فصلنامه پژوهش های دانش انتظامی
سال نهم شماره 3 (پیاپی 35، پاییز 1386)

بررسی امینت، جایگاهی محوری در بررسی روابط بین الملل دارد. هنگام اندیشیدن به امنیت، معنای در امان بودن دولت از حمله، همراه با امکان جنگ، و پرسش هایی درباره تهدید، کاربرد عملی و مهار مدیریت نیروی نظامی بیش از هر چیزی به ذهن متبادر می شود؛ اما امنیت پیچیده تر از این موارد است. مشکل اصلی در بررسی امینت در دوران س از جمگ سرد این است که بر سر چیستی امنیت هیچ گونه توافقی وجود ندارد. تلاش برای درک نحوه تعریف امنیت دو علت دارد: اول اینکه، بررسی های امنیت، عناصری هنجاری وجود دارد که سبب می شود تحلیل گران و سیاستگذاران نتوانند از طریق بررسی داده های تجربی روی تعریف واحدی به توافق برسند. بنابراین، چگونگی دریافت و ادراک مفهوم امنیت، بستگی به انواع قیود و چند و چون هایی دارد که به آن بسته می شود. در این مقاله برآنیم تا از مفاهیم امنیتی به دو منظر ثابت و سنتی و معنای عینی آن پرداخته و سپس در خصوص مفهوم مبتنی بر محیط که در مسایلی از قبیل ماهیت محیط، شکل محیط و شرایط بنیادین و تنوع و روابط امنیتی، بررسی لازم را انجام دهیم و در پایان این امکان فراهم می شود که در بررسی تحولات مفهوم امنیت در محیط امنیتی و تفکیک حوزه های مفهوم شناسی نتیجه لازم حاصل شود.

فرهنگ سازمانی از جمله مهمترین عناصر هر سازمان است که با اندیشه، احساس و عمل اعضا عجین شده و هر گفتار، پندار و رفتاری از آن رنگ می پذیرد و جهت می گیرد. به وضوح دو گونه از فرهنگ سازمانی (رسمی وغیررسمی) ازیکدیگرقابل تمایزاست. در حالی که فرهنگ سازمانی به معنای رسمی آن به قوانین، مقررات، آیین نامه های مکتوب رسمی اشاره دارد، فرهنگ سازمانی غیررسمی شامل اصول و باورها مشترک غیر رسمی اعضاست، که در درون سازمان اخلاقی شده است. صرف نظر از وجوه اشتراک و افتراق این دو فرهنگ، چنین به نظر می رسد آنچه که در نهایت به اعضا انرژی و حرارت لازم برای سازگاری با محیط بیرونی و یکپارچگی درونی را می بخشد، فرهنگ سازمانی غیررسمی است. بنابراین، مقاله بر خلاف پنداشته های قبلی که اساسا سازمانی به معنای رسمی آن را می پذیرفت و به بررسی تاثیرات آن می پرداخت، تاکید خود را به بررسی فرهنگ سازمانی پلیس به معنای غیررسمی آن گذارده و عناصر رسمی فرهنگ این سازمان را کمتر مورد توجه قرار داده است. اما بن مایه اصلی مقاله، معرفی عناصر فرهنگ سازمانی غیررسمی پلیس با تاکید بر مدل های کلوکن، اشترتبک، شاین، ترومپنارس، هافستد، پارسونز، و تری یاندیس و مفاهیم بنیادی زبان، ماهیت روابط انسانی در سازمان، روابط سازمان با محیط، و ماهیت فعالیت های انسانی است. به هر حال محتوی کلی مقاله شامل تعریفی از فرهنگ سازمانی و اهمیت آن، سپس انواع فرهنگ سازمانی، جایگاه و نسبت های میان هریک از آنهادر سازمان است. با این حال بدنه اصلی مقاله به نمونه هایی از ویژگی ها و عناصر فرهنگ سازمانی غیررسمی پلیس، اختصاص یافته که به مدد آن، نظریه پردازی و مفاهیم یاد شده شرح و بسط یافته است.

تهیه و تدوین وظایف اخلاقی کارکنان، در سازمانهای پلیسی بهمانند سایر سازمان ها از سال ها پیش، از یک طرف با هدف تحقق بخشیدن به اهداف سازمانی و همچنین پاسخگو بودن به مسیولیت ها و تعهدات اخلاقی سازمان و از طرف دیگر با هدف پاسخ دادن به ابهامات و رفع دغدغه های اخلاقی کارکنان، تهیه و تدوین می شوند،ولی به علت انتقاداتی که به عدم کارایی این گونه اقدامات می شود،عده ای بر این اعتقادند که لازم است به منظور ترویج اخلاق در سازمان، در تهیه این گونه موارد تجدیدنظر صورت گیرد. این مقاله مروری از نوع تشریحی بوده که پس از مطالعه کتب، مقالات، نظرات و نشریات، تدوین معیارهای اخلاقی کارکنان را در دو قالب تجویزی و غیرتجویزی مشخص کرده و به بیان آن پرداخته است. پس از تدوین ارزش های سازمان، جهت اجرایی کردن ارزش ها در رفتار کارکنان لازم است که ارزش های انجام کار یک پلیس ترکیب و در قالب یک وظیفه بیان شود و یا چارچوبی دقیق و شفاف برای راهنمایی کارکنان فراهم آورد. بدین منظور معیارهای اخلاقی کارکنان در دو قالب تجویزی و غیرتجویزی تهیه می شوند. عامل مهم در معیارسازی اخلاقی، اهمیت دادن به چگونگی تدوین معیارها و نقش سازمان در اجرایی کردن آنهاست.

کمیته انقلاب اسلامی یکی ازاولین نهادهای مهم انقلابی بود که به صورت خود جوش توسط توده های عظیم مردم در درون مساجد محله های کشور تشکیل شد که ماموریت اصلی آن مراقبت از امنیت شهر و روستاها و مبارزه با عناصر رژیم پیشین و ضد انقلاب بود. طی فرمان تاریخی حضرت امام خمینی (ره) این نهاد، از 23 بهمن 1357 تاسیس و تا پایان سال 1369 در صحنه امنیتی، سیاسی و اجتماعی کشور نقش فعالی داشت. ضرورت تشکیل این نهاد در آن برهه از زمان، فقدان آمادگی لازم از سوی نیروهای رسمی پلیس یعنی شهربانی و ژاندارمری، به دلیل وقوع انقلاب و اهمیت حفظ انقلاب اسلامی بود. اقشار مختلف تاثیر گذار در تشکیل و حیات این نهاد مردمی، عبارت بودند از: روحانیون متعهد، برخی از زندانیان سیاسی آزاد شده، استادان دانشگاه و دانشجویان، کارگران، کارمندان و همه افراد دلسوز انقلاب اسلامی. مهمترین اقدامات این نهاد انقلابی ومردمی نیزعبارتاند از: کشف و دستگیری گروهک التقاطی فرقان، شناسایی و کشف کودتای نوژه در تیرماه 1359 ،مقابله با توطیه گروه های لیبرال، تشکیل کمیته کلانتری های تهران، ایجاد گشت خیابانی در سطح شهرها، اجرای طرح های حفاظت از انتخابات، حفاظت از شخصیت های انقلابی، شرکت در جبهه های نبرد حق علیه باطل؛ در ضمن فرمایش های حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در همه موارد تایید کننده این نهاد مردمی بوده است. متاسفانه علی رغم اهمیت این مسیله، تاکنون مطالعات دقیقی از حیث معرفی آن نهاد به جامعه و بر شمردن نقش آن در امنیت داخلی کشور و کمک و مساعدت به نیروهای پلیس، صورت نگرفته است.

رویکرد «پلیس جامعهمحور» در یکی دو دهه گذشته نه تنها به لحاظ تیوریک بلکه به لحاظ تجربی نیز رشد قابل توجهی داشته است و به جرات می توان گفت یکی از مهمترین ملاک های اثربخشی و کارایی «پلیس جامعهمحور» توانایی ان در کاهش احساس ناامنی شهروندان است. به لحاظ نظری با توجه به اتخاد رویکرد پایین به بالا و شکل دهی و ارتقای سرمایه اجتماعی و از طریق شناسایی و پیشگیری از وقوع جرم و توجه به دیدگاه های شهروندان، «پلیس جامعه محور» میتواند به افزایش رضامندی، احساس امنیت و در نهایت کیفیت زندگی آنها کمک کند. از لحاظ تجربی نیز شواهد حاکی از آن است که پیاده سازی برنامه های «پلیس جامعه محور» و آگاهی شهروندان ازاین امر، فارغ از شیوه اجرای آن، دربیشترموارد موجب کاهش احساس ناامنی شهروندان شده است، با این حال به دلیل پیچیدگی موضوع «ترس از جرم» و «احساس ناامنی» بعضا نتایج متناقضی نیز حاصل گردیده است. در این مقاله پس از مقدمه ای کوتاه، به بررسی احساس امنیت و برخی نظریه های تبیین کننده آن، از جمله «پلیس جامعه محور» پرداخته می شود. بخش دوم مقاله نیز به «پلیس جامعه محور»، تعاریف، ابعاد و مولفه های جدید در افزایش ضریب امنیتی شهروندان می تواند داشته باشد، اختصاص دارد.

کشف جرم از وظایف عمده و اصلی پلیس است. یکی از روش‌های متداول کشف جرم، صحنه‌سازی است. در این نوشتار، انجام عملیات دام‌گستری توسط پلیس، در سه بخش(پلیس، متهم و ارزش اثباتی ادله)مورد بررسی قرار گرفته است. در مواردی که جرم با روش دام‌گستری کشف می‌شود، جرم مورد نظر ماموران پلیس به وقوع پیوسته و مرتکب(مخاطب پلیس)دارای مسیولیت کیفری است. همچنین ماموران پلیسی که با تحریک و ترغیب خود باعث وقوع جرم مورد نظر شده‌اند، در مظان اتهام معاونت در جرم ارتکابی توسط مرکتب قرار می‌گیرند. بنابه دلایلی که شرح آن خواهد رفت، کشف جرم به روش دام‌گستری، علاوه بر معغایرت با نظم عمومی، مخالف موازین اخلاقی بوده و دلایل تحصیل شده به این روش، فاقد اعتبار و صحت لازم برای اثبات بسیاری از جرایم است. از سویی به دلیل اهمیت فراوان حفظ امنیت کشور، ماهیت خاص برخی از جرایم نوین(سازمان یافتگی و فراملی بودن)و در راستای همگامی با رویکرد نوین حقوق کیفری در برخورد با این دست جرایم، کشف این نوع جرایم به روش دام گستری با اشکالات کمتری همراه است. در این راستا ضمن بررسی قواانین ایالات متحده آمریکا، فرانسه، انگلیس و ایتالیا، موضع قانون‌گذار ایران نسبت به دام گستری و جایگاه آن در فقه جزایی اسلام نیز بیان شده است. در پایان با ذکر چند راهکار سعی شده که ماموران پلیس، حسب مورد به روش‌های دیگری برای کشف جرم سوق داده شوند.

تفهیم اتهام به متهم چیست و شرایط آن کدام است؟چه ارتباطی با اصل برایت دارد؟اصلی که اشعار می‌دارد در حقوق کیفری اصل بر این است که همه افراد بی‌گناه هستند مگر آنکه خلاف آن ثابت شود. تفهیم اتهام، تبیین و تشریح جرم ارتکابی و پیامدهای قانونی آن به متهم است به نحوی که از موقعیت فضایی و حقوقی تکالیف خود به طور کامل مطلع شود. در این زمینه دست‌اندرکاران قضایی و انتظامی در زمینه تفهیم اتهام، وظایفی دارند. همچنین ضابطان دادگستری بدون تعیین تکلیف توسط احکام قضایی بیش از 42 ساعت نمی‌توانند متهم را در بازداشت نگه دارند. از سوی دیگر، متهمان نیز حقوقی دارند که از جمله آن، سکوت آن‌ها در مقابل سوالات است. داشتن وکیل نیز از حقوق متهمان است، ملاقات با دوستان و اقوام در هنگام بازداشت موقت و نیز نپوشیدن لباس زندانی و سایر مقررات مربوط به زندانیان از حقوق مسلم متهمان است.

خانواده یک نظام اجتماعی است که رسما در همه جوامع پذیرفته شده و توسعه یافته است. در حقیقت مفهوم ساخت اجتماعی در انسان‌شناسی غالبا با مفهوم ساخت خانواده و خویشاوندی همراه است. نابسامانی سازمان خانوادگی یا گسیختگی آن را می‌توان به عنوان شکستن واحد خانوادگی یا گسیختگی ساخت نقش‌های اجتماعی به علت قصور یا ناتوانی یک یا چند عضو خانواده در اجرای نقش‌های خود تعریف کرد. طلاق یکی از انواع گسیختگی خانواده است که آمار آن در جامعه ایران طی سال‌های گذتشه تا به امروز رو به فزونی گذارده و بالطبع آسیب‌هایی را نیز در جامعه به دنبال داشته است. پژوهش حاضر به کارفرمایی سازمان ملی جوانان، به بررسی این پدیده طی سال‌های 1383-1375 در جامعه ایران در سنین (92-51) سالگی با هدف شناسایی عوامل موثر در بروز پدیده طلاق از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فردی و شخصیتی و عوارض ناشی از این پدیده در خانواده‌ها به منظور انجام برنامه‌ریزی‌های لازم در سطح کلان جامعه صورت گرفته است. در این نوشتار همچنین به چگونگی ارباط موضوع در راستای وظایف پلیس پرداخته شده و در پایان با توجه به نتایج حاصله، راهکارهایی پیشنهاد شده است که در کاهش طلاق نقش موثری ایفا می‌کند.