مجله دیابت و متابولیسم ایران
سال نهم شماره 2 (پیاپی 31، زمستان 1388)

با افزایش رشد جمعیت وگسترش شهرنشینی، دیابت به یک معضل جهانی تبدیل شده است. یکی از بزرگ ترین چالش هایی که بیماران دیابتی با آن مواجه هستند، یادگیری نحوه زندگی با دیابت و کنترل قند خون روزانه می باشد؛ از این رو آموزش بیمار جهت توانمندسازی وی در خود مراقبتی و کنترل مطلوب قند خون و در نهایت ارتقای سطح کیفیت زندگی، یک بخش مهم درمان دیابت به شمار می رود. تعداد زیادی از بیماران دیابتی، تصور می کنند که مراقبت و آموزش را بایستی صرفا از پزشک خود دریافت کنند؛ حال آن که مجامع جهانی در طی 25 سال اخیر به نقش پرسنل بهداشتی غیر پزشک در این زمینه بیشتر پرداخته اند؛ به طوری که امروزه به توافق رسیده اند که پرستاران باید نقش موثرتری در درمان و مراقبت از دیابت و عوارض آن بازی کنند. بر اساس نتایج مطالعات کارآزمایی بالینی و مشاهده ای، پرستاران می توانند مراقبت را با کیفیت مطلوب و صرف هزینه کمتر ارائه نمایند. به نظر می رسد با آموزش مدون و سیستماتیک به پرستاران و مراقبین بهداشتی و سپس بهره مندی از توانمندی های آنان جهت ارائه خدمات سازمان یافته تر در بیمارستان ها، واحدهای آموزشی و محیط های مختلف اجتماعی مانند مدارس، می توان حجم زیادی از مراجعات گران و غیر ضروری به متخصصین را کاهش داد. تحقق این امر در گرو برنامه ریزی سیاست گذاران سلامت کشور و سامان دهی نظام ارجاع در ارائه خدمات بهداشتی - درمانی در سطوح مختلف است.

همراهی پلی مورفیسم های ژن آدیپونکتین با چاقی، سندرم متابولیک و دیابت نوع 2 در مطالعات قبلی مشاهده شده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی احتمال همراهی پلی مورفیسم های ژن آدیپونکتین در جمعیت دیابتی و سالم ایرانی برحسب جنس انجام شد.
در این مطالعه 243 بیمار دیابتی و 173 فرد سالم از شهر رفسنجان، به روش مورد - شاهدی به منظور تعیین احتمال همراهی پلی مورفیسم های T/G 45 + و G/A 11391- ژن آدیپونکتین با نمایه توده بدنی (BMI)، دور کمر و فشار خون در دو جنس زن و مرد، مورد بررسی قرار گرفتند.
همراهی معنی داری بین پلی مورفیسم های T/G 45 + و G/A 11391- ژن آدیپونکتین با فشار خون سیستولی یا دیاستولی بر حسب جنس مشاهده نشد. در مردان حامل آلل T پلی مورفیسم T/G 45+ همراهی معنی داری باBMI (018/0 =P) داشت. همراهی معنی داری بین آلل G پلی مورفیسم G/A 11391- با نمایه توده بدنی در مردان (041/0 = P) و با دور کمر در زنان (038/0 = P) وجود داشت.
ما هیچگونه همراهی معنی داری بین پلی مورفیسم های T/G 45+ و G/A 11391- ژن آدیپونکتین و پرفشاری خون برحسب جنس مشاهده نکردیم. آلل G پلی مورفیسم T/G 45+ و آلل A پلی مورفیسم G/A 11391- آلل های محافظت کننده در برابر افزایش وزن بدن در هر دو جنس بودند، ولی هر دوی این تاثیرات فقط در مردان قابل ملاحظه بود. در ضمن آلل های فوق، اثر حمایتی در برابر افزایش دور کمر در هر دو جنس داشتند، ولی نقش حمایتی آلل A پلی مورفیسم G/A 11391- در برابر افزایش دور کمر فقط در زنان از نظر آماری معنی دار بود. به نظر می رسد که همراهی بین این پلی مورفیسم ها و افزایش وزن یا دور کمر در جمعیت ایرانی، توزیع جنسی خاصی دارد.

همراهی پلی مورفیسم های ژن آدیپونکتین با چاقی، سندرم متابولیک و دیابت نوع 2 در مطالعات قبلی مشاهده شده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی احتمال همراهی پلی مورفیسم های ژن آدیپونکتین در جمعیت دیابتی و سالم ایرانی برحسب جنس انجام شد.
در این مطالعه 243 بیمار دیابتی و 173 فرد سالم از شهر رفسنجان، به روش مورد - شاهدی به منظور تعیین احتمال همراهی پلی مورفیسم های T/G 45 + و G/A 11391- ژن آدیپونکتین با نمایه توده بدنی (BMI)، دور کمر و فشار خون در دو جنس زن و مرد، مورد بررسی قرار گرفتند.
همراهی معنی داری بین پلی مورفیسم های T/G 45 + و G/A 11391- ژن آدیپونکتین با فشار خون سیستولی یا دیاستولی بر حسب جنس مشاهده نشد. در مردان حامل آلل T پلی مورفیسم T/G 45+ همراهی معنی داری باBMI (018/0 =P) داشت. همراهی معنی داری بین آلل G پلی مورفیسم G/A 11391- با نمایه توده بدنی در مردان (041/0 = P) و با دور کمر در زنان (038/0 = P) وجود داشت.
ما هیچگونه همراهی معنی داری بین پلی مورفیسم های T/G 45+ و G/A 11391- ژن آدیپونکتین و پرفشاری خون برحسب جنس مشاهده نکردیم. آلل G پلی مورفیسم T/G 45+ و آلل A پلی مورفیسم G/A 11391- آلل های محافظت کننده در برابر افزایش وزن بدن در هر دو جنس بودند، ولی هر دوی این تاثیرات فقط در مردان قابل ملاحظه بود. در ضمن آلل های فوق، اثر حمایتی در برابر افزایش دور کمر در هر دو جنس داشتند، ولی نقش حمایتی آلل A پلی مورفیسم G/A 11391- در برابر افزایش دور کمر فقط در زنان از نظر آماری معنی دار بود. به نظر می رسد که همراهی بین این پلی مورفیسم ها و افزایش وزن یا دور کمر در جمعیت ایرانی، توزیع جنسی خاصی دارد.

استرس اکسیداتیو، آشکارا با دیابت و عوارض آن در ارتباط است. احتمالا ترکیبات موجود در چای، بافت های بدن را در مقابل آسیب های اکسیدانی محافظت می کند. بر این اساس اثر عصاره تام چای سیاه و فراکسیون های حاصل از آن بر استرس اکسیداتیو رت های دیابتی مطالعه شد.
در این مطالعه، 56 رت نر سه ماهه در محدوده وزنی 250-200 گرم انتخاب و به طور تصادفی به 8 گروه 7تایی تقسیم و به مدت یک ماه مورد مطالعه قرار گرفتند. گروه های اول و دوم سالم غیر دیابتی و بقیه گروه ها توسط استرپتوزوتوسین دیابتی شدند. به گروه های هشت گانه به ترتیب: 1- حامل (کنترل)، 2- عصاره تام+ حامل (کنترل)، 3- حامل (دیابتی، کنترل)، 4- عصاره تام+ حامل (دیابتی) و فراکسیون های متانولی+ حامل 5-20% (دیابتی) 6- 40% (دیابتی)، 7- 60% (دیابتی)، 8- ترکیب 80 و 100% (دیابتی) به صورت داخل صفاقی روزانه ترزیق شد. در پایان مطالعه از رت ها خون گیری و پارامترهای استرس اکسیداتیو اندازه گیری گردید و داده ها با استفاده از روش آنالیز واریانس یک طرفه و نرم افزار SPSS مورد تجریه و تحلیل قرار گرفت.
در این مطالعه، عصاره تام باعث افزایش آنتی اکسیدانت تام (001/0 =(P، سوپر اکسید دیسموتاز(010/0 =P)، گلوتاتیون پراکسیداز (000/ =P) و گلوتاتیون (002/0 =P) در رت های سالم و دیابتیک و کاهش مالون دی آلدیید (01/0=P) در رت های دیابتیک شد. همچنین فراکسیون 20%، باعث بیشترین افزایش در میزان های تام آنتی اکسیدانت (009/ 0=P)، سوپراکسید دیسموتاز (002/0=P)، گلوتاتیون پراکسیداز(001/0=P) و گلوتاتیون (001/0=p) و بیشترین کاهش در میزان مالون دی آلدیید (001/=P) در رت های دیابتیک گردید.
تجویز عصاره تام چای سیاه و فراکسیون 20% حاصل از آن، بر استرس اکسیداتیو رت های دیابتیک تاثیر مثبت دارد.

آدیپونکتین، پروتئین پلاسمایی می باشد که به میزان فراوان از آدیپوسیت ها ترشح می شود. این ماده علاوه بر افزایش حساسیت به انسولین، اثرات محافظت کننده بر روی عروق و میوکارد دارد. هدف از مطالعه حاضر بررسی ارتباط پلی مورفیسم ژن آدیپونکتین در موقعیتG >T 276+ با بیماری عروق کرونر در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 می باشد.
تعداد 241 بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 وارد مطالعه شدند.گروه مورد شامل114 بیمار با سابقه انفارکتوس حاد میوکارد و یا کاهش مساوی یا بیش از 50% قطر حداقل یکی از عروق اصلی کرونر در آنژیوگرافی عروق کرونر بودند. همچنین گروه شاهد را افراد با سن بیش از 35 سال بدون علایم و شواهد ایسکمی در EKG به همراه تست ورزش طبیعی تشکیل دادند.
بین پلی مورفیسم ژن آدیپونکتین در موقعیتG >T 276+ با بیماری عروق کرونر ارتباط قابل توجه وجود داشت. موتاسیون آلل G نسبت به T، شانس بیماری عروق کرونر را کاهش داد (نسبت شانس تعدیل یافته برابر با 39/0، فاصله اطمینان 95%: 68/0-22/0، 001/ P <).
این مطالعه نشان داد که پلی مورفیسم ژن آدیپونکتین در موقعیتG >T 276+ با بیماری عروق کرونر ارتباط دارد.

هر چند دیابت یکی از مشکلات عمده سلامتی در ایران محسوب می شود، مطالعات کیفی محدودی به منظور بررسی و مقایسه ادراکات بیماران و کارکنان تخصصی در زمینه عوامل موثر بر مراقبت از دیابت صورت گرفته است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی و مقایسه تجارب مبتلایان به دیابت نوع2 و کارکنان تخصصی دیابت در مورد موانع فردی و محیطی و همچنین عوامل انگیزه ساز خود مراقبتی در دیابت می باشد.
در فاز یک مطالعه، شش جلسه مباحثه گروهی با بیماران درمانگاه دیابت مرکز پزشکی خاص در سال 1387 برگزار شد. بیماران شامل 22 زن و 21 مرد (تعداد کل: 43 نفر) بودند. در فاز دو، با کارکنان تخصصی دیابت، مصاحبه های نیمه ساختار یافته انجام گرفت. از روش تحلیل چارچوب برای استخراج موضوعات از داده ها استفاده شد.
تحلیل داده ها 5 مانع اساسی را در مراقبت از خود نشان داد: موانع جسمی، موانع روانی، موانع آموزشی، موانع اجتماعی و موانع سیستم مراقبت. در کنار موانع ذکر شده، برخی عوامل نیز به عنوان عوامل انگیزه بخش شناسایی شدند. این موارد از نظر بیماران عبارت بودند از باور به دیابت، مسؤولیت درک شده در برابر خانواده، باورهای دینی و نظرات افراد مهم دیگر و از نظر کارکنان عبارت بودند از ارتباط گیری صحیح با بیمار، پیگیری و ارائه آموزش گروهی به بیماران.
به نظر می رسد لازم است آموزش دیابت براساس مداخلات مبتنی بر فرهنگ و با توجه به دیدگاه های بیماران و کارکنانی که به طور مستقیم با بیمار دیابتی درارتباطند طراحی شود.

یکی از موارد بسیار مهم در امر مراقبت از بیماران دیابتی، بررسی کیفیت زندگی آنهاست. هدف این مطالعه بررسی کیفیت زندگی و ابعاد آن در بیماران دیابتی مراجعه کننده به مرکز دیابت دانشگاه علوم پزشکی تبریز بود.
این پژوهش، یک مطالعه مقطعی با نمونه گیری تصادفی ساده می باشد. حجم نمونه شامل150 بیمار دیابتی نوع 2 و ابزارهای گردآوری، ابزار استاندارد شده کیفیت زندگی مرتبط با سلامت شامل بعد جسمی، روانی، اجتماعی، ابزار اختصاصی دیابت و پرسشنامه مشخصات فردی بود. نتایج حاصله با نرم افزار SPSSمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
66/28% بیماران در بعد جسمی، 7/80% در بعد روانی، 3/21% در بعد اجتماعی و 84% در بعد اختصاصی، کیفیت زندگی مطلوبی داشتند. عواملی همچون تاهل، تعداد فرزندان و جنسیت با کیفیت زندگی بیماران دیابتی رابطه معنی داری داشتند (05/0 P<)؛ در حالیکه رابطه معنی داری بین عواملی مانند داروی مصرفی با کیفیت زندگی بیماران وجود نداشت.
عوامل فردی، اجتماعی و اقتصادی می تواند بر کیفیت زندگی بیماران دیابتی تاثیرگذار باشد؛ بنابراین ارزیابی کیفیت زندگی همراه با مشخصات دموگرافیک، اطلاعات کاملی را برای بیماران مزمن فراهم می کند که در نهایت می توان از این اطلاعات در راستای برنامه ریزی درمانی مراقبتی آنها و اصلاح کیفیت زندگی بهره جست.

دیابت نوع 2، یکی از شایع ترین بیماری های مزمن در جهان و همراه با عوارض متعددی می باشد که نه تنها برای بیمار ناتوان کننده و مزاحم است، بلکه بار فراوانی را بر سیستم سلامت جامع وارد می کند. یکی از سازوکارهای مطرح در ایجاد عوارض دیابت، عدم تعادل بین عوامل اکسیدان و آنتی اکسیدان در بدن می باشد و مطالعات متعددی جهت تصحیح یا تاخیر در این فرآیند و در نهایت کاهش عوارض مزمن انجام گرفته اند.
در این کارآزمایی بالینی دوسویه کور، 61 بیمار مبتلا به دیابت که تحت درمان با داروهای خوراکی کاهنده قندخون بودند به دو گروه تقسیم و اثرات آنتی اکسیداتیو درمان 3 ماهه با داروی Semelil (آنژی پارس) که یک ترکیب گیاهی جدید و مؤثردر درمان زخم پای دیابتی می باشد، در مقایسه با دارونما مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی های آزمایشگاهی پایه و3 ماه پس از درمان شامل شمارش کامل خون، قندخون ناشتا، پروفایل چربی ها، انسولین ناشتا، بررسی کارکرد کبدی، کلیوی همراه با اندازه گیری سطوح TNF-a،CRP-HS و هموسیستئین انجام شد. وضعیت سیستم اکسیداتیو نیز با بررسی های آزمایشگاهی ظرفیت آنتی اکسیداتیو تام، پراکسیداسیون چربی، اندزه گیری دئوکسی گوانوزین وگروه های کربونیل سرم مورد ارزیابی قرار گرفت.
به جز تغییر در سطوح دئوکسی گوانوزین (05/0 = P) پس از مصرف آنژی پارس، تغییر معنی داری در سایر پارامترهای التهابی و اکسیداتیو مورد بررسی روی نداد.
سازوکارهای دیگری بجز اثرات آنتی اکسیداتیو در بهبود زخم پای دیابتی ناشی از آنژی پارس دخالت دارند.

این مطالعه به منظور ارزیابی تاثیر عصاره چای سبز بر شاخص های واگردش استخوان در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 طراحی شد.
در یک مطالعه کار آزمایی بالینی دو سوکور کنترل شده با دارونما، 72 بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 بر اساس روش تصادفی Stratified به دو گروه مداخله و کنترل تقسیم شدند. به گروه های مورد بررسی به مدت 8 هفته کپسول های حاوی 500 میلی گرم عصاره چای سبز و کپسول های دارونما تجویز شد. تست های آزمایشگاهی و ارزیابی های تن سنجی شامل قند ناشتا، قند خون 2 ساعته، HbA1C، پروفایل چربی، استئوکلسین، کراس لپس، انسولین ناشتا، نمایه توده بدن، نسبت دور کمر به باسن بودند که قبل و پس از مدت مداخله در تمام شرکت کنندگان اندازه گیری و ثبت شدند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تغییرات سطح سرمی استئوکلسین و لگاریتم آن در گروه دریافت کننده عصاره چای سبز به ترتیب نزدیک معنادار و معنادار بود. نمایه توده بدن، نسبت دور کمر به باسن، قند ناشتا، قند خون 2 ساعته، HbA1C و نیز سطوح کراس لپس و انسولین ناشتا در گروه مداخله با چای سبز تغییر معناداری نداشتند. کاهش سطح کراس لپس در گروه مداخله با عصاره چای سبز 10 برابر گروه کنترل بود. همچنین یافته های مطالعه حاضر در بیمارانی که سطوح قند ناشتا و HbA1C پایین تر و نیز سطح انسولین ناشتای بالاتر داشتند، بهبود وضعیت شاخص های استخوانی را نشان دادند.
شواهد حاصل از بررسی حاضر، کاهش شاخص های باز جذب استخوان در بیماران دیابتی دریافت کننده چای سبز نسبت به گروه دارونما را پیشنهاد می کند که ممکن است باعث بهبود وضعیت واگردش استخوانی در این بیماران گردد.

متابولیسم روی که یکی از ریز مغذی های ضروری است، در دیابت تغییر می کند. مشخص شده که بین روی و هر دو نوع دیابت نوع1 و دیابت نوع2 ارتباط وجود دارد. TNF-αو IL-6، فاکتورهای التهابی هستند که با مقاومت به انسولین ارتباط دارند. برخی مطالعات نشان داده اند که بین روی و فاکتورهای التهابی (TNF-αو IL-6) ارتباط وجود دارد. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط بین روی با فاکتورهای التهابی (TNF-αو IL-6) و کنترل قند خون (گلوکز و HbA1c)، بر روی زنان یائسه مبتلا به دیابت نوع 2 و سالم انجام شد.
مطالعه حاضر، یک مطالعه مقطعی تحلیلی می باشد که بر روی 45 زن دیابتی و 45 زن سالم با محدوده سنی 60-45 سال و نمایه توده بدن(BMI) kg/m2 30-25 انجام شد. وضعیت قند خون (گلوکز و HbA1c)، روی سرم، TNF-α و IL-6 در هر دو گروه اندازه گیری گردید. از آزمون T مستقل برای مقایسه میانگین و از ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی همبستگی متغیرها در دو گروه استفاده شد.
بین سطح روی با مقادیر IL-6 و TNF-α در زنان بزرگسال دیابتی ارتباط مستقیمی(به ترتیب 28/0=r و 03/0=r) دیده شد که از نظر آماری معنی دار نبود. همچنین بین سطح روی با سطح گلوکز و HbA1cدرگروه زنان بزرگسال دیابتی رابطه معکوس (به ترتیب 06/0- =r و 07/0- =r) وجود داشت ولی این رابطه ها از نظر آماری معنی دار نبودند.
بین میزان روی سرم با فاکتورهای التهابی (TNF-αو IL-6) و قند خون (گلوکز و HbA1c) در زنان یائسه مبتلا به دیابت نوع 2 ارتباطی معنی دار مشاهده نشد.

این مطالعه به منظور ارزیابی روایی و پایایی نسبی پرسشنامه بسامد مصرف غذایی مورد استفاده در مطالعه قند و لیپید تهران انجام شد.
132 نفر (61 مرد و 71 زن) در این مطالعه شرکت کردند. بررسی دریافت های غذایی از طریق میانگین 12 یادآمد خوراک 24 ساعته(DR=Dietary Recall) در 12 ماه متوالی جمع آوری شد. شرکت کنندگان دو پرسشنامه 168 موردی نیمه کمی (FFQ=Food Frequency Questionnaire) را در فاصله زمانی یک سال پر کردند. اولین یادآمد خوراک، یک ماه بعد از تکمیل FFQ1 و یادآمد آخر یک ماه قبل از تکمیل FFQ2 پرسش شد. خون و نمونه های ادرار در هر فصل برای اندازه گیری مقادیر بیوشیمیایی سرم و ادرار گرفته شد.
ضریب همبستگی پس از تعدیل اثر سن و انرژی دریافتی بین DR و FFQ2 از 14/0 (ویتامین A) تا 71/0 (فسفر) در مردان با میانگین 53/0=r و از 11/0 (بتاکاروتن) تا 65/0 (فیبر) در زنان با میانگین 39/0=r بود. ضریب همبستگی تکرارپذیری پس از تعدیل انرژی با میانگین 59/0=r در مردان و60/0=r در زنان بود. میزان ضریب توافق FFQ2 و یادآمدهای غذایی 24 ساعته از 6/39% (ویتامین C) و 3/68% (فسفر) در مردان و از 6/39% (پتاسیم) تا 1/54% (فیبر) در زنان به دست آمد. ضرایب همبستگی بین میزان نیتروژن و پتاسیم ادرار با پروتئین و پتاسیم دریافتی حاصل از FFQ به ترتیب 36/0 و 35/0 بودند.
FFQ طراحی شده در مطالعه قند و لیپید تهران، روایی و پایایی نسبی قابل قبول برای بزرگسالان تهرانی داشته، ابزار مناسبی برای ارزیابی دریافت های مواد مغذی در این جمعیت می باشد.

راهنماهای بالینی جدید، پر فشاری خون را به عنوان یک مشکل بهداشتی مهم در کودکان مطرح می نمایند. این بررسی با هدف تعیین شیوع پرفشاری خون کودکان دبستانی شهر رفسنجان طراحی شد.
این مطالعه مقطعی روی 1275 کودک دبستانی شهر رفسنجان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی دو مرحله ای انجام شد. پرسشنامه فردی برای هر کودک تکمیل و فشار خون اندازه گیری شد. برای تعیین پرفشاری خون از جداول ارائه شده توسط چهارمین گزارش تشخیص، ارزیابی و درمان فشار خون کودکان استفاده شد. داده ها با استفاده از آزمون های مناسب غیر پارامتریک و پارامتریک آنالیز شدند.
. فشار خون سیستولیک 2/15% کودکان مورد بررسی در مرحله پیش پرفشاری خون و 8/11% در مرحله پرفشاری خون قرار داشتند. هم چنین از نظر فشار خون دیاستولیک نیز 6% و 6/3% کودکان به ترتیب دارای پیش پرفشاری خون و پرفشاری خون بودند. بیشترین شیوع پر فشاری خون سیستولیک (2/52%) (0001/0=P) و پرفشاری خون دیاستولیک (9/25%) در کودکان کوتاه قد مشاهده شد (0001/0=P). همچنین بیشترین شیوع پرفشاری خون سیستولیک (8/29%) کودکان، در گروه سنی 9-7 سال بود.
این بررسی نشان داد پرفشاری خون در کودکان کوتاه قد و در گروسنی 9-7 سال شیوع بالاتری دارد. پیشنهاد می شود پیگیری این کودکان به فاصله هر شش ماه انجام شده و در صورتی که فشارخون بر اساس صدک قد کودکان به حالت طبیعی بر نگشت، تغییرات شیوه زندگی و در صورت لزوم درمان دارویی مدنظر قرار گیرد.