نشریه پژوهش ادبیات معاصر جهان
پیاپی 22 (زمستان 1383)

بهره گیری از رویدادها و شخصیت های تاریخی توسط درام نویسان با تلفیقی از التزام به واقعیات روی داده و آزادی عمل در خلق درام هایی متناسب با روحیات و افکار نویسندگان آن، شکل دهندهء نوع ادبی خاصی به نام درام تاریخی است. اگر چه این نوع ادبی در تاریخ ادبیات آلمان، تا قبل از دورهء «توفان و طغیان»، دارای هویت بود، ولی از جایگاه ویژه ای برخوردار نبود. در این دوره، درام تاریخی آلمان با الگو گرفتن از درام های تاریخی بی نظیر ویلیام شکسپیر، که به خصوص یوهان ولفگانگ فون گوته، نویسندهء نامدار آلمانی، از او الهام گرفت، به اوج شکوفایی خود رسید. در کنار گوته، نویسندگانی چون فریدریش فون شیلر و هاینریش فون کلایست نیز به درام تاریخی آلمان هویت خاصی بخشیدند. در دوره های «کلاسیک» و «رمانتیک» درام تاریخی آلمان به حیات خود- البته نه به شکوفایی دورهء «توفان و طغیان»- ادامه داد. تاثیر عظیم شکسپیر بر درام تاریخی آلمان در دوره های بعدی کمرنگ تر شد، اما این تاثیر تا شروع عصر فناوری و گرایش به مدرنیسم پابرجای ماند، به طوری که نویسندگان دوره های مختلف ادبی از آثار شکسپیر در خلق درام های تاریخی نصیب بسیار بردند.

ادبیات واقع گرا، اساس ادبیات نرین عصر حاضراست که سعی در نمایاندن واقعیت دارد. تا پیش از جنگ جهانی دوم، مبارزه میان فاشیسم و ضد فاشیسم تعیین کنندهء زندگی اجتماعی و سیاسی بود. پس از شکست فاشیسم به نظر می رسید که مبارزه میان سوسیالیسم و سرمایه داری امپریالیستی بار دیگر بر عرصه سیاست جهانی حاکم شده باشد و طراحان جنگ سرد، بر آن بودند که بشریت را به دو اردوگاه متخاصم گروه بندی کنند. اینک پس از شکست جبههء سوسیالیسم، امپریالیسم یکه تازی می کند و فاشیسم نیز دیگر باره در حال شکل گیری است. برای نقد ادبیات واقع گرا وسپس نوگرا، باید مسایل قاطع مربوط به ریخت (فرم) و دیالکتیک ذاتی آنها را در نظر گرفت. این وقایع سیاسی به گونه های مختلف بر ادبیات این دوره سایه افکنده اند و نویسندگان در آثارشان یا با آن بانگ همنوایی سر داده اند، یا برای رهایی، راه ناهنجاری های روانی را برای شخصیت های داستانی شان برگزیده اند و یا سرانجام متوصل به پوچی گرایی شده اند.

در این مقاله به تجزیه و تحلیل شعر «نامه» اثر اندرو موشن ملکالشعرای معاصر انگلیسی، پرداخته شده و افزون بر آن تفسیری تفضیلی نیز بر آن آمده است. در سرآغاز، برای ورود به بحث، سیر تاریخی این لقب و عنوان ملک الشعرایی در انگلستان شرح داده شده است، تا رسیدن به زمانی که اندرو موشن با قدرت کلام و زیبایی بیان توانست این عنوان را از میان تمامی بزرگ شاعران انگلیسی نصیب خود سازد. در این مقاله ترجمه شعر «نامه! نیز آمده، شعری که از میان 35000 شعر ارسالی ممتاز تشخیص داده شد و ره آورد آن برای سرایندهء شعر همانا دست یافتن به عنوان ملک الشعرایی بوده، لقبی که هنوز در بسیاری از جوامع از شان و منزلت خاصی برخوردار است.

دورهء رمانتیک، دوره ای ادبی است که همهء خوانندگان ادبیات را جذب می کند. از میان شاعران رمانتیک انگلستان، شاعری که در پی زندگی غم انگیز و مرگ زودرسش، همواره همدردی خوانندگان خود را به همراه داشته است، کسی نیست به جز جان کشس، عضوی از نسل جوان تر شاعران رمانتیک. او هیچ کاه اجازه نداد که بیماری کشنده اش مانعی در زندگی شاعرانه اش باشد. بالعکس بیماری وی و پیش بینی او دربارهء مرگ زودرس اش، خود اساسی مستحکم برای نوشته هایش گردید. او در جوانی و تا سن 23 سالگی قصیده های برجستهء خود و تعداد قابل توجهی اشعار دیگر را در ارتباط با موضوع اسطوره شناسی و قرون وسطی به رشته تحریر در آورده بود. وی همانند همهء نویسندگان، دربارهء موضوعات متنوعی شعر سروده بود، که مرگ، برجسته ترین آن ها بود. این مقاله نخست دلایل جذب وی را به این موضوع مورد بررسی قرار می دهد. پس از آن ارتباط این موضوع با سه نمونه از آثارش: قصیده ای به هزا ر دستان، قصیده ای در باب اندوه و بانوی دلربای بی رحم راپی می گیریم.

اشتفان تسوایگ، نویسندهء معروف اتریشی (942 ا- 1884) از جمله نویسندگانی است که تحت تاثیر فروید بود ها ند، وی نظریه های روانکاوی او را درد استان های خود وارد کرده و از آن ها به گونه ای استادانه بهره جسته است.د ر مقاله زیر سه نمونه از داستان های وی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرند که در همه آن ها نظریه های روانکاوی اعمال شده است. شخصیت اصلی داستان نخست، یک زن است. تعارضات روانی این زن میانسال به گونه ای نشان داده می شود که تنهایی اش سبب حوا دثی شگفت می گردد، و سرانجام این که او می تواند با بیان آنچه روحش را همواره آزار می داد، آرامش خود را به دست آورد. قهرمان د استان إوم یک مرد است. حالات روانی این اشراف زاده گویای آن است که وی با از دست دا دن نزدیکان خود و خیانت دوستش، از زندگی دلزده شده، زندگی برایش لذت بخش نیست و کاملا منزوی شده است و این که چگونه آن شب رؤیایی روی این مرد تاثیر مثبت می گذارد، او را به زندگی بازمی گرداند و از حالت بی تفاوتی نسبت به دیگران، خارج می کند. شخصیت اصلی داستان سوم کودک 12 ساله ای است که در ابتدای مرحلهء بلوغ است، حالات روانی این کودک نشانگر آن است که او می خواهد کنجکاوانه رازی را که بین دو جنس مخالف است، کشف کند.

د ر این مقاله سعی بر تفسیرد یدگاه اقبال در مورد«زن» شده است. با مطالعهء کلیات فارسی و اردو سخنرانی ها و بیانات علامه اقبال، در مجموع مشاهده می شود زن در موضوعات مختلف اعم از «خودشناسی»، «تعلیم»، «حجاب»، «آزا دی» و «عرب» مطرح شده است. از آنجا که اقبال یابند مذهب اسلامی و قرآن بود، طبق عقاید دینی خود، به زن مسلمان بهایی اعلی می بخشید. زن، در مقام «مادر»، در نظر وی حساس ترین مسئولیت در نظام هستی را دارا است. علامه بر این اعتقاد بود که همچنان که اصل نبوت هدایت و تکامل بشری استا مادر بودن توام با شفقت و مهربانی، هدایتگر و سرنوشت ساز ملتی است. به همین منظور نگرانی اقبال این بود که مبا د ا زن با فعالیت در عرصهء اجتماع به صفات عالیهء خود پشت پا زده، از پرورش فرزندان غافل شده و در فعالیت های سیاسی و محفل های سرور، وقت با ارزش خود را از دست دهد. وی حضرت فاطمه زهراء (س) را به عنوان بهترین نمونه می داند که تنها راه نجات و رستگاری زنان و به نحو احسن انجام مسئولیت آنان، زیستن همانند آن بانوی بزرگ باشد.

شیوهء دستور- ترجمه که در اصل برگرفته از دو مقولهء «آموزش دستور» و «ترجمه» است، تاکنون بیشتر در بستر فیزیکی مورد بررسی قرار گرفته است. آگاهی از تاریخچهء این شیوهء آموزشی، خود به معنی شناخت مشخصات و قابلیت های متفاوت آن در سرعت بخشی به روند انتقال محتوا است. آشنایی با چگونگی ایجاد، گسترش و تعمیق مهارت های کتبی زبان در محیط واقعی آموزش، خود گامی مؤثر در استفادهء بجا و هدفمند از شیوهء دستور- ترجمه در بستر الکترونیکی محسوب می شود. در یادگیری به طور اعم و یادگیری زبان به طور اخص، اصل بر اصرار به استفاده از محیط فیزیکی آموزشی و یا شیوهء آموزشی خاص نیست، بلکه مسالهء اساسی، میزان حصول به اهداف دوره های آموزش زبان می باشد. در مقالهء حاضر، به کارگیری شیوهء آموزش دستور- ترجمه در دو بستر فیزیکی و الکترونیکی مورد مقایسه قرار گرفته است.

با توجه به اهمیت فرهنگ نویسی، در یک فعالیت تحقیقی فشرده بر آن بوده ایم، وضعیت لغت نامه های روسی- فارسی را بررسی و رویهء استاندارد مناسبی برای تجدید نظر در جهت ارتقاء آن ها جستجو و معرفی کنیم، بررسی های ما نشان می دهد که در لغت نامه های روسی- فارسی، نواقص متعدإی وجودد ارد. اهمیت لغت نامه های تشریحی، دو زبانه، بسامدی، دستوری و متنی در آن است که این ها به عنوان منابع بنیادین، مصالح اولیهء فعالیت های زبانی را تشکیل می دهند که فقدان آن ها و یا نامناسب بودن شان،دیگر فعالیت های زبانی را که شامل آموزش، ترجمه، و یا ساخت پارسر ترجمه ماشینی را شدیدا تحت الشعاع قرار می د هند. بنابراین، به علت نیاز روزافزون ملی و با لحاظ آگاهی از منسوخ شدن واژگان و یا حتی روش های جمع آوری و تنظیم لغات،د ر این مقاله سعی بر آن نموده ایم ک با تبین اهمیت موضوع و کندوکاو در نقاط ضعف منابع موجود، با ارائهء پیشنها دهایی، چشم انداز مناسبی به منظور ایجاد انگیزه برای تدوین لغت نامه های مناسب در عرصه های ذکر شده ارائه کنیم و زمینه ساز ساماندهی فعالیت های بالندهء پژوهشی در این باره باشیم.

زبان های روسی و فارسی که به لحاظ رده شناختی به یک خانوادهء زبانی (شاخهزبان های هند و اروپایی) تعلق دارند، دارای یک سری مشترکات به لحاظ ساختارصرفی و نحوی اند. متمم به عنوان یکی از اجزای فرعی جمله، از موضوعات نحویاست که در هر دو زبان روسی و فارسی مورد مطالعه و بررسی قرارمی گیرد- با پذیرفتن تعریف جامعی از متمم، تحت عنوان کلمه ای که چیزی را به معنای کلمهء دیگر می افزاید و به عبارتی، معنای آن را تمام می کند، می توان متمم اسم متمم قیدی و بدل را به عنوان انواع متمم در ساختار جملات روسی تعیین کرد. این مقاله به بررسی ماهیت متمم و انواع آن در دستور زبان روسی با نگاهی به برداشت آن در دستور زبان فارسی می پردازد.

در حوزهء زبان شناسی تاریخی، مطالعات متعددی در جهت تعیین اولین اقدام بشر برای آموزش و یادگیری زبان خارجه صورت گرفته است. در این گونه تحقیقات، زبان شناسان و متخصصان آموزش زبان های خارجی، از منابعی استفاده کرده اند که صرفا به زوایای تاریخی اعصار بشری و اقوام مختلف توجه داشته است. در این تحقیقات، اولین اقدام بشر برای آموزش زبان خارجی به صورت های متفاوتی گزارش گردیده است- در کتاب «5 2 قرن آموزش زبان:00 5 سال قبل از میلاد مسیح» (1969)،«لویی جی کلی» پیشینهء آموزش زبان های خارجی را پنج قرن قبل از میلاد مسیح می داند. در سایر نابع نیز به آغاز امپراتوری روم و عهد عتیق اشاره می شود. درحالی که در کتاب «تحول آموزش زبان ها: 5000 سال تاریخ» (کلود ژرمن، 1993)، ودر اثر دیگری با عنوان «تاریخ از سومر آغاز می شود» (ساموئل کرامر، 1956)، نکاتی مطرح می شود که به خوبی بیانگر این واقعیت اند که آموزش و یادگیری زبان خارجی در پنجاه قرن پیش، از منطقهء سومر آغاز شده است. در این مجال، تاریخ آموزش زبان های خارجی در عصر سومریان، آموزش زبان نوشتاری «هیراتیک» در مصرباستان، آموزش زبان یونانی کلاسیک در یونان، آموزش زبان یونانی به رومیان ر آموزش زبان لاتین مورد برسی قرار خواهند گرفت.