نشریه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی
سال ششم شماره 4 (پیاپی 16، زمستان 1381)

سیره ی حسینی و منش امام حسین(ع) در قیام کربلا، امری نبود که یکباره شکل و عینیت یافته باشد. با بررسی دقیق حیات حضرت، خط سرخ اسلام خواهی درحیات ایشان، مانند سایر ائمه ی معصومین علیهم السلام هویدا است و بخوبی می توان مؤلفه ها و مبانی فکری این نوع رفتار را مشاهده کرد. مواضع شدید وحساب شده و مبتنی بر سنت نبوی و علوی امام(ع) درقبال انحرافات پیش آمده درعصر خلفای سه گانه ودوره ی معاویه، دارای آبشخور واحد فکری با مبانی اندیشه ای قیام کربلاست و هر دو از یکجا تغذیه می شوند. به عبارتی می توان ریشه های این نهضت را از ماجرای سقیفه و جایگزینی جبری خلافت وسپس ملوکیت بجای امامت حقه ی معصومین، جستجو کرد.
قیام حسینی نه به دنبال اهداف و منافع شخصی بود و نه امام(ع) قیام کرد تا با شهادتش گناهان امت، بخشیده و«باز خرید» شود. بلکه این قیام، حرکتی جهت احیای حق و حقیقت و حفظ اسلامی بود که یزید متظاهر به فسق؛ عامدانه قصد هدم و تلاشی آن را داشت. مهمترین پایه ی نظری انقلاب کربلا و علت العلل آن؛ انجام فریضه ی امر به معروف و نهی از منکر بود و سایر پایه های نظری و انگیزه های قیام، به شکل سلسله مراتبی و برخورداری از اهمیت، در این مقاله شرح داده شده است.

این مساله که چرا جامعه ی اسلامی دچار آفت شد و این آفت ها به جامعه چه آسیبهایی رساند و همچنین سیر تدریجی این آفات و آسیبها از زمان رحلت پیامبر گرامی اسلام(ص) تا زمان قیام سالار شهیدان امام حسین(ع) و شهادت آن حضرت؛ موضوع این مقاله است.

واقعه ی عاشورا از دریچه های گوناگون در طول تاریخ مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. یکی از ابعاد این«پدیده ی تاریخی وانسانی و دینی» بررسی«چرایی» آن است. یعنی اینکه چرا پس از گذشت پنجاه سال از رحلت رسول گرامی اسلام(ص) به قتل عام و اسارت خاندان آن حضرت (ص) اقدام می کنند؟ و چرا چنین مصیبت عظیمی را بر آل محمد (ص) روا می دارند؟
چه اتفاقی رخ داد که مردم یک روز برای تبرک جستن به قطرات آب وضوی محمد بن عبدالله(ص) گوی سبقت از هم می ربودند و روزی دیگر گرد هم می آیند تا میوه ی باغ نبوت را درگودال غربت، تنها و بی معین با تیغ کین بکشند و دامن عفت را به آتش کشانده و خاندان عصمت را به اسارت برند و بر این همه ددمنشی جاهلانه پای کوبی کرده و جشن گیرند؟ چون وچرای این واقعه را درکجا و درچه مواردی باید جستجو کرد؟
اینها پرسشهایی است که نوشته ی حاضر به منظور یافتن پاسخی قانع کننده به آن برآمده است.

تعاریف بعضی از کارپایه های اصلی مدیریت و بررسی تطبیقی برخی از اصول و موضوعات مهم مدیریت علمی با پاره ای از ویژگی ها و صفات امام حسین(ع)؛ موضوع اصلی این مقاله محسوب می شود.

از اهداف عالیه ی اسلام و همچنین از اهم اهداف انبیای الهی و ائمه ی اطهار؛ عزت بخشی و عزت جویی و راه های رسیدن به عزت است. مفهوم عزت و جایگاه آن در تعالیم اسلام و ماهیت و ویژگی های عزت حسینی؛ محتوای این مقاله را تشکیل می دهد.

از پیامبر رحمت و برکت گرفته تا ولی عصر حضرت حجت امام زمان(عج)؛ هریک به مناسبتی درخور و شایسته، درباره ی امام حسین(ع) وواقعه ی جانسوز کربلا و شهادت آن امام همام، سخنانی ارزشمند بیان کرده اند.
مقاله ی حاضر به تشریح و تبیین این سخنان درباره ی عظمت مقام ملکوتی امام حسین(ع) پرداخته است.

جامعه ی بشری برای پیمودن راه سعادت و رسیدن به قله ی کمال، نیازمند یک نظام سیاسی است که بر پایه ی عدل و دستورات الهی بنا شده باشد و با اقتدار به اجرای احکام، همت گمارد.
شیعه رهبری را امری الهی می داند ودرزمان حضور به رهبری امام معصوم و درزمان غیبت، به امامت فقیه جامع الشرایط ایمان دارد؛ و در انتظار مصلح بزرگ جهانی بسر می برد و برای فراهم کردن مقدمات ظهور می کوشد، وحکومت را تنها وسیله ای برای خدمت به بندگان خدا و اجرای عدالت، ارزشمند می شمارد.
آموزه های این مذهب که کارگزاران و رعیت را، به خود باوری می خواند و با ایجاد حس مسئولیت و نظارت عمومی، به دور از هرگونه اختلاف شکننده و تنازع، به تلاش وا می دارد و مردم را به پیروی آگاهانه و از روی بصیرت دعوت می کند؛ سبب تقویت نظام سیاسی و اقتدار آن خواهد شد.

دراین مقاله ابتداء به مفهوم شناسی واژه ی «عزت» در فرهنگ لغت پرداخته و آنگاه به جستجوی معانی این واژه درفرهنگ قرآنی پرداخته ایم و سپس وارد مبحث اصلی مقاله شده ایم که همان«عزت حسینی» در فرهنگ عاشورا است آنگاه با استناد به خطبه ها، نامه ها، و سروده های آن حضرت، جلوه های گوناگون عزت در عاشورا و نیز پیامهای تربیتی این واژه ی مقدس را برشمردیم.

اقتدار سیاسی چیست؟اگر قدرت تنزیه شده نباشد چه تبعاتی خواهد داشت؟ اقتدار سیاسی منزه و متکی به کانونهای معتبر و مقدس می تواند عمده ترین ابزاررشد و عزت افتخار اجتماعی باشد. حال چگونه می توان به آن رسید و اقتدار منزه را ابزار اصلی برای حاکمیت موفق قرار داد؛ مسائلی هستند که در این مقاله به آن پرداخته شده است.

یکی از بزرگترین زیرساختهای تحولات اجتماعی در بحث توسعه، عامل فرهنگ است. نزد تمام متفکران حق بین، توسعه ی فرهنگی و احیاء اصالت فرهنگ ملی، آغاز روشن یک توسعه ی معقول و انسانی است. درجوامع دینی که اعتقادات و ارزشها مقوم فرهنگ ملی هستند نقش فرهنگ سازی بسیار واضح تر وحساس تر از سایر جوامع است.
براسلام شناسان و متفکران و منتقدان دینی پرواضح است که در مکتب وزین اسلام، نقش اعتقادات و ارزشها، کلیدی و سرنوشت ساز است، هم به علت تطابق موازین شرعی با فطرت وروان انسانی و هم به لحاظ نقش سازندگی الگوهای دینی، براین اساس؛ بیهوده نیست اگر بگوییم عاشورا و حسین(ع) در خون مردم معتقد جاری و ساری است، آنچه نقش فرهنگ سازان را در اینگونه عرصه ها هویدا و مهم جلوه گر می نمایاند، سازماندهی و تبیین اصول فرهنگی و پارامترهای تحول وتغییر است.
درعصر ما که عصر انفجار اطلاعات وزندگی علمی است گرچه ممکن است در بین قشرهای کم عمق فرهنگی،نقش الگودهی و سازندگی مکتب دین و حادثه های ارزشی آن، کم رنگ شود، ولی هرگز بی رنگ نخواهد شد. آنچه در این عصر و راستا تحققش ضرورت دارد. تبیین، تفسیر، تحلیل و کاربردی نمودن اعتقادات و ارزشهای دینی است،لذا برای تثبیت هویت فرهنگی در سایه ی عزت و افتخار حسینی برای نیل به اقتدار ملی، دستیابی به یک سری اصول فرهنگی (که دراین مقاله به آن می پردازیم) و محسوس نمودن آنها درجامعه، در فضایی آرام، منتقد، آزاد و براساس هویت ذاتی خودمحورها، ضرورت دارد.

این مهم که عشق چیست و معشوق کیست و دو سویه بودن عشق بین معشوق و عاشق، و ارتباط این نوع عشق و عاشقی با قیام امام حسین(ع) و ماجرای عاشورا و تبیین عرفانی این نوع عشق و بازتاب اشاره گونه ی آن در شعر فارسی، موضوع این مقاله است.

دراین مقاله با این پیش فرض که دعا کردن هنگامی عملی می شود که بین درخواست کننده واجابت کننده نسبتی برقرار باشد، به بررسی نگرش امام حسین(ع) دردعای عرفه نسبت به انسان به عنوان درخواست کننده و خداوند به عنوان اجابت کننده پرداخته شده است.
با بررسی به دعای عرفه سه موضوع انسان شناسی، خداشناسی، و ترسیم رابطه ی مطلوب بین آن دو به چشم می خورد که دو مولفه ی اول یعنی انسان شناسی وخداشناسی مبنای مولفه ی سوم یعنی ترسیم رابطه بین انسان وخدا قرار می گیرد که در حقیقت چنین امری منوط به پذیرش نوع خاصی از انسان شناسی و خداشناسی است.

زیارت عاشورا چارچوبی مهم برای تبیین معارف امروزی ارائه می کند. هویت از مفاهیم مهم و مبتلا به اجتماعی امروزی است. در زیارت عاشورا، از این نگاه، پایه های اساسی نوع هویت برمبنای اسلام تصویر شده است. مقاله حاضر تلاش نموده گامی ابتدایی را در این راه بردارد.

فتح خون روایتی است از قیام خونین حضرت اباعبدالله علیه السلام و کربلا و آنچه در آن گذشت آن هم با قلم شهیدی از آل قلم و اهل هنر؛ هنر این مقاله آن است که کتابی شایسته را در مقاله ای کوتاه ترسیم نموده است.

دیدگاه اهل عرفان و معرفت به جهان هستی و جان باختن درراه محبوب ازلی، تطبیق واقعه ی کربلا و قیام امام حسین(ع) با این نوع فنا شدن عاشقانه در معشوق و آنگاه بازتاب قیام آن امام عاشق در اشعار مولانا جلال الدین محمد بلخی، موضوع این مقاله است.

به تصویر کشیدن«عین معرفت» و «عشق مجسم» و «اسطوره ی مردانگی»، همچنین بیان و تصویر هنر آزادگی و حریت و حرکتی از عالم ماده به سمت جهان ملکوت؛ قلمی در خور و هنرمندان را می طلبد، دو تصویر نامه ای که پیش رو دارید اینهمه را در خود جای داده است.

دراین مقاله ضمن بررسی و تبیین رویکرد سیاسی مرجعیت و بخصوص امام خمینی(ره) در نخستین سالهای نهضت، به چگونگی و بازکاوی بهره برداری سیاسی رهبران نهضت از مجالس و محافل مذهبی محرم سال 1342 پرداخته شده است. برای این منظور دو قطب اصلی نهضت یعنی تهران و قم درحوزه ی پژوهش قرارگرفته و در هرکدام از دو شهر مذکور، مولفه های خاص و مورد استفاده ی رهبران مذکور، بررسی شده است.

هدف از مقاله ی حاضر، بررسی عوامل موثر بر نشر تفکر عاشورایی در بین دانشجویان از دیدگاه اساتید حوزه و دانشگاه است. جامعه ی آماری این پژوهش را اعضاء هیات علمی تمام وقت دانشگاه های آزاد اسلامی منطقه ی چهار کشور وکلیه ی اساتید حوزه های علمیه شهر اصفهان تشکیل می دهد.
یافته های این پژوهش نشان می دهد که از نظر اساتید حوزه و دانشگاه؛ بطور کلی عوامل آموزشی، انگیزشی و فرهنگی یا رشد، بر نشر تفکر عاشورایی بین دانشجویان موثر است. در خصوص تاثیر عوامل فرهنگی یاد شده، بین نظرات اساتید مرد و زن دانشگاه، در سطح 01/0 P تفاوت معنادار وجود دارد. درخصوص تاثیر عوامل انگیزشی وفرهنگ یاد شده در نشر تفکر عاشورایی، بین نظرات اساتید مرد و زن حوزه، در سطح تفاوت 05/0 P معنا دار وجود دارد.