فهرست مطالب

پژوهشنامه تربیتی
سال چهارم شماره 1 (پیاپی 13، زمستان 1386)

  • تاریخ انتشار: 1386/10/11
  • تعداد عناوین: 8
|
  • منصور امانی صفحه 1
    اقوام صحاری آسیای مرکزی و حتی دوردست های آن، یعنی چین، در جستجوی سرزمین و مکان جدید به سوی غرب مهاجرت کردند. آنها در مسیر مهاجرت خود با امپراتوری ساسانی برخورد کردند، که در طی آن بیش از چهار صد سال جنگ، صلح و آمد و شد سفرا، میان آنها ادامه یافت.
    کوشانیان، خیونی ها، کیدارها، هیاطله، و ترکان مهم ترین همسایگان ایران در ادوار مختلف در دوره ساسانی بودند و تنها تصرف ایران توسط اعراب مسلمان بود که، رشته ارتباط آنها با ایران را از هم گسیخت. هر چند که پس از اسلام، بعضی از این اقوام نقش مهم خود را دوباره باز یافتند.
    از اواخر دوره ساسانی، نام ترک بر همه زرد پوستانی که از این پس در ماوراءالنهر پدیدار شدند اطلاق گردید، و برای تمام اقوام زردپوست که لهجه مشترک متقارب داشتند، لفظ ترک را به کار برده اند. در این دوران پنج قوم را که زبان واحد داشته اند، به نام ترک از آنها یاد کرده اند. این اقوام عبارتند از: 1-تغزغز(توعوز-اغوز) 2-خرخیز (قرقیز) 3-کیماک 4-غز (اوغوز) 5-خرلخ (قراق-خلخ).
    کلیدواژگان: ایران، ساسانیان، قبایل ترک، آسیای مرکزی، هجوم اعراب، یزد گرد سوم
  • علی اکبر خدری زاده صفحه 31
    پیش از گسترش قدرت آلمان در اروپا، تلاش اصلی انگلستان به حفظ منافع خود در هند معطوف شده بود. اما با اوج گیری قدرت آلمان و اجرای سیاست نگاه به شرق آلمانی ها در دوران ویلهلم دوم (1918-1888م)، انگلستان که با تهدیدهای رو به رشد آلمان در خلیج فارس مواجه شده بود درصدد کنار نهادن سیاست دیرینه خود مبنی بر رقابت با روسیه در ایران برآمد. در واپسین سال های قرن نوزدهم میلادی انگلستان به اختلافات خود با فرانسه پایان بخشیده سپس قرارداد 1907م را با روسیه به امضا رساند. با انعقاد این قرارداد، سیاست انگلستان در ایران که مبنی بر کاهش نفوذ روسیه و حمایت از انقلاب مشروطه قرار داشت دیگرگونه شد و به همراه روس ها سیاستی را در ایران پیش گرفت که سرانجام آن به توپ بسته شدن مجلس اول بود.
    کلیدواژگان: ایران، انقلاب مشروطه، قرارداد 1907، انگلستان، روسیه، آلمان
  • محسن رحمتی صفحه 47
    واحه خوارزم، با داشتن فرمانروایان بومی (موسوم به خوارزمشاهان) و بهره مندی از خودمختاری داخلی، از نظر سیاسی همیشه جزئی از ایران بوده ولی در آغاز قرن دهم به رغم دولت شیعی مسلک صفوی، تیره ای از اعقاب جوچی موسوم به عربشاهیان توانستند با تکیه بر میراث نیاکان، قدرت ایلیاتی، ریشه دار بودن مذهب تسنن در خوارزم و تناسب آن زمینه مذهبی با مذهب خود، بر خوارزم مسلط شده و خان نشین خیوه را پایه گذاری کنند. دولت صفوی با تلاش برای حفظ تمامیت ارضی سنتی کشور، سرانجام آنها را تحت حمایت خود درآورد. اما در اوایل قرن دوازدهم هجری تحت شرایط و دلایل متعدد، حکومت عربشاهیان به ضعف گراییده و منقرض گردید. ضعف دولت صفوی مانع از ایفای نقش فعال در این ماجرا گشت و با فاصله اندکی پس از آن دولت صفوی نیز ساقط شد. در نتیجه وحدت سیاسی ایران برای مدتی از بین رفت و رقابت سران و سرداران متعدد در بخش های مختلف کشور آغاز گشت تا این که پس از دو دهه نادرشاه توانست وحدت سیاسی کشور را تجدید نماید. این مقاله در پی آن است که ضمن شناسایی تحولات سیاسی خوارزم در این دوره فترت، تلاش های نادرشاه برای تجدید سلطه ایران بر خوارزم و واکنش حکام آن سامان به این امر یا به عبارت دقیق تر تطور روابط فیمابین حکمرانان آن ناحیه با دولت افشار را مورد بررسی قرار دهد.
    کلیدواژگان: خان نشین خیوه، خوارزم، اوزبکان، نادرشاه، ایلبارس خان
  • امیر تیمور رفیعی صفحه 61
    خواجه قوام الدین نظام الملک خوافی، فرزند مولانا شهاب الدین اسماعیل، یکی از وزیران سلطان حسین میرزا بایقرای تیموری (842 – 911ق) بود که نزدیک به سی سال از عمر خود را در دیوان تیموریان به کارهای مالی و ملکی سپری کرد. فعالیت های دیوانی وی از دوران ابوالقاسم بابر میرزا فرمانروای هرات (853-861 ق)، آغاز شد و پس از آن در سلک خدمت گذاران سلطان ابوسعید گورکانی (855-873ق) وارد شد. وی از سال 855ق که سلطان حسین میرزا بایقرا بر تخت هرات نشست به عنوان وزیر فعالیت خود را آغاز کرد و تا سال 903 ق. که به دستور سلطان تیموری به قتل رسید، پیوسته یکی از وزیران دیوان اعلاء در هرات بوده است. دوران نسبتا طولانی وزارت وی منجر به بروز کشمکش ها و دسته بندی های سیاسی در ساختار حکومتی تیموریان گردید. در واقع مرگ وی نتیجه شدت اختلافات سیاسی – مذهبی عناصر ترک و تاجیک بود. سلطان حسین میرزا بایقرا نیز نتوانست اوضاع متشنج داخلی را تحت نظم و کنترل در آورد. شورش های داخلی زبانه کشید و به دنبال آن یورش های ازبکان و دخالت آنان در اختلافات خانوادگی شاهزادگان تیموری، اوضاع را وخیم تر کرد، در نهایت با مرگ سلطان حسین بایقرا در 911ق. جانشین لایقی در میان خاندان تیموری باقی نماند تا از سقوط هرات به دست ازبکان در سال 913 جلوگیری به عمل آورد.
    کلیدواژگان: شاهرخ تیموری، نظام الملک خوافی، حسین میرزا بایقرا، امیرعلی شیر نوائی، دیوان اعلی، هرات
  • محمد هاشم رهنما صفحه 89
    این مقاله سعی دارد، بر خلاف نگرش های رایج، تا حد امکان، رابطه «نظام اجتماعی و اقتصادی» با «نظام حکومتی» و تاثیر این دو بر یکدیگر در دوران آل بویه، را مورد بررسی قرار دهد، با توجه به این رویکرد، در این تحقیق سعی شده به سئوال اساسی این دوره که عبارت است از؛ دلایل عدم خلع خلیفه سنی توسط حاکمان شیعی مذهب بویه پاسخ داده شود، فرضیه اصلی این مقاله آن است که توضیح دهد دلیل اصلی عدم خلع خلیفه توسط بویهیان، تاثیر و توانمندی «نظام اجتماعی و اقتصادی» بر دوگانه شدن جایگاه نهاد خلافت و سلطنت از یکدیگر بوده، که قبل از دوران آل بویه به وجود آمده و امیران آل بویه خواسته یا نا خواسته به آن تن دادند، این بررسی، تحلیل های سنتی را درباره وجود انگیزه های سیاسی و فرصت طلبی و تسامح طلبی حاکمان آل بویه را نادیده می گیرد و توضیح می دهد که دلیل عدم خلع خلیفه، توانمندی «نظام اجتماعی و اقتصادی» حاکم در جامعه عصر عباسی بود. این نظام که از زمان «نهضت ترجمه» شکل گرفت، بستر دوگانگی میان نهادهای دنیوی و اخروی را فراهم کرد و آل بویه تنها تداوم دهنده آن شدند.
    کلیدواژگان: آل بویه، دوگانگی خلافت و سلطنت، زمینه های اجتماعی و اقتصادی، یونانی گرایی، نهضت ترجمه
  • امید سپهری راد صفحه 113
    توجه مسلمانان و سلاطین اسلامی بوده است. بر این اساس طی دوران اسلامی ایران، اهتمام در تدارک و اعزام کاروانهای حج، تعیین امیرالحاج و تامین امنیت مسیر حرکت کاروانهای حج از وظایف حکام مسلمان تلقی می گردید.
    تهاجم مغولان به قلمرو اسلامی، از بین رفتن حکومت خوارزمشاهی و خلافت عباسی و در نهایت برپایی دولت ایلخانی در ایران موجب پدید آمدن وضعیت جدیدی در ارتباط با انجام مراسم حج از سوی مسلمانان قلمرو ایلخانی گردید. این نوشتار با طرح این پرسش که؛ آیا یورش مغولان و استقرار دولت ایلخانی در ایران بر چگونگی انجام مراسم حج تاثیر منفی بر جای گذاشت؟ در پی آن است تا روند حج گزاری ایرانیان را بین سال های 657تا736 بررسی، موانع موجود بر سر راه حج، مسئله بی تفاوتی ایلخانان بودایی و سعی ایلخانان مسلمان در اقامه فریضه حج را در چارچوب رقابت با ممالیک مصر مورد واکاوی قراردهد.
    بررسی صورت گرفته نشان می دهد که بر خلاف انتظار، اعتقادات شمنی و نفوذ بودائیان در عصر ایلخانان بودایی، موجب بی توجهی آنان به شعایر اسلامی نگردید. تفاوت معناداری بین ایلخانان بودایی و ایلخانان مسلمان در اهتمام به حج و اعزام کاروان های زیارتی وجود ندارد.
    کلیدواژگان: ایلخانان، حج گزاری، وفدالعراقی، امیرالحاج، حجاز، ممالیک
  • احسان سیفی صفحه 131
    یکی از تحولات برجسته در نیمه ی دوم سده ی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی، برپایی حکومت ایلخانان مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگی های قابل توجه این حکومت، چالش های مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایه ی غربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروه های فراری و پناهنده به خصوص افراد و گروه هایی که از سمت حکومت ایلخانان مغول به سوی ممالیک مصر می گریختند و به آنان پناهنده می شدند، در بروز و تشدید خصومت میان دو دولت از اهمیت خاصی برخوردار است. این گروه های فراری و پناهنده، در منابع عربی، تحت عنوان وافدیه و مستامنین معرفی شده اند.
    مسئله ی اساسی پژوهش حاضر، این است که تحرکات امواج فراری و پناهخواه به چه صورت شکل گرفته و علل سرکشی آنان علیه ایلخانان مغول چه بوده است. این پژوهش بر آن است تا با بهره گیری از روش تحقیق تاریخی به بررسی توصیفی و تحلیلی نقش امواج وافدیه و مستامنین در بروز و تداوم روابط خصمانه میان ایلخانان و ممالیک و علل تحرکات، عصیان و مخالفت آنان علیه ایلخانان بپردازد. بررسی منابع و مآخذ نشان می دهد که افراد و گروه های فراری و پناه خواه به دلایل مختلف سیاسی، نظامی و... با پیوستن به دولت ممالیک مصر در بروز تنش و خصومت میان ایلخانان و ممالیک نقش موثری را ایفا می کردند. محور نوشتار حاضر بررسی این تحرکات و علل آن می باشد.
    کلیدواژگان: ایلخانان، ممالیک، وافدیه، اویراتیه، فراریان، پناهندگان
  • رجبعلی وثوقی مطلق صفحه 177
    نادرشاه افشار در طول حیات پر فراز و نشیب سیاسی خویش، مخصوصا بعد از تاجگذاری، خطابه ها و نطق های فراوانی، به مناسبت های مختلف، همانند رایزنی در امور کشور، نقشه های جنگی و دیپلماسی خارجی، در مجامع و محافل گوناگون، در جمع خواص، عوام یا در حضور سپاهیانش ایراد کرده است. بخش قابل توجهی از متن این سخنرانی ها، که بیشتر در لابلای متون تاریخی این دوره، مانند کتاب تاریخ جهانگشای نادری، عالم آرای نادر و سفرنامه های خارجی، مندرج است، باقی مانده و قابل دسترسی می باشد.
    این خطابه ها از نظر تاریخی، مشحون است از مطالب و اشارات ارزشمند سیاسی، اجتماعی، که برای بررسی سیاست داخلی و خارجی نادر، خاصه، روانکاوی شخصیت وی، پژوهشگر دوره افشاریه را می تواند بهترین راهنما باشد.
    پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن ارائه برخی از مهمترین منصوصات مزبور، تحلیلی منطقی و علمی از مندرجات و مکنونات آن عرضه کند.
    کلیدواژگان: افشاریه، نادرشاه، خطابه ها، توده مردم، سپاهیان، سیاست، مذهب، نقشه های نظامی
|
  • Mansour Amani Page 1
    During Sasanian sovereignty there were some nomadic people who liued in eastern neighborhood of Iran. Seeking for new land and place, those tribes migrated from deserts of central Asia and even from China to west. In their migration course, they encountered sasanian empire. Kushanian, Khiunies, Kidars, Hiatele, and Turles were the most important neighbors of Iran during different periods at the time of Sasanian sovereignty. when Moslem Arabs possessed Iran the relation between them and Iran broke off, although during the post-Islam some of these nations restored their crucial role. From the end of sasanian period, every tawny man appeared hereinafter in " Turu", and the word " Turu" was used for all tawny nations with a convergent common language have been regarded as " Turu". They include: 1) Taghzghaz (To’uz - Aghuz), 2) Kherkhiz (kirghiz), 3) Kimau, 4) Ghaz (oghuz), Kharlakh (Gharagh-khalakh).
    Keywords: Sasanid Iran, Turkish tribes, Central Asia, Arabs invasion, Third Yazdgerd
  • Aliakbar Khadrezadeh Page 31
    Before spreading Germany power in Europe, England was looking mainly to protect its own interests in India.Since Germany reached the peak of its power and applied the policy of "taking the east in to consideration" during the second Wilhom (1888-1918),England which had confronted the growing threats of Germany in the Persian Gulf, sought to put aside its old policy based upon competing with Russia in Iran.In the late 19th centuary England brought to end its different with France and signed "treaty 1907" with Russia.By signing this treaty, England policy in Iran was changed which was based on decreasing Russia influence and favouring the constitutional revolution changed and applied another policy in Iran together with Russia which led to bombarding the first parliament.
    Keywords: Iran, constitutional revolution, treaty 1907, England, Russia, Germany
  • Mohsen Rahmati Page 47
    The oasis of khwarazm, having native rulers(called khwarazm shahs) and enjoying domestic independence, has always been politically a part of Iran. But in begining 10th century, it was dominated by Arabshahids, a clan descendant of Juchi. They could so founded khanate of khiva by emphasis on inheritance of their ancestor, nomadic force, deep-rooted of orthodox religion, to agree that religion theme with that belong to them. They, eventually,were being under protection of Safavid state, that was trying to hold territorial integrity of Iran. In begining 12th century, Arabshaid rule declined. The Weakness of Safavid state were prevented them to be active in this event, and shortly after they Fell time. Consequently, the political unity and domestic security of Iran ruined and so it raised competition for power among political leaders and military commandars from the four – corners of the country. Finally Nadir shah could renew political unity of country, after two decades. This article, after all, intends to not only have an eye upon the political upheavals of khwarazm, in interval period, but to examine the efforts of Nadir shah. on renewing dominance of Iran on khwarazm and reactions of rulers of that area on this matter or in more precisely to exmcline the development and the quality of the relationship between rulers of that area and Afsharid dynasty.
    Keywords: Khanate of khiva, Khwarazm, Afshars, Uzbeks, Nadir shah, Ilbars khan
  • Amirtemour Rafeei Page 61
    KHajeh Qavam –AL-Din Nezam –Al-Molk KHafi, the son of Molana SHahab AL –Din Ismaeel, was one of Soltan Hussein Mirza Bayqara the Timurid vizier who spend about thirty years of his life in financial and governmental affairs. His administerative activities bgan at the time of Abolghasem Babur Mirza the governor of Heart (853 -861 A.H),and after that he became one of the servants of Sultan Abu Saeed Gurcani(855 -873 A.H). He began his activity as a vizier in 855 a.m when Sultan Hussain Mirza came to the throne of Heart. he was murdered by the order of Timurid Sultan,was one of the viziers of A,Ala Divan in Heart in 903AH. His long Visarat cause political disputes and grounings in the Timurid governmental structure. Infact,his death was the result of political and religious disputes between Turks and Tajics. Sultan Hossein Mirza Bayghara couldnot control the disorganized internalsitution.internal rebels and then Uzbek invaders. Their interference family disputes between Timurid princes worsened the situation. With the death of Sultan Hossein in 911 AH no competent successor was left in Timurid family to prevent the fall of Heart to Uzbaks in 913 AM.
    Keywords: SHahrokh Timurid, KHajeh Nezam –Al –Molk, Soltan Hussein Mirza Bayghara, Amir Ali SHir Nayaei
  • Mohammad Hashem Rahnema Page 89
    In this paper it has been tried to examine the relationship between «social and economic system» and «State Institution» during Buyid dyanasty and their effect on each other. For this purpose it is going to answer to this question that why Shia Buyid did not expell the Sunni caliph while they had enough power to do so. It is going to explain the main reason for not doing so was the dichotomy of caliphate and monarch and the effect of «social and economic system on it which had formed long ago after» translation movmet. This study, incentives the political opportunism of Buyid rulers and explains that capabilities of «social and economic system» of caliphat preuonting Buyid to expell caliphate.
    Keywords: Buyid dynasty, dichotomy Caliph, sultan, the effect social, economic, impact of Greek, movement translated
  • Omid Sepehrirad Page 113
    To justify and legitimize their power the muselem monarchy paid special atteintion to Islamic Rituals inclueling Haj cermoney. They normally appointed the Amir Al-Haj and try to secur the roads for plegramigos carvan. Invasion of Iran and muslem territories by Mongols and the collapse of Kharazmshahy and Abassid caliphate caused rise of Ilkhand dynasty over those Islamic territories. Taking into account that Ilkhanids were not faithfull to Islam, accordingly if was expected that they do not follow the previous policy in supportiy Haj cermoney, but in contrast they did and entered in a competition with Mamalik of Egypt in this regard. However invation of Iran by Mongols at first stage change the situation for while, but soon after the establishment of Ilkhands dynasty and they by help Iranian bureaucrats the Haj cermony was supported by Ilkhanids and they showed more tolerance toward Islamic rituals. In this paper it has tried to examine the Haj cermoney during the Ilkhanids and illustrate that why supported such kind of rituals in this period.
    Keywords: Ilkhans, Haj cermony, wafud alaragi, Amir al Haj, Hejaz, Mamluks
  • Ehsan Seife Page 131
    One of the important development in the second middle of 7s/13s century is the stablishment of Ilkhanid government within the Iran political boundaries. Boundary challenges, millitary – political disputes with western neighbour, Mamluks of Egypt, were important aspect of this government. The role of refugess and immigrants groups, especially individuals and groups who escaped from Ilkhanid government and refuge to Mamluks of Egypt, lead to enemity between Ilkhans and Mamluks. The refugess and immigrants groups, in arabic sources are called Wafidiyya and mustaminun. This paper is going to answer to this question that why and how these immigrants refuged to Mamluks of Egypt and why they rebelled aginst the Ilkanids. In this research based of available sources and by using historical research method and analyzing those & evidence to examine those development and how the immigration of those people to Egypt caused the eneminty and difference between Ilkhanid and mamaluk.
    Keywords: Ilkhanid, Mamalik, Wafidiyya, Oyratids, Immigrates, Refugess
  • Rajabali Vosughe Page 177
    During his coronation cermoney and political life in different occasions such as advice on affairs of the country, war strategies and foreign diplomacy, in various communities and circles among commons or nobeles on for his army. Nader Shah gave lots of speeches and lectures considerable part of these lectures can be found among historical writings in this period, such as Tarikh-e Jehangoshay Naderi and Alam Aray Naderi. These lectures from historical the point of view has valuable political and social information to evaluate domestic and foreign policy of Nader in particular, his psychiatrist character. By citing part of those speechs and using historical methodology to examine the content of those speechs.
    Keywords: Afsharia, Nader, sermon (lecture, speech), public troops, Politics, religin, military strategies