نشریه دانشور پزشکی
پیاپی 86 (اردیبهشت 1389)

محرومیت و نابرابری های اجتماعی ارتباط تنگاتنگی با سطح سلامت جوامع و افراد دارد. نشان داده شده که بین فقر و نابرابری با بیماری و امید به زندگی رابطه معناداری وجود دارد. این که فقر و نابرابری از طریق کدام گروه از مکانیزم های بیولوژیک می تواند سبب بروز آثار پاتولوژیک شود و این که کدام یک از مکانیسم های مربوط به «شیوه زندگی»، «فقر»، ویا «استرس های اجتماعی»، عامل ایجاد این آثار است، محل تردید است. مطالعه حاضر اهتمام به طراحی مدلی حیوانی از نابرابری در دریافت غذا به همراه ناپایداری در شرایط اجتماعی کرده است تا ضمن بررسی آثار هیستوپاتولوژیک فقر غذایی، تبعیض و عدم ثبات اجتماعی بر عضله قلب خرگوش، نقش هر یک از عوامل یادشده در تجمع رنگدانه لیپوفوشین در عضله قلب به عنوان فاکتور تسریع کننده پیری سلولی (براساس مطالعات گذشته) را نیز مورد ارزیابی قرار دهد.
54 سر خرگوش در شش گروه مختلف مورد استفاده قرار گرفت. استرس محرومیت از غذای کامل و عدم ثبات در مکان زندگی و هم خانه به مدت ده هفته به روش های مختلف در گروه ها اعمال و در طول دوره تغییرات وزن ثبت و نمونه خون گرفته شد. سپس خرگوش ها بیهوش شده و پس از پرفیوژن بافتی، عضله قلب با محلول فیکساتیو جدا شد. سپس، مراحل پاساژ بافتی برای مشاهده میزان تجمع رنگدانه لیپوفوشین و سایر تغییرات بافتی با میکروسکوپ نوری و الکترونی انجام گرفت. در تحلیل نتایج با توجه به ساختار غیرپارامتریک یافته ها از آزمون های آماری Mann-Whitney و Kruskal-Wallis استفاده شد.
نابرابری در دریافت غذا به همراه ناپایداری در شرایط اجتماعی، سبب تجمع بیشتر گرانول های لیپوفوشین و پیری زودرس سلولی در مقایسه با گروه کنترل شد (P<0.05). این امر حتی در شرایطی که ناپایداری اجتماعی بدون محرومیت غذایی اعمال شد، نسبت به گروه کنترل معنادار بود (P<0.05). ناپایداری در شرایط اجتماعی چنانچه همراه با محرومیت از غذا همراه شود، لیپوفوشین بیشتری را نسبت به شرایطی که صرفا محرومیت غذایی اعمال شود، ایجاد می کند (P<0.05). در بررسی نمونه های بافتی با میکروسکوپ الکترونی پیدایش رنگدانه لیپوفوشین در شرایط آزمایش، احراز شد.
عدم ثبات در موقعیت اجتماعی و تغییر در مکان زندگی و هم خانه و استرس های اجتماعی متعاقب آن می تواند زمینه ساز پیدایش علائم استرس اکسیداتیو و بروز پیری زودرس در سلول های قلبی شود و اگر این شرایط به همراه محرومیت غذایی و احساس نابرابری و تبعیض باشد، اثرات فوق به شدت تشدید می شود.

زایمان زودرس یکی از عوامل اصلی ابتلا به بیماری و مرگ ومیر نوزادی است. چنین نوزادانی عموما کم وزن بوده و به مراقبت های ویژه و هزینه های گزاف درمانی نیاز دارند. پژوهش حاضر تلاشی در جهت بررسی عوامل خطر زایمان زودرس و میزان موفقیت یک برنامه آموزشی در پیش گیری از آن است.
در این پژوهش 1117 زن باردار مراجعه کننده به 36 مرکز بهداشتی شهر شیراز، براساس عوامل خطر و پرسش نامه غربالگری زایمان زودرس، به دو گروه کم خطر (598 نفر) و پرخطر (519 نفر) تقسیم شدند. سپس زنان گروه پر خطر را تحت آموزش و مراقبت ویژه جهت پیشگیری از زایمان زودرس قرار دادیم. در آموزش مادران از پمفلت آموزشی و آموزش چهره به چهره استفاده شد. در تحلیل داده ها علاوه بر آزمون کای اسکوئر از رگرسیون لجستیک چندگانه و رگرسیون لجستیک کاکس استفاده شد.
میزان بروز زایمان زودرس در گروه کم خطر1/3 درصد و در گروه پرخطر 7/14 درصد محاسبه شد. نسبت نوزادان نارس در گروه کم خطر و پرخطر به ترتیب 7/0 و 5/6 درصد به دست آمد. مهم ترین علل مؤثر بر کاهش مدت بارداری و بروز زایمان زودرس به ترتیب باز شدن بیشتر از یک سانتی متر دهانه رحم، انقباضات زودرس رحمی، حاملگی چندقلو و مصرف سیگار بودند (01/0 P <). در مواردی که برنامه های آموزشی در سنین پائین تر حاملگی ارائه شده بود، اثر بیشتری در پیش گیری از زایمان زودرس مشاهده شد (05/0 P <). براساس یافته های این تحقیق، اثر آموزش در جلوگیری از دردهای زودرس زایمانی در حضور اعتیاد به سیگار، حاملگی چندقلو و انقباضات زودرس رحمی بیشتر است.
نتایج به دست آمده نشان می دهد، اجرای برنامه پیش گیری از زایمان زودرس می-تواند به کاهش میزان بروز زایمان زودرس، میزان مرگ ومیر نوزادی و افزایش وزن نوزادان منجر شود. برنامه آموزشی ارائه شده در این پژوهش به عنوان بخشی از برنامه مراقبت های ویژه دوران بارداری زنان گروه پرخطر در مراکز بهداشتی استان فارس در نظر گرفته شده است.

شکایت افراد سالمند از اختلال خواب از پیامدهای رایج بستری شدن در بیمارستان است که در صورت عدم توجه و مداخلات به موقع، به ایجاد عوارض نامطلوب منجر می شود. درباره تجربه سالمندان، به خصوص زنان سالمند از پدیده خواب طی مدت بستری در بخش های بیمارستانی اطلاعات چندانی وجود ندارد. این مطالعه با هدف بررسی تجارب و ادراک بیماران سالمند زن از شرایط و رویدادهای مؤثر بر خواب و راهکارهای فردی آنان برای بهبود خواب و کیفیت آن طی دوره بستری در بیمارستان و با منظور نهایی ارائه راهکارهایی مؤثر در راستای تشخیص، درمان و کنترل به موقع اختلال خواب در گروه فوق انجام شده است.
این پژوهش با رویکرد کیفی و به روش تحلیل محتوا در سال 1388 انجام شده است، هجده بیمار زن سالمند 65 تا 81 ساله بستری در سه بیمارستان آموزشی شهر تهران با روش نمونه گیری مبتنی بر هدف مورد مطالعه قرار گرفتند و داده ها با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختار یافته تا رسیدن به اشباع اطلاعات، گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
یافته ها در چهار طبقه اصلی تغییر در سیکل خواب- بیداری، عوامل محیطی، عوامل فردی، بهبود و راهکارهای مقابله با اختلال خواب استخراج شده است. یافته ها بیانگر آن بود که با شناخت و درک مشکلات خواب و عوامل مؤثر بر آن از دیدگاه بیماران، پرستاران خواهند توانست ارزیابی دقیق تر و واقع گرایانه تری در مورد تغییر الگو و نیاز های خواب بیماران به عمل آورند.
توصیه می شود شناسایی و طراحی راهبرد های مؤثر بر بهبود خواب با مشارکت شخصی سالمندان جزئی از فعالیت های روتین پرستاری باشد.

تایروزیناز به عنوان یک آنزیم مؤثر در سطوح متفاوت حیات نشان داده شده است. این اهمیت هم از نظر عملکرد و هم از نظر ساختار و پایداری آنزیم مهم است. تنوع سوبسترایی آنزیم، امکان بررسی لیگاندهای متفاوت روی سینتیک آنزیم در هر دو فعالیت کاتکولازی و کرزولازی را فراهم می کند. عملکرد سینتیکی پیچیده آنزیم و نیز فعالیت و ساختار آن در این دو واکنش پی درپی از نظر مکانیسمی هنوز به خوبی شناخته نشده است.
تعیین تاثیر فلز کبالت بر سینتیک و ساختار آنزیم تایروزیناز قارچ خوراکی در این مطالعه، ساختار آنزیم با استفاده از تکنیک های دو رنگ نمایی حلقوی (CD) و فلوئورسانس و نیز فعالیت سینتیکی آن با استفاده از سوبسترای طبیعی کافئیک اسید در حضور یون فلزی Co2 + با غلظت های صفر، 2/0، 6/0 و 9/0 میلی مولار و در pH برابر 6، 7، 8 و 9 بررسی شد. ثابت های α و β که تاثیر فعال کننده برروی آنزیم و تمایل آن به سوبسترا را نشان می دهند با ترسیم منحنی های ثانویه لاینووربرک برای آنزیم و Co2 + به دست آمدند.
سینتیک فعال سازی آنزیم تایروزیناز برای یون فلزی فوق از الگوی فعال کننده غیرضروری پیروی کرد. مقادیر α (1α <) نشان می دهد، پیوند لیگاند فلزی با آنزیم باعث افزایش تمایل سوبسترا به آن می شود. مقادیر β (1<β) نیز نشان می دهد، پیوند سوبسترا به آنزیم می تواند تسریع حداکثر سرعت آنزیم را از طریق افزایش ثابت کاتالیتیکی آنزیم (Kcat) به دنبال داشته باشد. بیشترین فعالیت آنزیم در عدم حضور یون Co2 + در pH برابر هفت به دست آمد. بررسی ساختاری آنزیم با تکنیک های فلوئورسانس و بیضی واری حلقوی نشان داد، در pH برابر 9، Co2 + چه از نظر ساختار دوم و چه ساختار سوم پایداری آنزیم را به دنبال دارد.
به طور خلاصه، نتایج حاصل از مطالعات سینتیکی و ساختاری آنزیم، الگوی فعال سازی غیرضروری آنزیم را توسط لیگاند فلزی Co2 + نشان داد. پیوند احتمالی این لیگاند در نزدیکی موضع فعال، فعال سازی آنزیم را از طریق اثر آلوستریکی به دنبال خواهد داشت. از طرفی لزوما شرایط مناسب فعالیت آنزیم همان شرایط مناسب پایداری آنزیم نخواهد بود.

امروزه از روش های مختلفی جهت بازسازی بافت استخوانی در اطراف ایمپلنت استفاده میشود، ولی هنوز روش کارآمدی برای درمان ضایعات بدون فضا ارائه نشده است. هدف ما در این مطالعه ارزیابی تاثیر پودر جایگزین استخوان Neo-OsI ® به همراه غشای Protect در ضایعات بدون فضا در اطراف ایمپلنت در استخوان درشت نی خرگوش است.
در تحقیق حاضر دوازده راس خرگوش نیوزلندی سفید مورد استفاده قرار گرفت. حیوان ها به طور تصادفی به دو گروه کنترل و آزمایشی تقسیم شدند. در همه حیوان ها ایمپلنتی به قطر 4/3 میلیمتر به صورت مایل در استخوان درشت نی کاشته شد به طوری که دیفکتی بدون فضا به طول 3 میلیمتر خارج از استخوان ایجاد شد. در گروه آزمایشی ناحیه دیفکت با پودر Neo-OsІ پر و با غشای Protect پوشانده شد در حالی که در گروه کنترل هیچ درمانی در محل دیفکت صورت نگرفت. در هر گروه سه حیوان پس از دو ماه و سه حیوان دیگر پس از چهار ماه کشته شدند و بخشی از استخوان درشت نی که حاوی ایمپلنت بود، پس از رنگ آمیزی تولوئیدین بلو برای مطالعات هیستولوژیک و هیستومورفومتریک مورد استفاده قرار گرفت.
در گروه کنترل پس از گذشت دو ماه درصد تماس استخوان با ایملنت 94/2 ± 37 درصد و پس از گذشت چهار ماه 74/3 ± 41 درصد بود در حالی که در گروه پیوند شده با استفاده از نئواس و غشای پروتکت این عدد در ماه دوم 48/7 ± 75 درصد و در پایان ماه چهارم 03/10 ± 83 درصد بود. پس از دو ماه، استخوان تشکیل شده عمدتا نابالغ بود در حالیکه تا ماه چهارم درصد استخوان بالغ افزایش محسوسی یافت.
بر اساس تحقیق حاضر، روش ترکیبی Neo-OsІ +Protect روشی مفید در ترمیم ضایعات بدون فضا در اطراف ایمپلنت است.

اکسیدانت ها دارای اثرات مخربی بر یادگیری و حافظه هستند. سرب نیز به واسطه ایجاد استرس اکسیداتیو دارای اثرات مشابهی است. هدف از اجرای مطالعه حاضر، بررسی و مقایسه اثرات آنتی اکسیدانتی بالقوه بادرنجبویه با اثرات آنتی اکسیدانتی ویتامین ث بر اختلالات یادگیری ناشی از تجویز استات سرب در دوره جنینی و شیرخوارگی است.
پانزده رت نژاد ویستار آمیزش یافته به یک گروه کنترل و چهار گروه آزمایشی شامل: بادرنجبویه (5/1درصد)، سرب (2/0درصد)، بادرنجبویه+سرب و ویتامین ث+سرب (کنترل مثبت) تقسیم شدند. تجویز بادرنجبویه به همراه جیره غذایی و سرب و ویتامین ث از طریق آب آشامیدنی صورت گرفت. تیمار از روز هفت حاملگی شروع و طی دوران بارداری و شیرخوارگی نوزادان ادامه داشت. پس از آن و زمانی که زاده ها به سن چهار ماهگی رسیدند، از زاده های متعلق به هر مادر دو رت نر انتخاب و قابلیت یادگیری و دوام آن به وسیله ماز T چندواحدی مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج به دست آمده نشان داد که اگرچه در مقایسه با سایر گروه ها، میزان یادگیری و دوام آن در گروه کنترل منفی (سرب) به طور چشمگیری کاهش می یابد (05/0 p <)، اما بین گروه های کنترل، کنترل مثبت و گروه های آزمایشی تفاوت معناداری وجود ندارد.
از آنجا که گروه بادرنجبویه+ سرب تفاوت معناداری با گروه سرب+ ویتامین ث ندارد و بادرنجبویه اثرات مشابه با ویتامین ث را نشان داد، می توان از آن به عنوان یک آنتی اکسیدانت طبیعی نام برد.

بافت استخوانی یکی از عمده ترین بافت های موجود در بدن انسان است که همواره مورد پیوند (ترانسپلنتیش) قرار می گیرد. کاربرد گرافت ها به صورت اتوژن و آلوژن با مشکلات خاصی از قبیل، پس زدن، محدودیت دهنده استخوان، افزایش زمان جراحی، عفونت ها و در نهایت مرگ و میر احتمالی مواجه می شود و علاوه بر این، تحمل جراحی دوباره برای افرادی که از آنها اوگرافت تهیه می شود، مشکل است. اصولا بایومتریال ها با استفاده از خاصیت استئواینداکتیو یا استئوکانداکتیو به صورت کمی یا کیفی در موضع نقص استخوان عمل می کنند، اما HECBMG به طور اختصاصی به صورت کیفی عمل می کند و با حجم بسیار کم از این ماده می توان به نتیجه دلخواه دست یافت. برای حل این مشکلات فوق، موادی از قبیل ترکیبات مختلف (کلسیم- فسفات) معرفی شده اند که این مواد به دلیل شباهت های نزدیک فیزیکی و شیمیایی با مواد معدنی طبیعی استخوان و تحریک کمتر بافت های میزبان، واکنش های آماسی کمتری ایجاد می کنند. این بایومتریال HECBMG)) از انسان گرفته شده و سرشار از BMPs است و خاصیت استئواینداکتیو (OSTEOINDUCTIVE) بیشتری نسبت به بایومتریال های دیگر با پایه پروتئینی دارد و بدن میزبان نسبت به این ماده هیچ گونه واکنش سوئی ندارد. با تکیه بر اهمیت و روند ترمیم نقایص استخوانی و اهمیت پاسخ سلولی و منشاء سلول های استخوان ساز و همین طور تحریک سلول های مزانشیمال اندیفرانسیه، تصمیم به بررسی اثر سایتوتکسیک این بابومتریال گرفتیم.
تحقیق با روش تجربی انجام گرفت. پس از تهیه HECBMG و استریل کردن آن و گرفتن کشت میکروبی در محیط BLOOD AGAR و اطمینان حاصل کردن از عاری بودن HECBMG از هر نوع عامل بیماری زا (میکروب، قارچ، باکتری، مخمر و...)، آن را به وزن های 10 و20 و50 میلی گرم بر 100 هزار سلول تک هسته ای خون محیطی در چاهکهای 24 خانه کشت داده، در زمان های 24 و 48 و 72 ساعت اثر دادیم. برای اندازه گیری سمیت سلولی روش MTT را به کار بردیم و در پایان با استفاده از دستگاه ELISA LEADER میزان جذب نوری تعیین شد که میزان جذب نوری به میزان جذب ماده MTT از طریق سلول ها بستگی دارد که نمایانگر فعالیت حیاتی سلول ها است.جذب نوری هر سه غلظت، سه بار اندازه گیری شده و میانگین آن ثبت شد، علاوه بر میانگین؛ انحراف معیار و تست تی هم به عمل آمد. هیچ کدام از دوزهای مورد استفاده توکسیک نبودند.
نتایج نشان داد هیچ کدام از دوزهای مورد استفاده توکسیک نبوده، بلکه باعث افزایش تعداد سلول های تک هسته ای خون محیطی انسان نیز شده اند.
با هر بار افزایش وزن ماده HECBMG و گذشت زمان، افزایش تعداد سلول های تک هسته ای خون محیطی مشاهده شد که از لحاظ آماری اختلاف معنی داری با گروه کنترل داشت. بنابراین در مجموع می توان این گونه نتیجه گرفت که بایومتریال HECBMG ماده ای سازگار با سلول های تک هسته ای خون محیطی انسان است.

درمان سرطان بیشتر به سمت درمان سرپایی تغییر یافته است و این نکته نیاز به مسئولیت پذیری بیشتر از سوی مراقبان و خانواده بیماران سرطانی دارد. درد یکی از علائم استرس زا و مزمنی است که بیمار دچار سرطان آن را تجربه می کند و جزء اولین نگرانی های مراقبان می باشد. دانش و تجربه خانواده بیماران سرطانی، عامل مهمی در درمان درد آن ها است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف، تعیین میزان دانش و تجربه خانواده بیماران سرطانی در مورد درد، طراحی و اجرا شده است.
مطالعه حاضر یک پژوهش توصیفی- مقطعی است که طی یک سال روی صد نفر از اعضای خانواده بیماران به روش نمونه گیری در دسترس انجام شد. برای جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه درد خانواده مرکز تحقیقات سرطان کالیفرنیا (City of Hope) استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسش نامه بررسی و پایایی آن نیز به کمک آزمون مجدد و پیرسون (r=0.81) محاسبه شد. پس از تکمیل و شماره گذاری پرسشنامه ها، تجزیه و تحلیل اطلاعات به وسیله روش های توصیفی و تحلیلی انجام گرفت.
88 نفر از مراقبان بیش از دوازده ساعت در روز در کنار بیمار خود بودند، مراقبان مرد زمان بیشتری را به بیمار خود اختصاص می دادند. میانگین سن مراقبان (22/15 ± 98/39) سال بود. 90 درصد افرادی که زمان زیادتری کنار بیمار می ماندند، سطح تحصیلات کمتری داشتند (دیپلم به پائین)، اما نمرات خوبی را از نظر دانش و تجربه در زمینه کنترل درد کسب کردند. شایع ترین سرطان ها به ترتیب عبارت بودند از: سرطان خون، ریه، لوزالمعده، استخوان، کبد و پستان، پروستات، معده و کولون. میزان دانش مراقبان (84/11 ± 31/55) در حد متوسط و میزان تجربه آنها (53/8 ± 25/48) در حد خوب ارزیابی گردید. در مجموع میانگین (5/6) برای همه مراقبان از نظر دانش و تجربه کنترل درد حاصل شد. مردها نیز نمرات بالاتری از نظر دانش و تجربه نسبت به زن ها کسب کردند.
حمایت از آموزش مراقبان و ارتقاء سطح دانش و تجربه آنها، عامل مهمی در کنترل درد بیماران سرطانی است. با توجه به سطح دانش و تجربه مراقبان، برنامه های آموزش مداوم و آموزش پایه می تواند سطح دانش و تجربه آنان را در زمینه درمان درد سرطان ارتقاء دهد.

کارسینوم پستان شایع ترین نوع سرطان در خانم ها است. در مراحل پیشرفته آن احتمال متاستاز به استخوان افزایش می یابد، اما درگیری فکین به ویژه فک بالا بسیار نادر است. هدف از گزارش مورد حاضر، معرفی یک مورد از کارسینوم متاستاتیک پستان در فک بالا و بررسی ویژگی های بالینی- پاتولوژی آن است.
بیمار خانمی 33 ساله است که با شکایت از تورم و درد و لقی دندان مولر اول فک بالا به ما مراجعه کرده و در بررسی نمای بالینی وی پاکت عمیق دیده شد. احتمال بیماری پریودنتال مطرح شد، اما با گرفتن تاریخچه سیستمیک، کارسینوم پستان چپ و متاستاز آن به ریه و انجام درمان ماستکتومی و شیمی درمانی گزارش شد. در بررسی رادیوگرافی پانورامیک، نمای Mixed رادیولوسنت – رادیواپک مشاهده شد. در ارزیابی پاتولوژی، کارسینوم متاستاتیک پستان گزارش شد و بیمار برای درمان به انکولوژیست ارجاع داده شد.
علائم بالینی، رادیوگرافی کارسینوم متاستاتیک پستان در محیط دهان غیراختصاصی بوده و بسیار مشابه عفونت ادنتوژنیک یا ناراحتی پریودنتال است، اما در موارد نادر،کارسینوم متاستاتیک باید در تشخیص افتراقی ضایعات دهانی قرار گیرد.