد است. بر این اساس، نوشتار حاضر فرضیه ای جدید پیش می کشد و از امکان ناپذیری تحقق توسعه در برخی جوامع سخن می گوید. فرجام دور یا نزدیک برخی جوامع شاید توسعه نیافتگی باشد. بدین سان، مباحث توسعه باید در انتظار «انقلاب کپرنیکی» باشند.

این تحقیق با هدف بررسی تاثیر عوامل فرهنگی اجتماعی در نابرابری جنسیتی نمادی (نابرابری در قدرت تصمیم گیری) در خانواده ها و در پی پاسخ گویی به سؤالات زیر صورت گرفته است: آیا نابرابری جنسیتی نمادی در خانواده ها وجود دارد؟ نابرابری جنسیتی در خانواده به عنوان عرصه خصوصی به چه شکل نمود پیدا می کند؟ چه عواملی این نوع نابرابری را ایجاد می کند؟
بسیاری از نظریه های جامعه شناختی می پذیرند که افزون بر عوامل ساختاری، عوامل ذهنی و شناختی نیز تاثیر زیادی در نابرابری جنسیتی دارد. پذیرش ایدئولوژی و عقاید قالبی جنسیتی توسط زنان در بستری از جامعه پذیری جنسیتی زمینه را برای بازتولید نابرابری در فضای خانواده فراهم می کند. در بعد نظری، برای رسیدن به اهداف تحقیق از نظریه های جامعه شناسی و روان شناسی اجتماعی بم، پی یر بوردیو و چافتز در خصوص نابرابری جنسیتی استفاده شده است. این تحقیق به صورت پیمایشی و با ابزار پرسش نامه در بین زنان متاهل در سنین باروری مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر اهواز در سال 86 انجام شده است. روش نمونه گیری خوشه ایبوده و حجم نمونه پژوهش 384 نفر می باشد.
مهم ترین یافته های تحقیق نشان دهنده وجود نابرابری جنسیتی نمادی به گونه ای محسوس بوده و نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیری نشان دهنده این است که متغیرهای درآمد، باورهای قالبی جنسیتی و جامعه پذیری جنسیتی 6/60 درصد از واریانس متغیر نابرابری جنسیتی نمادی را تبیین نموده و بیشترین تاثیر را در متغیر وابسته داشته اند.

امروزه گسترش بزهکاری در جامعه، به ویژه در بین نوجوانان، از حساسیت های ویژه ای برخوردار شده است. بازتاب چنین حساسیت هایی زمینه را برای پژوهش های علمی به منظور علت یابی و ارایه ی راهکارهای بهینه فراهم می سازد. تحقیق حاضر با آزمون تجربی نظریه ی فشار عمومی اگنیو (که درواقع نسخه تجدیدنظرشده ای از نظریه ی فشار است)، به دنبال تبیین عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان بزهکاری نوجوانان می باشد. روش تحقیق پیمایشی بوده است و 400 دانش آموز سال سوم دبیرستان های شهر بابل در سال تحصیلی 1385 86 به طور خود اجرا به پرسش نامه پاسخ داده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که حذف محرک مثبت، وجود محرک منفی و حالات عاطفی منفی با متغیر وابسته (یعنی بزهکاری) رابطه مستقیم و معناداری داشته اند. همچنین رابطه مستقیم و معناداری بین متغیرهای عدم دستیابی به اهداف ارزشمند مثبت، وجود محرک منفی و حالات عاطفی منفی نوجوانان مشاهده شده است. درنتیجه، می توان گفت که یافته های به دست آمده در زمینه رابطه متغیرهای مستقل تحقیق با بزهکاری موافق با نظریه فشار عمومی اگنیو و مطالعات انجام شده پیشین است.

مطالعات متعدد در تحقیقات جامعه شناختی درباره دموکراتیزاسیون بر نقش طبقات اجتماعی در گذار به دموکراسی یا تحکیم آن تاکید می کنند. برخی نظریه پردازان مانند برینگتن مور بورژوازی و برخی نظیر روشه میر و همکارانش کارگران را کارگزار تحقق دموکراسی می دانند. این مقاله مدعی رویکرد دیگری به نقش طبقات اجتماعی در دموکراتیزاسیون است و از رهگذر بررسی تطبیقی فرایند گسست دموکراسی در سه کشور ایران، ترکیه و کره جنوبی در سال های بعد از جنگ جهانی دوم، در خصوص فقدان منافع ذاتی از پیش تعیین شده برای هر یک از طبقات اجتماعی در دموکراسی استدلال می کند و معتقد است باید منافع هر طبقه اجتماعی را برساخته شرایط تاریخی خاص لحظه ای از تاریخ که درباره آن تحلیل صورت می گیرد دانست. با اتکا به این رویکرد، دموکراسی نه کارکرد کنش تاریخی طبقه ای خاص بلکه محصول تعادل قدرت نسبی طبقات اجتماعی دانسته می شود. چنین دیدگاهی از رویکردی ساختارگرایانه به تحکیم دموکراسی طرفداری می کند.

رابطه فرهنگ های محلی و فرهنگ عمومی یا رسمی یک کشور ازجمله مسائل بسیار مهم و قابل توجه در هر جامعه ای است. تعامل خرده فرهنگ های یک جامعه و ارتباط آن با فرهنگ رسمی کشور تاثیرات شگرفتی بر فرآیند جامعه پذیری فرد دارد و عدم انسجام میان این فرهنگ ها، تعارضات و تضادهای درونی فراوانی را در کنشگران ایجاد می کند. این پژوهش که در میان اعراب استان خوزستان انجام گرفته است، به دنبال طرح این مسئله است که احساس محرومیت نسبی در میان اعراب استان خوزستان چه تاثیری بر هویت ملی و هویت قومی آن ها می گذارد و نهایتآ این که بین هویت ملی و هویت قومی چه رابطه ای وجود دارد. یافته های این پژوهش نشان که با افزایش احساس محرومیت نسبی، هویت قومی در میان مردم عرب این استان تشدید شده و در پی آن برخی جنبه های هویت ملی آنان کاهش می یابد؛ بنابراین، یافته های تحقیق نشان می دهد که بین هویت قومی و هویت ملی اعراب استان خوزستان رابطه معکوسی وجود دارد. شایان ذکر است که در این تحقیق هویت قومی با توجه به ابعاد سه گانه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن مورد سنجش قرار گرفته است.