فهرست مطالب

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی - پیاپی 4 (زمستان 1388)

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی
پیاپی 4 (زمستان 1388)

  • 198 صفحه، بهای روی جلد: 10,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1389/01/20
  • تعداد عناوین: 8
|
  • مهین پناهی صفحات 1-22
    در متون عرفانی، جوانمردی و فتوت مترادف با عارف و صوفی به کار رفته است و جوانمردی را ویژگی انسان عارف وانسان آینه گون دانسته اند که اسما و صفات الهی را نشان می دهد. این پژوهش درصدد یافتن سابقه این تفکر و برداشت و نیز یافتن معانی مؤلفه های جوانمردی در متون عرفانی است.
    از بررسی متون عرفانی به شیوه کتابخانه ای این نتیجه به دست آمد چنانکه اصول اعتقادی و بیشتر فروع رفتاری صوفیه، برگرفته از تعلیمات دین مبین اسلام است، این سجیه اخلاقی نیز از آموزه های قرآن مجید، احادیث نبوی و ائمه گرفته شده است و مهمترین مؤلفه های آن ندیدن خود، انصاف دادن و انصاف نخواستن، بخشش و بخشندگی، امانتداری، پاکدامنی و وفای به عهد، عیب پوشی و نگهداشت حرمت سالمندان و اکرام مهمان است.
    کلیدواژگان: اخلاق عارفان، جوانمردی عارفان، فتوت، صوفی، سخاوت، وفای به عهد
  • عطامحمد رادمنش صفحات 23-44
    نقشبند آفرینش، ملک و ملکوت و خاک و افلاک را با تمام شگفتی ها و تنوع و تکثرش و حتی آدم صفی الله را طفیل شاه بیت غزل دیوان هستی قرار داد.
    رهپویان وادی حقیقت نبوی با پیروی از گفتار و سیره او –که منبعث از سرچشمه وحی است- سعادت و کمال خود را رقم می زنند و به موجودیت خود معنی می بخشند.
    هنرمندان بویژه سخنوران سخته و سخن سنج، با ارادتی خالصانه و عاشقانه بدان محمود حق روی می آورند و از دریای خرد و معالی او مرواریدهای معرفت گرفته، درهای معانی سفته، کلام خود را بدانها می آرایند و از پرتو این گهرهای رخشان هدایت روان خود را روشن و آثار خویش را مانا و پویا می سازند.
    از میان سرایندگان نامدار، خاقانی-که بحق «حسان عجم» لقبش داده اند- در این باب بیش از دیگران اقبال داشته است؛ این چابکسوار پیشتاز سمند سخن، گوی ستایشگری برگزیده حق را در میدان مدیحه سرایی از همگنان در ربوده و به دربرده است.
    او توانسته است هنرمندانه با خیالپردازی های نغز و تصویر آفرینی های بدیع بالفظ و معانی بشکوه، هنر و فضیلت رسول مهر را بنمایاند و به شعر خود مقبولیت و اعتبار بیشتر بخشد.
    پژوهنده در این تحقیق بر آن است که به بررسی ابعاد مضامین و مفاهیم برخاسته از هنر و اندیشه و خامه خاقانی در ستایش ابعاد هنری مختار حق بپردازد و با استناد به شواهد و مصادیق شعری حق مطلب را ادا کند.
    کلیدواژگان: کمال نبوی، شعر خاقانی، پیامبر ستایی
  • علی اصغر باباصفری، زینب فرحناک جهرمی صفحات 45-68
    آثار ادبی از لحاظ موضوعی به دسته های مختلفی تقسیم می شوند که از آن جمله اند: انواع حماسی، تعلیمی، نمایشی و غنایی. مقوله درخواست وتقاضا که از زیر شاخه های ادبیات غنایی محسوب می شود، در شعر شاعران از دوره های آغازین شعر فارسی تا دوره معاصر به صورت های گوناگون جلوه نموده است. به طور کلی، انواع تقاضا و درخواست ها را می توان به دو دسته کلی تقاضاهای مادی و غیر مادی تقسیم کرد که شاعران به شیوه های متفاوت نسبت به طرح آن اقدام کرده اند. در پژوهش حاضر، این موضوع در اشعار کمال الدین اسماعیل اصفهانی- یکی از شاعران بزرگ سبک عراقی، بررسی و تحلیل شده است. در این زمینه سعی شده است تا همه اشعار شاعر در دیوانش مطالعه و انواع درخواست و تقاضاهای مادی و غیر مادی او استخراج و بررسی و تحلیل گردد و از این رهگذر نشان داده شده است که نزدیک به سه چهارم درخواست های شاعر را تقاضاهای مادی دربرمی گیرد که بیانگر وضعیت دشوار زندگی و معیشت وی است.
    کلیدواژگان: درخواست و تقاضا، کمال الدین اسماعیل، قطعه، تقاضای مادی و غیر مادی، ممدوح
  • مهدی سلمانی صفحات 69-86
    برخورداری انسان از قوه تخیل و تلاش او برای فرار از محدودیتهای بشری، او را به تفکری ماورایی واداشته است که یکی از مجاری به روز این تفکر خلق سفرنامه های روحانی و آن جهانی است که ادبیات جهان به هر رنگ و زبانی، نمونه ای از آن را بروز داده است. در ادبیات اسلامی نیز از این مقوله شاهکارهایی وجود دارد که خود در شکل گیری و حتی روند این سیر و سیاحت در ادب اروپا بسیار تاثیرگذار بوده است؛ همچنانکه پیشینه کمدی الهی دانته را در آثاری چون ارداویراف نامه و فتوحات مکیه و... جستجو کرده اند. البته، بی هیچ گمانی باید تمامی این آثار را برگرفته از معراج حضرت رسول (صلی الله علیه وسلم) دانست. در میان سفرنامه های روحانی اسلامی دو شاهکار ادبی؛ یعنی سیرالعباد الی المعاد سنایی و رساله الغفران ابوالعلاء معری با نگاهی متفاوت از دیگران گزارش شده است که هر دو به لحاظ دشواری هایی که در ارائه اندیشه مؤلفان داشته اند، آنچنان که می بایست تحلیل و بررسی نشده اند. لذا در این نوشتار، تلاش شده است ضمن معرفی و نمودن بسترهای مشترک هر دو سفر، به هدف غایی و باز هم مشترک این دو ادیب پرداخته شود. به همین جهت، ضمن معرفی اجمالی مؤلفان و احوال ایشان در زمان تالیف اثر، با نگاهی انتقادی تشابهات و تمایزات هر دو اثر ارائه و جایگاه هر یک در گستره سفرنامه های روحانی بررسی شده است.
    کلیدواژگان: سیرالعباد الی المعاد، سنایی، رساله الغفران، ابوالعلاء معری، معراج نامه، سفرنامه روحانی، سفر، دوزخ، برزخ، بهشت
  • عبدالرحیم عناقه صفحات 87-110
    ولایت، یکی از مسائل مهم در عرفان است که بسیاری از عارفان بزرگ، پیرامون آن بحث کرده اند. این مبحث فروعاتی پیدا می کند، از قبیل تعریف ولایت، اقسام ولایت. ضرورت ولی در جهان هستی و ختم و لایت هر چند عرفا درباره اکثر این مسائل اتفاق نظر دارند، ولی در مورد ختم ولایت اختلاف نظر مشاهده می شود.
    سید حیدر آملی، از عارفان بزرگ قرن هشتم است که با برقراری ارتباط بین تصوف و تشیع، به عنوان عارف بزرگ شیعه، با دقت این مسا له را بررسی کرده و برخلاف دیگران که کوشیده اند سخنان عارف نامی، شیخ اکبر را توجیه کنند، به صراحت با او به مخالفت برخاسته و با توجه به دلایل عقلی و نقلی و کشفی، نظر وی را مبنی بر خلافت حضرت عیسی (ع) به عنوان خاتم ولایت مطلقه رد می کند و ختم ولایت مطلقه را مخصوص حضرت علی (ع) و خاتمیت ولایت مقیده را ویژه حضرت مهدی می داند. این تحقیق که به روش اسنادی انجام گرفته، کوششی است برای تبیین نظرات این دو شخصیت بزرگ در این زمینه.
    کلیدواژگان: توحید، ولایت، ولایت مطلقه، ولایت مقیده، ختم ولایت
  • حمیدرضا قانونی صفحات 111-132
    از زمان سرایش«افسانه» اثر وزین نیما (1301 ش.) تا کنون شعر نو در انواع و سبکهایی خاص همواره مسیر هایی متفاوت را پیموده است. شاید به جرات بتوان اذعان کرد که بیشتر این مسیرها از روند اصلی و هدف وجودی شعر فاصله گرفته و همواره در تنگناهای گوناگونی قرار گرفته است.
    اگرچه در ادب امروزین، نیما را پدر شعر نو فارسی نامیده اند، اما به نظر می رسد وی نتوانست به اوج قله های این بدعت تازه دست یابد و پس از او کسان دیگری به این جایگاه دست یافتند؛ اما از این زمان به بعد مشاهده می شود که بسیاری از شاعران یا شاعرنمایان به تمسخر یا از روی عشق و علاقه راه هایی را در بیان احساسات خویش پیمودند که درخور نقد و بررسی و بازبینی است. از این رهگذر، شعر هایی چون شعر نو، شعر سپید، شعرحجم،طرح و... پدید آمد. در حقیقت بسیاری از این بدیع سرایان که می خواستند طرحی نو درافکنند، با ادبیات هزار ساله زبان فارسی بیگانه بودند و تنها قالب و فرم این طرح نو را می دیدند؛ اما غافل از آنکه بخش اعظم این هنر، برخلاف هنر هایی، چون نقاشی، موسیقی و...، زبان و قواعد به هم پیچیده زبانی است که بدانها نمی توان بی توجه بود؛ در این میان، کسانی موفق و پیروز شدند که با توجه به آن پشتوانه زبانی، بیانی رسا، شیوا و گیرا داشتند. نیز باید گفت در این نوع شعر قله ها برخلاف شعر کلاسیک انگشت شمارند.
    این مقاله، کوششی منتقدانه در سطوح و لایه های شعر نو و بررسی برخی معیارهای زبانی شعر کلاسیک و ترسیم آنها بر صفحه شعر نو است، تا پاسخگوی نیازهای نسل شاعران جدید باشد.
    کلیدواژگان: محور، نیما یوشیج، شعر نو، وزن، قافیه
  • عبدالرضا مدرس زاده صفحات 133-150
    تقریبا همه سعدی شناسان، این شاعر بزرگ را معلم اخلاق و استاد ترویج مبانی تربیتی و آموزشی می دانند و به رغم برخی انتقادها و نکته گیری ها، باز شان والای او را در رواج اصول اخلاقی ستوده اند. به همین دلیل، ماندگاری سعدی تضمین شده و قطعی است.
    سعدی که از هر فرصت مناسبی در آثار گونه گون خود از گلستان تا قصاید و مواعظ برای بیان و ترویج اصول و مفاهیم اخلاقی استفاده می کند، از خدای خواهی و طلب آمرزش و مغفرت در پیشگاه خداوند، به عنوان یکی از الزامات رویکرد اخلاقی خویش یاد می کند و اتفاقا آنجا که باب نصیحت پادشاه و ممدوح را باز می کند، این فرصت خدای خوانی و آمرزش خواهی را بهتر قدر دانسته و رسالت خویش را به انجام رسانیده است.
    کوشش حاضر، باز کاوی و بررسی این شگرد هنری و اخلاقی و معنوی سعدی است.
    کلیدواژگان: سعدی، سبک عراقی، شعر اخلاقی، مرگ، استغفار
  • محمدرضا نصراصفهانی صفحات 151-184
    رمان «کوری» مشهورترین اثر خوزه ساراماگو، نویسنده نامدار پرتغالی است. این اثر که در حوزه رئالیسم جادویی نگاشته شده، داستان مردمان شهری است که بیشتر آنها در فاصله زمانی کوتاه کور می شوند، بدون اینکه از پیش علت خاصی برای کوری آنها شناخته شده باشد. این نوع کوری مثل فرو رفتن انسان است در یک حوض شیر؛ کوری سفید. نویسنده می خواهد با تمثیل کوری سفید، کوری باطنی آدمیان را گوشزد نماید، دوری بشر از بصیرت باطنی و شعور وجدانی.
    به نظر می رسد منظور ساراماگو از کوری سفید، نور سفید تکنولوژی و دانش تجربی است که انسان را از تعقل و تعمق درباره حقیقت زندگی، معنای انسانیت و ارزشهای اخلاقی دور کرده است. به نظر نویسنده، بانویی بصیر و آگاه در این داستان با چشمهای بینای خود در میان کورها زندگی و آنها را راهنمایی می کند. این نشان گرایش نویسنده به نقش زن و تاثیر متعالی و فرا غریزی فمینیسم است.
    رمان کوری از سویی به داستان تمثیلی فیل در خانه هندوان شبیه است. مولانا در آن داستان می کوشد تا نشان دهد توجه انسان از طریق حواس و علوم تجربی به بخشی از حقیقت، موجب غفلت او از بخشهای دیگر حقیقت می شود و به دنبال آن، مغالطه جزء و کل صورت می پذیرد. ساراماگو با داستان کوری نشان می دهد که چگونه آدمیان می توانند به آسانی بصیرت باطنی خود را از دست دهند و چون حیوانات کور در ذلت و پلیدی فرو روند و اگر راهنمایی بصیر و دانا نداشته باشند و از شخصیتهایی فداکار برخوردار نشوند، در حیرت و نیهیلیسم (پوچ گرایی) مدرن فرو می روند و از زندگی با کیفیت باز می مانند.
    کلیدواژگان: ساراماگو، تمثیل، کوری، نماد شناسی، عرفان، هدایت باطن
|
  • M. Panahi Pages 1-22
    Manliness is a social norm in Iran. The present research seeks to explore the Gnostics texts (from the beginning era until the ninth century) in search of manliness in sayings and manifestation in Gnostics’ lives while concluding that manliness is in Koran and Hadith. Gnostics believe that prophet Mohammad, Imam ALi and Imam Sadegh are true manifestation of manliness. In generalGnostics texts define manliness as donating one’s rights to others and practicing freedom. Major moral components of manliness include fight against egotism, forgiveness, kindness, generosity, trustworthiness, modesty, concealing other faults, fidelity, respecting the old and honoring the guests. Manliness is not only a social norms leading to forgiveness, peace constant preference of others to one’s advantage but also has a religious meaning. This latter term is definedas praising God and avoiding satin (deceiving elements). Manliness against one’s soul refers to one’s liberation from both worldly and unworldly wishes, i.e. preserving one’s human identity.
  • A. M. Radmanesh Pages 23-44
    The creator allocated the land, heaven, earth and firmament as the trailed element of the king of entity, the prophet, with all the wonders, varieties and proliferations. Followers of the prophetic of reality find their integrity and prosperity and signify their own existence by following his words and behavior which are the basis of divine messages. the artists, especially the literary critic follow the prophet with sincerity and love and learn valued knowledge from his wisdom and understanding and go toward meanings and make their speeches up with them and clear their spirit from the light of illuminating guidance and enhance make their effect dynamic and stable. Among the famous poet, Khaghani who is known as the" Iranian wonder", had enhance more than others; this speech rider has been ahead of other poet in complimenting the prophet. He could, by elegant imaginations and creating new thoughts in words, praise the prophet of kindness artistically and credit his poetries. The researcher of this investigation tries to analyze the concepts and words rose from arts and thoughts of Khaghani and praise the artistic view and indicate the truth by relying on evidences and poetical instances.
  • A.A. Babasafari, Z. Farahnak Jafari Pages 45-68
    Literary works are divided into different groups based on their subject maters. They include epic, didactic, dramatic, and lyric. The category of request and demand which is the subdivision of lyric literature has been manifested in different forms in the poetry of many early and contemporary poets. Generally, different types of request and demands are divided into two main categories; namely, materialistic demand and non materialistic one. Poets by using various methods have presented them in their works. In this article the subject of demand and request in the poetry of Kamaloudin Esmaiel Esfahani has been investigated. In this field, the attempt is made to analyze all poems from his Divan including materialistic request and non materialistic one. The result shows that two third of the demands were materialistic ones due to poor living condition of the poet.
  • M. Salmani Pages 69-86
    The characteristics of human beings for creating imaginations and the attempt for escaping from worldly limitations led him to think paranormally. The manifestation of this thinking is a form of literature which is called spiritual itinerary or itinerary to another world. This literature is very noticeable in world and every culture has some types of it. There are some masterpieces in this style in the Islamic literature which somehow reflected in European literature and affect it. Just as Dante's Divine comedy which reflected in the works like Erdaveiraf Nameh, Fotoohat Makiyeh and etc….. We can claim that all works of this type dates bakes to ascending of Prophet Mohammad. Among Islamic spiritual itinerary, there are two masterpieces, namely; Seyr al- 'ebad elal-ma 'ad of Sanai and Moayeri's Thesis of Alghofran Abolala which have different points of view. These two masterpieces havent been analyzed properly due to their complex structures and thoughts of their writers. In this article, the attempt is firstly to introduce theses two journeys and then to find common features of them. Therefore, the similarities and differences of these two journeys are presented within the limits of all spiritual journeys for those who are interested.
  • A. Anagheh Pages 87-110
    Guardianship (velayat) is one of the important tenets in mysticism, which has been discussed by several great Gnostics. One of the controversial issues concerning Guardianship is the matter of termination of Guardianship Seyyed Heydar Amoli; one of the great Gnostics in the eighth century has studied this issue in depth. By investigating Sheihk Akbar s (famous Gnostics) Works abouttermination of the absolute guardianship by the Christ, he contradicted it and put forward his rational, self discovery, and citation evidences against it. He underscores that the absolute guardianship belongs to Imam Ali and constrained Gurdiaship belongs to Imam Mahdi. The aim of this research that is done in the form of documentary is to explain the views of these two Gnostics about Guardianship.
  • H. R. Ghanooni Pages 111-132
    Since the composition of "myth", the prestigious work of Nima (1301 Lunisolar), the modern poetry in a variety of styles has followed different paths.Perhaps we should admit that this poetry has been diverted from its main path and encountered different short comings. However, in modern literature, Nima is called the father of modern Persian poetry; it seems that hehas failed to reach to the summit of this innovation style. After him, some have reached to the summit of this poetry style, but others either for ridiculous or loving purposes express their feelings in this form that can be reviewed and analyzed. By studying some of this poetry we can classify them as Whitepoetry, Modern poetry Hajm poetry, design poetry etc In fact, many of the modern poets who wanted to deign new style in Persian literature were unfamiliar with complexity of linguistic rules and consider only the form and content of the language. In this field those who reached to the highest points,had the talent of expressing their feelings in this artistic form and they were only a few poets. This article is a critical attempt at different layers of modern poetry by studying some of the linguistic criteria of classical poetry and considering it as a model on modern poetry; therefore, it may be helpful for those who are interested in this field.
  • A.Modareszadeh Pages 133-150
    All Saadi experts, despite some criticisms, consider him as the great teacher of moral principles and the master of education. Therefore, his lofty status in the spread of moral principals is established in the Persian literature. Saadi has made use of any opportunity to spread moral principals in his works. One of the priorities of moral principals is in his works is calling God and forgiveness. This concept is very obvious in the chapter of advising kings. Therefore, the present article is an attempt for investigating this artistic and moral device in Saadis.
  • M.R. Nasre Esfahani Pages 151-184
    The novel "blindness" which has been written in the domain of magic realism is the most famous novel of Jose Saramago, who is a wellknown Portuguese author. It is the story of people who go blind in a city in a short period of time without any specific reason. This kind of blindness looks like diving into a pool full of milk or White blindness. The author makes use of the allegory of white blindness to show the blindness of human conscience. It seems that the blindness in Saramago’s novel is the high technology that has taken away human insight from thinking deeply about the truth of the life, humanitarianprincipals, and moral values. According to author a lady in the novel who is living among blind people is the only conscious person in the story. This character may show the feministic personality of the author and the important role that women are playing in the society. The novel blindness looks like the story of ‘elephant in the house of Hindus’ written by Mollavi. In this story the elephant is the symbol of materialistic world which represents a very small part of the truth. Attention to this part neglects human beings from other facts in theworld. Saramgo in his novel has tired to show that human beings without an aware person may go astray and transformed into beasts; therefore, human society without acknowledgeable and devoted characters will dive into modern Nihilism.