مجله علوم و فنون باغبانی ایران
سال سوم شماره 1 (بهار و تابستان 1379)

آزمایش هایی برای ریزافزایی گیاه لیمو شیرین با استفاده از ریزنمونه های نوک شاخساره به طول 5 میلی متر و تک گره به طول 5 تا 10 میلی متر در شرایط گندزدایی شده انجام شد. ریزنمونه ها، روی محیط کشت پایه موراشیگی و اسکوگ (MS) که به آن غلظت های مختلفی از بنزیل آدنین (BA)، کینتین (Kin) و نفتالن استیک اسید (NAA) افزوده شده بود قرار گرفتند. ترکیب 1.25 میلی گرم در لیترBA، 0.5میلی گرم در لیتر Kin و 0.5 میلی گرم در لیتر NAA برای پرآوری شاخساره هر دو ریزنمونه مناسبترین تیمار بودند. شاخساره های تولید شده در کشت درون شیشه ای چهار بار به فاصله چهار هفته روی محیط کشت تازه زیرکشت شدند. اثر بعضی از متغیرها مانند نوع ریزنمونه و افزودن جیبرلیک اسید (GA3) به محیط کشت برای پرآوری کشت ها بررسی شدند. نتایج حاصل نشان داد که ریزنمونه های تک گره نسبت به ریزنمونه های نوک شاخساره واکنش بهتری در محیط درون شیشه ای نشان می دهند. برای ریشه زایی شاخساره های تولید شده، محیط کشت پایه نیم یا تمام غلظت MS به ترتیب با 1.5 و 3% سوکروز و 6 گرم در لیتر آگار به کار گرفته شد. فرو بری پایین شاخساره ها در محلول 500 میلی گرم در لیتر NAA به مدت زمان های مختلف و سپس انتقال به محیط کشت یا انتقال مستقیم شاخساره ها به محیط کشت حاوی ایندول بوتیریک اسید (IBA) و NAA برای ریشه زایی مقایسه شدند. تیمارهای نیم غلظت نمک های MS به همراه ویتامین ها و 1.5 درصد سوکروز و 6 میلی گرم در لیتر آگار با روش فروبری به مدت 5 ثانیه و همچنین افزودن 0.25 میلی گرم در لیتر NAA و 0.25 میلی گرم در لیتر IBA در روش انتقال مستقیم پس از چهار هفته به ریشه زایی خوبی منجر شد. سازگاری گیاهک های ریشه دار شده در آمیخته خاکی ورمی کولایت گندزدایی شده نسبت به پیت خزه، ماسه، کوارتز یا ترکیب هر سه آمیخته با موفقیت بیشتری همراه بود. گیاهچه هایی که پس از انتقال به مدت یک هفته توسط محلول یک هشتم غلظت نمک های MS آبیاری شده بودند نسبت به سایر گیاهچه ها بهتر سازگار شدند.

در این پژوهش، باززایی از طریق رویان زایی بدنی از قسمت های مختلف گل در نژادگان های مختلف اطلسی و تنباکوی زینتی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین اثرات سرما دهی قبل از کاشت ریزنمونه ها روی غنچه های گل و نور، تاریکی و محیط کشت با نوع و غلظت های مختلف تنظیم کننده های رشد روی در صد پینه زایی وباززایی بررسی شد. پس از گندزدایی، ریزنمونه ها شامل پرچم، تخمدان و دمگل در محیط سترون روی محیط های کشت قرار داده شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که نژادگان و ریزنمونه های مختلف از یک نژادگان اثرهای متفاوتی را روی انگیزش پینه و باززایی داشتند. بطور کلی در اطلسی نژادگان Pc622 و در تنباکوی زینتی، نژادگان گلوتینوزا، به ترتیب با 16% و 179% بالاترین باززایی از کشت دمگل حاصل شد. محیط کشت موراشیگی و اسکوگ (MS) با 3 میلی گرم در لیتر 6 بنزیل آمینو پیورین (BAP) و 0.2 میلی گرم در لیتر نفتالن استیک اسید (NAA) بهترین محیط کشت بود و دو نژادگان Pc622 و گلوتینوزا روی این محیط کشت به ترتیب 90 و 562 درصد باززایی از کشت دمگل داشتند. اثر تیمار سرما روی غنچه ها قبل از کاشت ریزنمونه ها نشان داد که هیچگونه باززایی، بدون تیمار سرما انجام نشده است و تیمار سرمایی 7 تا 9 روز بهترین پینه زایی و باززایی را در نژادگان های مختلف اطلسی و تنباکو سبب شدند. اثر تاریکی و نور بر در صد باززایی بستگی به ریزنمونه داشت. میزان باززایی از کشت تخمدان در نژادگان گلوتینوزا 10% در تاریکی و 2.4% در نور و برعکس میزان باززایی از کشت دمگل 226% در نور و 112.5% در تاریکی بود.

به منظور بررسی اثرات سربرداری بر شاخه زایی جوانه های جانبی و مخفی، گلدهی و عملکرد، آزمایشی روی درختان 15-13 ساله ارقام "کله قوچی" و "اوحدی" که روی پایه بذری پسته اهلی پیوند شده بودند، انجام شد. سربرداری چوب یکساله، دو ساله و سه ساله قبل از شکفتن جوانه ها و جوانه برداری در اوایل فصل رشد در شرایط کم بار (Off) و پربار (On) در هر دو رقم انجام شد و اثرات تیمارها در زمان برداشت در سال انجام تیمارها و یک سال پس از آن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج سربرداری شاخه ها نشان داد که قطع شاخه ها باعث افزایش تعداد و تشدید رشد شاخه های جانبی در شرایط کم بار و پربار در هر دو رقم گردید ولی اثرات آن ها در هر دو رقم متفاوت بود. سربرداری چوب دو ساله در رقم "کله قوچی" و چوب سه ساله در رقم "اوحدی" بطور معنی داری باعث افزایش تعداد شاخه جانبی گردید. جوانه برداری در رقم "اوحدی" اثر معنی داری روی رشد جوانه های مخفی نداشت ولی در رقم "کله قوچی" باعث تحریک شاخه زایی شد. سربرداری چوب دو ساله در رقم "کله قوچی" و چوب سه ساله در رقم "اوحدی" باعث کاهش میزان محصول در شرایط پربار در همان سال شد ولی سال پس از تیمار میزان محصول افزایش یافت.

یکی از اساسی ترین مراحل نمو زایشی تاک، مرحله انگیزش گل می باشد که تحت تاثیر عوامل محیطی و تنظیم کننده های رشد قرار می گیرد. در پژوهش حاضر علاوه بر تعیین زمان گل انگیزی اثرات کاربرد کینتین (Kin) و جیبرلیک اسید (GA3) (غلظت های 25 و 50 و 100 میلی گرم در لیتر) بر تشکیل گل و ویژگی های میوه رقم سیاه شیراز در شرایط دیم (باجگاه شیراز) و آبی (کوشکک شیراز) بررسی شد. برای تعیین زمان گل انگیزی از نیمه دوم اردیبهشت ماه تا اواخر مرداد ماه 1375 به فاصله 15 روز سه شاخه روی سه بوته انتخاب و عمل حلقه برداری و قطع برگ انجام گرفت با بررسی های انجام شده در سال 1376 روی این شاخه ها مشخص شد انگیزش گل در هر دو منطقه حدودا نیمه اول خرداد ماه (کمی بعد از باز شدن گل های سال قبل) می باشد. نتایج هیستولوژیکی نشان داد کاربرد کینتین 50) میلی گرم در لیتر) موجب توسعه و نمو بیشتر سرآغازه خوشه گردید در حالیکه جیبرلیک اسید (غلظتهای 50 و 100 میلی گرم در لیتر) موجب طویل شدن قاعده جوانه، ممانعت از رشد و نمو سرآغازه خوشه و نهایتا نکروزه شدن جوانه گردید. همچنین بررسی اثرات محلول پاشی با کینتین و جیبرلیک اسید بر ویژگی های میوه نشان داد، اگر چه کاربرد کینتین اثر معنی داری بر ویژگی های میوه نداشت ولی کاربرد جیبرلیک اسید (50 و 100 میلی گرم در لیتر) موجب کاهش ضریب باردهی، طول محور اصلی خوشه، تعداد حبه در خوشه و وزن چوب گردید. در این زمینه اثرات کاهش جیبرلیک اسید در انگورهای دیم بیشتر از انگورهای آبی مشهود بود.

استفاده از نشانگرهای ملکولی که امروزه در تمام عرصه های علوم کاربرد وسیعی دارد، بعنوان ابزار تحقیقاتی سریع و مطمئن برای شناسایی هفت رقم زیتون مورد بررسی قرار گرفت. برای استخراج پروتئین از دانه های گرده، از سه نوع بافر استخراج استفاده شد. بهترین طیف نوری با بافر استخراج تریس کلراید 0.1 مولار با pH=8 حاوی 2.5% 2 - مرکاپتواتانول، 3% پلی اتیلن گلیکول، 1% سرم آلبومین، 5 میلی مولار متابی سولفیت سدیم، 7% ساکارز و PVP40 %1برای استخراج پروتئین از برگ زیتون (به خاطر وجود پلی فنل ها و چربی ها در برگ) مناسب ترین بافر استخراج تشخیص داده شد. مقایسه طیف نواربندی پروتئین های محلول برگ و دانه گرده نشان داد که پروتئین های دانه گرده از ثبات و وضوح بهتری برخوردارند در صورتی که پروتئین های استخراج شده از برگ بخاطر وجود فنل ها دارای ثبات کمتری بوده و در رنگ آمیزی با ماده کوماسی بلو وضوح نواربندی کمتری داشتند. در بررسی آنزیم ها، از میان هفت سیستم آنزیمی سه نوع آنزیم EST،MDH و ADH دارای چند شکلی بودند. آنزیم های PX و ACP هیچ فعالیتی نداشته و آنزیم های CAT و SOD با وجود فعال بودن وضعیت چند شکلی نشان ندادند. نتیجه تجزیه کلاستر برای پروتئین های محلول و آنزیم های EST و MHD نشان داد که بین رقم زرد (شاهد) و رقم G2 خویشاوندی نزدیک وجود دارد و نیز بین آنها شباهت ظاهری مشاهده می شود. رقم H2 نسبت به سایر ارقام با این گروه تشابه بیشتری داشت. ارقام M1 و M2 در گروه دوم و ارقام H3 و I2 در گروه سوم قرار داشتند.

تکی و تجمعی پیچیدن پرتقال (Citrus sinensis (L.) Osbeck) "والنسیا" در انواع ورقه های جمع شونده گرمایی پلی اتیلن سبک (LDPE)، پلی اتیلن سنگین (HDPE)، پلی پروپیلن آرایش یافته (OPP) و پلی واینیل کلرید (PVC) تا مدت 4 ماه با سردخانه مقایسه گردیدند. تکی و تجمعی پیچیدن میوه ها با ورقه های LDPE،HDPE و OPP در شرایط انبار معمولی 49-64.6%RH)، (20.7-33°C وقتی با میوه های بسته بندی نشده انبار سرد 80-85%RH)، (5°C مقایسه گردیدند، کاهش وزن و بازار پسندی آن ها تا ماه اول به هم شبیه بود؛ اما ورقه PVC چنین اثری نداشت. درصد آب پوست میوه های تکی و تجمعی پیچیده شده با ورقه های LDPE و HDPE همانند میوه های بسته بندی نشده انبار سرد حفظ گردید، اما نرم تر بودند. صرفنظر از ضخامت ورقه ها، در هر دو روش بسته بندی، ورقه های LDPE، HDPE،OPP و PVC به ترتیب به مقدارهای بیشتر و کمتر از کاهش وزن میوه جلوگیری کردند. همچنین، احتمال نفوذ پذیری ورقه ها نسبت به بخار آب علاوه بر ترکیب شیمیایی ورقه ها تحت تاثیر ضخامت ورقه ها نیز قرار می گیرد. میوه های تجمعی پیچیده شده در انبار سرد، و تا 2 ماه در انبار معمولی کاهش وزن بیشتری نسبت به تکی پیچیده شده داشتند. اختلاف معنی داری بین بسته بندی تکی و تجمعی میوه ها از نظر درصد آب پوست و سفتی پیدا نشد. اثر مفید بسته بندی تجمعی به دلیل ایجاد لایه فضای اشباع از آب در اطراف میوه های تجمعی بود. مشاهده گردید که روش تجمعی پیچیدن مانند تکی پیچیدن تازگی میوه ها را حفظ می نماید.

به منظور تعیین اثر دما بر جوانه زنی دانه گرده تاثیر سه دمای 5، 15 و 20 درجه سانتیگراد بر درصد جوانه زنی دانه گرده در سه رقم زد آلو،(Prunus armeniaca L.) آزمایشی به صورت فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. بدین منظور در مرحله D فنولوژیک (غنچه بسته)، شاخه های حاوی جوانه گل از سه رقم "شصتمی یک"، "درشت ملایر" و "قرمز شاهرودی" در ایستگاه تحقیقات باغبانی سهند برداشت و در آزمایشگاه پس از جمع آوری دانه های گرده و کشت آن ها در تیمارهای مختلف دما در داخل محیط کشت، روند جوانه زنی توسط میکروسکپ نوری مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که اثرهای دما و رقم در جوانه زنی دانه گرده معنی دار بود. همچنین اثر برهمکنش دما × رقم نیز معنی دار شد. درصد جوانه زنی دانه گرده در هر سه رقم در دمای 5 درجه سانتی گراد پایین بوده به طوری که درصد جوانه زنی در دمای 5 با دماهای 15 و 20 درجه سانتی گراد اختلاف معنی داری نشان داد. بیشترین درصد جوانه زنی در رقم "درشت ملایر" و کمترین آن مربوط به رقم "شصتی یک" بود. با این وجود در دمای 5 درجه سانتی گراد رقم "قرمز شاهرودی" نسبت به رقم "درشت ملایر" بدون داشتن اختلاف معنی دار درصد جوانه زنی بالایی داشت.