فهرست مطالب

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی - پیاپی 5 (بهار 1389)

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی
پیاپی 5 (بهار 1389)

  • 186 صفحه، بهای روی جلد: 10,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1389/07/15
  • تعداد عناوین: 8
|
  • نصرالله امامی، اسماعیل عبدی مکوند صفحات 1-14
    آتش یکی از چشمگیرترین پدیده های عالم هستی با داشتن صفات برجسته ای، همچون حیات بخشی، مرگ آفرینی، شورآفرینی، حرارت بخشی، پاک کنندگی، راه نمایی، حرکت به سوی معشوق وغیره در الهام بخشی معانی مختلف همواره مورد توجه اهل ادب و عرفان بوده است. مولانا نیز به اقتضای مرام و مسلک خود در مقام تبیین اندیشه های عرفانی خود به خصوص اندیشه های وحدت وجودی، از تمثیل آتش و ویژگی های آن بهره های فراوان برده است. دراین باره، وی با کمک آتش و مضامین آن توانسته است زیباترین و بهترین تمثیل ها و تعبیرات ممکن را برای نشان دادن نسبت خالق و مخلوق و رابطه آنها ترسیم و مفاهیم مبتکرانه و دل پذیری را خلق و ارائه نماید. صفات مشابه عشق، همچون شوق و ذوق هم آتش شمرده شده اند. مجموعه آنچه درزبان قرآن «هدایت» نامیده می شود و مجموعه آنچه درنظر مولانا و عارفان «عشق» تعبیر می شود، به نور و آتش تشبیه می گردد. آتش به صورت عشق در عرفان حضور یافته و در همه کشف و شهودهای عارفان همواره نور و آتش به نوعی دیده می شود. در اندیشه های مولانا، آتش در مصداق های «آتش حق، آتش غیرت، آتش قهرالهی، آتش انبیا (ابراهیم و موسی)، آتش ریاضت و مشکلات سیروسلوک، آتش غفلت، آتش خوف حق، آتش فقر، آتش هجران، آتش کلام و سخن، آتش عشق، آتش غم، آتش امراض و بیماری، آتش نفس، آتش شهوت، آتش حرص، آتش چاپلوسی، آتش حسادت، آتش گناه، آتش بخل، آتش شوم، آتش بلا، آتش شیون و زاری، آتش جهنم، آتش ابلیس، آتش عذاب، عنصر آتش و... به چشم می خورد. «آتش عشق» با 120 بار تکرار، پربسامدترین کاربرد آتش در سخن مولاناست. در این مقاله، کارکرد آتش در عشق از دیدگاه مولانا نمایانده شده است.
    کلیدواژگان: مولانا، آتش، عشق
  • طاهر خوشحال دستجردی، مرضیه کاظمی صفحات 15-40
    ذکر و یاد خداوند به عنوان یکی از مهمترین عبادات اسلامی، نقش مهمی در تکامل معنوی انسان به عهده دارد و به همین علت، خداوند در قرآن، آیات متعددی را درباره آن نازل فرموده است. خداوند در قرآن، همواره مؤمنان را به ذکر و یاد خویش سفارش می کند و عواقب اعراض از آن را به آنان گوشزد کرده، به انذار آنها می پردازد.
    جایگاه رفیع ذکر در عرفان اسلامی نیز، تا حد بسیاری تحت تاثیر آیات و احادیثی است که عظمت و ارزش این عمل عبادی را بیان می کند. عرفا و بزرگان طریقت با درک عظمت و اهمیت ذکر در سلوک الی الله ، همواره در سخنان خود و یا در آثار منظوم و منثور خویش، مریدانشان را به مداومت بر ذکر و یاد حضرت حق فرا می خوانند و با استناد به آیات قرآن، سالکان طریق حق را متوجه جایگاه مهم این عمل عبادی در سیر و سلوک می نمایند.
    کلیدواژگان: ذکر، عرفان، سلوک الی الله، عبادت
  • اسحاق طغیانی، حکیمه هادی صفحات 41-56
    «استغنا» یکی از مراحل سیر و سلوک است که سالک طریق حق، با رسیدن به آن، نوعی بی نیازی از ماسوی الله را در وجود خویش احساس می کند و در همه حال، خود را، تنها نیازمند حق تعالی می داند. «فقر» نیز از جمله مقامات عرفانی است و یکی از منازل عالی سیر و سلوک به شمار می آید. سالک در این مرحله به فنای فی الله می رسد و این، نهایت مرتبه کاملان و عارفان محسوب می شود. فقر، نیازمندی بنده به حق و بی نیازی از غیرحق است. در این مقاله سعی بر آن است که ابتدا مفهوم استغنا و فقر، به خوبی تعریف و تبیین شود و سپس این دو موضوع در مثنوی مولانا، تحلیل و بررسی گردد.
    کلیدواژگان: استغنا، فقر، فنا، سلوک، مولانا، مثنوی
  • سید محمد امیری صفحات 57-76
    مثل در گستره ادبیات از نقش و جایگاه والایی برخوردار است؛ به طوری که ارزش و اهمیت علمی و تاریخی آن از کتیبه ها و سنگ نوشته ها کمتر نیست. در زندگی تمامی اقشار جامعه، اعم از عامی، تحصیلکرده، فرهیخته و... مثل کاربرد ممتازی دارد و چه بسا جمله کوتاهی که ضرب المثلی یا حکمتی به ارث رسیده از گذشتگان است، کار ساعت ها سخن گفتن، دلیل آوردن و استدلال کردن و بحث کردن را انجام داده است. تاریخ امثال و حکم در زبان عربی به دوره جاهلیت بر می گردد و در زبان فارسی نمی توان تاریخ دقیقی برای پیدایش آن ذکر کرد. مفاهیم و مضامین در ضرب المثل های عربی و فارسی بسیار زیاد است که این مشابهت بیشتر معنوی و در بعضی از موارد لفظی است. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل مثل، معانی لغوی و اصطلاحی آن، ویژگی های لفظی، معانی بیان و سپس به پیشینه امثال در عربی و فارسی و تاریخچه گردآوری امثال عربی خواهد پرداخت و در انتهای پژوهش، مفاهیم و مضامین مشترک مثل ها در فارسی و عربی را با ذکر نمونه مثال ها بررسی خواهد کرد.
    کلیدواژگان: مثل، ضرب المثل، تمثیل، حکم، تشبیه، مضامین مشترک
  • ابراهیم ابراهیم تبار بورا صفحات 77-102
    رودکی، بزرگترین شاعر ایران در آغاز قرن چهارم هجری است که در انواع قالب های شعرفارسی، به ویژه قصیده و غزل مهارت داشته است و تاثیر وی در تکامل و ترقی اشعار فارسی در دوره اش و حتی در دوره های بعد بر شعرای فارسی بر کسی پوشیده نیست. تسلط و مهارت او در سرودن اشعار و کثرت آن سبب گردید تا او را «پدر شعر فارسی دری» بنامند. وی نماینده کامل و تمام عیار شعر فارسی در دوره سامانی است. یکی از مهارت های او کاربرد صور خیال، از جمله تشبیه و استعاره در اشعار است، تصاویری که رودکی در اشعارش به کار برده، بر عکس شعرای دیگر سبک خراسانی، متحرک و جاندار است. در میان تصویرهای گوناگون، تشبیه مهمترین نوع تصاویری است که رودکی بدان علاقه نشان داد. با بررسی هایی که از سرودهایش به عمل آمده، اکثر تشبی هات او از نوع حسی به حسی و عقلی به حسی اند که در انواع مختلف آن، از جمله: تشبیه مضمر، تفضیل و... بکار رفته است. این مقاله قصد دارد تا تشبیه را در اشعار رودکی بررسی کند و به اهمیت و انواع آن در سروده های شاعر بپردازد.
    کلیدواژگان: رودکی، تشبیه، استعاره، صور خیال، شعر
  • مجید بهره ور صفحات 103-118
    در گنجینه ادبی عرفانی ایران، از برخی مباحث مفهومی، چون علم و معرفت سخن به میان آمده است که در آن باره می توان به بررسی تعاریف و رویکردهای فراوان عرفا و صوفیه پرداخت. در این نوشتار کوتاه، ناچاریم با گذر از تعاریف و دسته بندی های علوم، به نمونه هایی از آرای صوفیان و عرفا نسبت به موضوع و از سویی دیگر، به تمایز و گاه تقابل آن با دیگر علوم رایج اشاره کنیم تا مرزهای هر دو سو تا حد امکان تبیین گردد.
    کلیدواژگان: علم، عرفان، تصوف، ادبیات، شهود
  • زهرا دری، زینب هادی صفحات 119-146
    همان گونه که از عنوان مقاله برمی آید، در این مقاله جنبه های مختلف نقد اجتماعی در دیوان سیف الدین محمد فرغانی بررسی شده است.سیف الدین محمد را می توان سیاسی ترین و اجتماعی ترین شاعر دوره مغول نامید، چرا که او شاعری دردآشناست که به دور از وابستگی های درباری و تعلقات دنیوی، ناهنجاری های اخلاقی – اجتماعی را که گریبان گیر مردم و جامعه آن روزگار شده بود و نیز معضلات سیاسی- اجتماعی به وجود آمده در سرزمینش را مورد نقد و نکوهش قرار داده است، بلکه با لحنی تند و گزنده و جسارت و شهامتی درخور ستایش، صاحبان مناصب و موقعیت های سیاسی و اجتماعی در جامعه، از حاکم گرفته تا درویش را زیر ذره بین خود قرار داده و به نقد عملکرد و شیوه آنها پرداخته است.
    کلیدواژگان: جامعه، نقد اجتماعی، ریا، زراندوزی، عدالت
  • حسین منصوریان سرخگریه، لیلا توکل راد صفحات 147-172
    پیشگویی و خبر دادن از امور پوشیده، در اساطیر و داستان های حماسی جهان امری رایج است و هیچ یک از حماسه های ملی اقوام را از آن خالی نمی یابیم. شاهنامه به عنوان اثری حماسی و گنجینه ای نامتناهی درپ‍‍ژوهش اعتقادات، امیال و اندیشه های انسان، سرشار از این گونه راز پژوهی ها و شگردها در جهت گشایش داستان هایش است که حقیقتا درخور تامل است. از میان انواع پیشگویی های مثبت و منفی در شاهنامه، اختر شناسی علاوه بر، برخورداری از دقت در بیان جزئیات، در شکل گیری رویدادهای آن جایگاه ویژه ای را ایفا می کند، قهرمان شاهنامه همواره در تلاش است تا رفتار سایرین را پیش بینی نماید و از راز کی هان پرده بردارد.فردوسی به عنوان شاعری حماسه سرا تحت تاثیر این نوع نگرش و تفکر، بخش هایی از شاهنامه را در این زمینه پدید آورده است؛ به گونه ای که در همه داستان هایش حضور اخترشناسان و ادوات آن ها را برای بازگویی آینده شاهدیم. مقاله حاضر به منظور بررسی اثر کواکب و تحلیل آن بر پیشگویی های شاهنامه و شناخت زیر ساخت ها و جوانب این تاثیرات بر پیشگویی هاست، که به روش توصیفی و تحلیلی از شاهنامه فردوسی استخراج و با استفاده از منابع گوناگون نگاشته شده است.
    کلیدواژگان: پیشگویی، شاهنامه، نجوم، آسمان
|
  • N. Emami, E.Abdi Makvand Pages 1-14
    Fire is one of the astonishing phenomenon of universe with many characteristics such as giving life, giving death, enthusuiziam, giving warm, making clear guidance movement towards lover and etc….it has always have been attracted the attention of literary men and mysticisms. Mollana has also used these meanings in his literary works to explain his thoughts,especially the unity of existence. He has used the word fire and its contents frequently. By using this symbol he has created the most beautiful allegory and explanations in his work to show the relationship between creator and creation. Similar concepts like delight and pleasure have considered fire. The things that considered guidance in Quran and the things regarded love according to Mollana and Gnostics is likened to light and fire.Fire exists in mysticism as love and always there is a relationship between love and fire. In Mollana's thoughts the meanings like fair fire, jealousy fire, divine wrath fire, prophet fires (Abraham and Juses) Mortification fire and problem of meditations, negligence fire, fear of Allah fire, poverty fire, separation fire, fire of speech, love fire, sadness fire, disease fire, soul fire, passion fire, greed fire, flattery fire, sin fire, stinginess fire, bad omen fire, catastrophe fire, lament fire, hell fire, Satan fire, torture fire, and etc…….. have been used. Love fire with 120 frequencies is the highest one in Mollana's speeches. The present article aims to investigate this meaning from Mollana's perspective.
  • T.Khoshhal.Dastjerdi, M. Kazami Pages 15-40
    To Mention and remember Allah play an important role in the evolution of spirituality in human beings and it is considered to be one of the most important Islamic worship. That is why the Holy Quran includes many verses about it. Allah in Holy Quran wants the believers always to remember and mention Him. He also remind them the consequences of disobedience of this order and warn them against it. The position of mentioning Allah in Islamic mysticism were under the influence of Quran verses as well as many Hadiths which describes the value of this action. Mystics and great Sufism by understanding the high position and importance of mentioning Allah always in their speeches or in their prose and verses, ask followers to do it. By referring to Quran verses, they remind their followers the importance of this worship.
  • E. Toghyani, H. Hadi Pages 41-56
    independence is one of the behaviour and evolution stages that ascetic who search the way of God, by achieving it feels a kind of independence from everything except God in his/her essence and always know him / her self to need The almighty God. destitution is also among the mystic stages and accounted as one of the highest degrees of behaviour and evolution. Ascetic at this stage reaches to annihilation in the way of God, and this is an extreme stage for saints and mystics. Destitution is the need a creature to God and his/her independence from everythings except God. In this article we try to define and make clear the cocept of independence and destitution and then invetigate these two issues in Masnavi of Molana.
  • S.M. Amiri Pages 57-76
    Proverbs in the Persian literature have a sublime position in the Persian literature. The historical and scientific value of proverbs is not less than inscription and stone written documents. In the social life of all people from the commons to educated, proverbs play an important role. A short proverb is enough to convey a long speech, an argument or a philosophy. The history of proverbs in Arabic language back to barbarism and in the Persian literature a clear evidence cant be found. The similarity of Meanings and concepts in the Arabic and Persian language are numerous. These similarity is mostly meaningfully and in some part semantically. The aim of this article is to investigate the proverbs from semantic, pragmatic, and idiomatic perspective both in the Persian and Arabic in order to find the similarity between proverbs in these languages.finally the history of proverbs in both languages as well as the history of gathering Arabic proverbs has been examined.
  • E.Ebrahimtabar Boora Pages 77-102
    Rudaki, the great Iranian poet, at the beginning of the fourth centuryA.H. He was very skillfull in different poetic genres, espicially elegy and lyrics. The influence of Rudaki on Persian poets in his period and after that is known to everyone. His mastery and skill in composing poems and the number of them resulted in to call him the father of Dari persian poetry. He is the perfect representative of Persian Poems in Samani period. One of his skills is using imagination and similie and metaphor in his poetry.The images he used in his poems, unlike other khorasani style poets, are alive and active.Among different images, Rudaki liked similie abov all. By studying his poems, it is clear that most of his similies are from sensational to sensational and logical to sensational kind in which there are different Kinds of implied similie, comparative similie and etc. This study aims to discuss about the importance of similie and different Kinds of it in Rudaki`s poems. It is hoped that it will be useful for all dear friends.
  • M. Bahrevar Pages 103-118
    In the repertoir of mystic literature of Iran, we read about some conceptual discourses like science and knowledge repeatedly, there fore, we can study mystical definitions and attitudes toward them. In this brief article we neglect some definitions and divisions of sciences and then give some examples about present mystical opinions. Moreover the differentiations and some contradictions between mystical knowledge and others knowledge is given to illustrate domains of two contemplations.
  • Z. Dori, Z. Hadi Pages 119-146
    Seyfodin Mohammad is considered to be on of the political and social poet in Mongol period.Since he is a poet and learned person, and away from courtier and materials belongings,he had investigated and criticized not only ethical- social abnormalites in the society but also political issues,Moreover,by harsh and biting tune and boldness and bravery which is appreciatable, He carefully examined the behavior of all elasses of people from governer to dervish. In this paper, different dimensions of social criticism of Farghani has been investigated.
  • H. Mansoorian Sorkhgaryeh, L. Tavakol Rad Pages 147-172
    Making predications and telling about mysterious event is a common practice in mythology and epic literature of the world. Shahname as on epic contains infinite variety of secret believes, feelings, wishes, and thoughts of human beings.Among positive and negative predictions in Shahname, Astronomy plays an important role in forming the events. The predictions based on stars in Shahnamen are described in full details and the heros of this book always try to predict the behavours of others. Ferdousi as an epic poet in his masterpiece, Shahname, makes use of prediction in some sections of his book to develop the stories. The present article investigates the effect of stars on predictions of stories in Shahname. It also anlase the deep stracture of these predictions.Finally, this article in written in descriptive analysis form by referring to various sources.