نشریه راهبردهای آموزش در علوم پزشکی
پیاپی 2 (زمستان 1387)

رواج کاربرد پاور پوینت در آموزش، منشاء آثار زیادی در تمامی حیطه های این موضوع شده است. یکی از ویژگی های این نرم افزار سهولت استفاده از آنست. با این وجود بنظر می رسد فقدان آموزش کافی و نا آشنایی نسبت به ویژگی های آن مشکلاتی را در دستیابی به اهداف آموزشی درپی داشته. در این مقاله نتایج یک تحقیق میدانی (نظر سنجی) در خصوص استفاده موثرتر اسلایدهای پاورپوینت در دروس مختلف علوم پایه پزشکی، مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
ابتدا یک فرم نظرسنجی با توجه به جنبه های گوناگون تهیه و کاربرد اسلایدهای پاور پوینت تهیه و استاندارد سازی شد. پس از آماده سازی فرم نظر خواهی، به تعداد کافی تکثیر و بطور تصادفی، در اختیار دانشجویان پزشکی دوره های مختلف دانشگاه های علوم پزشکی واقع در تهران قرار گرفته و نهایتا 250 پرسشنامه تکمیل گردید. سپس نتایج فرم های تکمیل شده استخراج و مورد تجزیه و تحلیل آماری و آموزشی قرار گرفتند.
اکثریت سئوال شوندگان بر این باور بودند که چنانچه نکات فنی و آموزشی در هنگام تهیه و یا استفاده از این اسلاید ها در نظر گرفته شوند این اسلاید دارای تاثیر آموزشی خواهند بیود. حدود 90 درصد ابراز تمایل کرده اند که در کارگاه های آموزشی مربوطه شرکت کنند.
براساس این بررسی، چنانچه تهیه اسلایدهای پاور پوینت بدرستی و با توجه به ویژگی های فراگیران انجام نگرفته و جنبه های گوناگون کاربرد آن در کلاس های درس بخوبی در نظر گرفته نشوند، آثار مثبت پاور پوینت به حداقل رسیده و باعث خستگی و کسالت دانشجویان می گردد. این نقیصه ممکن است تمامی قابلیت ها و زحمات اساتید را زیر سئوال برد. عدم دقت کافی به بعضی نکات از جمله تعداد، رنگ فونت و زمینه اسلایدها از علل مهم تهیه اسلایدهای کم کیفیت هستند. عدم برقراری تعادل میان نمایش اسلاید و توضیح مستقیم مطالب درسی نیز می تواند قابلیت های فراوان اسلایدهای پاورپوینت را در امر آموزش با سئوال مواجه کند.

برنامه های درسی، یکی ازعناصریاخرده نظامهای اصلی، آموزش عالی هستندکه نقش تعیین کننده ای وغیرقابل انکاررادرراستای تحقق اهداف ورسالتهای دانشگاه ها ازنظرکمی وکیفی ایفامی کنند. عدم توجه وبازبینی های دقیق ومداوم نسبت به برنامه های درسی می تواندیکی ازدلایل عمده نارسایی آموزش درهرجامعه ای باشدبه همین دلیل بایدزمینه های لازم رابرای بررسی وسپس ارائه برنامه های جالب تروپویاترفراهم نمودتادانشگاه ها بتوانندجایگاه خودرادردنیای حاضربعنوان مراکزوپایگاه های دانش وپژوهش وتوسعه، حفظ نمایند. اهداف اساسی برنامه های درسی دردانشگاه هابرمبنای توجه به اهداف ورسالتهای کلی آموزش عالی شامل حیطه زیر می باشد: حیطه تخصصی، حیطه آموزش عمومی، حیطه پرورش وتوسعه دانش، حیطه پرورش معلمان ومربیان. جهت دستیابی به اهداف فوق و هرگونه تصمیم گیری درحوزه برنامه های درسی بایدبراساس الگوی مناسب وجامع عمل کرد.الگوها، ساختار، اهداف، محتوا و فرایند تحصیلات دوره های آموزشی را به گونه ای تنظیم میکند که باعث پیشرفت در سطوح مختلف آموزشی می شود.انواع متنوعی از الگوهای برنامه ریزی درسی دانشگاهی ارائه شده است که در این مقاله سعی شده است ضمن توضیح اهداف وویژگی های برنامه درسی دانشگاهی ومعرفی انواع الگوهای برنامه درسی در آموزش عالی، الگوی برنامه ریزی راهبردی به عنوان یک الگوی مطلوب معرفی شود.

به منظورآماده سازی افراد جامعه و تجهیز آنها به دانش و مهارت راهی جزآموزش و تربیت افراد وجود ندارد. لذا هرکشوری ناگزیر ازداشتن یک نظام آموزشی پویا وفعال می باشد. نظام آموزشی مسئولیت سنگینی درقبال آموزش افراد جامعه دارد تا با بکارگیری منابع مالی ونیروی انسانی، رشد وتوسعه توانایی های فراگیران رافراهم نماید وموجب پرورش کارآمد وخلاق افراد جامعه شود.به همین جهت ارزشیابی آموزشی فرصتی را فراهم ساخته تا با بهره گیری از ابزارهاوروش های خاصی،نظام های آموزشی مورد بازنگری قرار گیرند ودر تامین نیاز های جوامع موفق عمل کنند.ارزشیابی های آموزشی با توجه به زمان وهدف استفاد از آن به چهار نوع تقسیم می شوند: ارزشیابی آغازین، ارزشیابی تکوینی، ارزشیابی تشخیصی وارزشیابی تراکمی. آنچه عمدتا به منظور کمک به اصلاح موضوع مورد ارزشیابی، یعنی برنامه یا روش آموزشی، مورد استفاده قرار می گیرد ارزشیابی تکوینی نام دارد. این ارزشیابی در طول دوره آموزشی یعنی زمانی که فعالیت آموزشی معلم هنوز در جریان است و یادگیری دانش آموزان در حال تکوین یا شکل گیری است انجام می شود. هدف ارزشیابی تکوینی، اصلاح وبهبود برنامه است. و ویژگی عمده ارزشیابی تکوینی، پویایی وگستردگی آن است.
این یک مطالعه مروری است که براساس منابع کتابخانه ای والکترونیکی اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردید.
مطالعات انجام شده نشان می دهند که استراتژی ارزشیابی تکوینی موجب پیشرفت تحصیلی فراگیران می شود واین امر در مورد فراگیرانی که توانایی کمتری دارند محسوس تر است.
بحث و ارزشیابی تکوینی از یک سو، نقاط ضعف روش ها و شیوه تدریس معلم و نیز اشکالات موجود در آموخته های دانش آموزان را به آنها می نمایاند و به علت داشتن زمان کافی، فرصت اصلاح و رفع مشکلات را به آنها می دهد. درارزشیابی تکوینی می تواند یک تصویر کلی ازشخصیت فراگیر به دست آورد واز هر فراگیرفقط درحد توان ورشد او انتظارمی رود. ازسوی دیگر ارزشیابی تکوینی موجب ایجاد انگیزه برای مطالعه ویادگیری،کسب مهارت تفکر انتقادی وبه تبع آن کاهش اضطراب امتحان در فراگیران می گردد.

هدف از این مقاله بازخوانی و تاملی بر برنامه درسی در گذشته تاریخ، تعلیم و تربیت ایران در سه دوره: 1- قبل از اسلام 2- بعد از اسلام (دوره اسلامی) 3- معاصر می باشد، از این رو غواصی در دریایی عظیم و پر فراز و نشیب تاریخ ایران بزرگ در طول نزدیک به 3 هزار سال از حیات تمدنی، کار بسیار سخت و بدلیل عدم تحقیق جدی و منظم و نظریه پردازی در حوزه تاریخ برنامه درسی ایران و فقدان الگوهای تجربه شده در فرآیند تحقیق سه رویکرد: 1- برنامه درسی به عنوان سند و محتوا 2- برنامه درسی به عنوان تجربه و یادگیری 3- برنامه درسی به عنوان یک رشته علمی (قلمرو معرفتی) بعنوان ادبیات پژوهش انتخاب شد.
ضمن بیان مسئله تحقیق و شاخص های اساسی هر رویکرد، جدول هر دوره تاریخی مورد مطالعه با متغیرهای پنج گانه: 1- هدف 2- سازمان 3- برنامه 4-روش 5- ارزشیابی در جداول جداگانه تنظیم و در پایان مورد مطالعه تطبیقی قرار گرفت. در پایان مقاله به لزوم تدوین دایره المعارف تاریخ برنامه درسی ایران به عنوان مهمترین نیاز و استفاده از این گنجینه گرانقدر تاریخ تمدن سه هزار ساله ایران برای تعیین و تدوین ایدئولوژی برنامه درسی در نظام برنامه درسی ایران به عنوان نتیجه اشاره شده است.

برنامه درسی به عنوان مهمترین عامل رشد و پویایی جوامع بشری همواره با رویکردهای متفاوتی مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران علوم تربیتی بوده است. اکنون به دنبال این سؤال که دیدگاه اسلام درباره برنامه درسی چیست؟ و مبانی آن کدام است؟ پژوهشی هرچند مختصر باتوجه به محدودیت های موجود انجام شده است که امیدواریم نقطه آغازینی باشد برای تدوین و ارائه برنامه درسی اسلامی که به واقع می توان گفت جای آن در مجامع علمی و آکادامیک خالی است.
در این تحقیق با روش تحلیل محتوا و با استفاده از منابع اسلامی (قرآن و روایات) برآن شدیم با رویکرد جدیدی در برنامه درسی مطالبی پیرامون انسان شناسی اسلامی و برنامه درسی تهیه و ارائه نماییم. به همین دلیل در پاسخ به این سؤال پژوهش که: مبانی نظری و انسان شناسی برنامه ی درسی اسلامی چیست؟ پس از طرح رویکردهای مختلف برنامه درسی، مفاهیم اساسی تحقیق را مانند: اسلام، منابع معتبر اسلام (قرآن، حدیث وسنت) به طور مختصر تعریف کرده سپس نگاه اسلام را نسبت به انسان به عنوان مبانی نظری برنامه درسی مطرح کرده ایم. ودرپایان ویژگی های انسان از دیدگاه قرآن نیز تحت عنوان ویژگی های فطری وبعد ملکوتی و ویژگی های اساسی طبیعی وبعد مادی او ارائه شده است.