فهرست مطالب
مجله متن شناسی ادب فارسی
سال سوم شماره 4 (پیاپی 12، زمستان 1390)
- تاریخ انتشار: 1391/01/08
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 1در این مقاله، کاربردهای مشترک جفت و یوغ و تلفظ های متعدد و گونه گون آنها را در معانی دو و زوجیت و در حوزه کشاورزی نشان داده ایم. اسناد بسیار از کاربردهای کهن دو واژه و گویش های کنونی، گواه آن است که این دو واژه در معنای دو و دوگانگی مشترک هستند و گاهی نیز به جای هم به کار می روند. در برخی موارد نیز در حوزه نام گذاری ها برای هر دو واژه یک تلفظ رایج است. فرایندهای تحول آوایی آنها نیز گواهی می کند که دارای ریشه واحدی هستند. بر اساس مفهوم مشترک و ریشه واحد جفت و یوغ، یک تصحیف را نیز در چند شعر تصحیح کرده ایم.
کلیدواژگان: تصحیف، جغ، جفت، یوج، یو، یوغ، یوگان -
صفحه 11مولانا، از جمله عرفایی است که به مفهوم «ذکر» و لوازم آن که بیشتر به صورت نمادین در کلامش ظاهر می شود، توجه خاصی نشان داده است. ذکر از مهمترین عوامل پیوند با عالم فرامادی و رسیدن به مراتب والای عرفانی است که در غزلیات شمس نمادهای فراوانی را درمورد آن می توان پیدا کرد. یکی از این نمادها «دلارام» است که با «طمانینه» یا «سکینه»1 که به واسطه گوشه نشینی، تداوم اذکار و به یادآوردن خاطرات قدسی در طریقت حاصل می شود، ارتباط دارد. در واقع ذکرحق، منجر به فراموش کردن ماسوی الله در عارف شده و سبب به یادآوردن خاطره قدسی می شود. «خاطره قدسی»، نقطه مقابل خاطره در معنای روانشناسی و فلسفی آن است؛ در فلسفه، تفکر در مورد آنچه در گذشته رخ داده است در گرو اندیشیدن و فهمیدن مفهوم «زمان» و «هستی» است؛ فلاسفه، اغلب خاطره را در تناسب با پدیدارهای انسانی مطرح کرده اند که در واقع هویت و صفات انسان را نیز شکل می دهد. در این مقاله مفهوم «خاطره قدسی» و فرایند شکل گیری آن از منظر عرفان اسلامی بررسی شده است.
کلیدواژگان: مولانا، ذکر، زمان، خاطره، دلارام، سکینه -
صفحه 29تمثیل در شعر فارسی کاربردی دیرینه دارد و در سبک هندی از ویژگی های آن است. اهل بلاغت از گذشته تا امروز در تعریف و انواع آن دیدگاه های متفاوت داشته اند. گروهی آن را تصویر از نوع تشبیه یا استعاره دانسته و عده ای دیگر آن را صنعت بدیعی محسوب نموده، ضرب المثل ها را نیز تمثیل دانسته اند. در این مقاله سعی شده ضمن نقل و نقد دیدگاه ها و تعاریف مختلف از تمثیل، تعریفی دقیق از تمثیل ارائه و انواع آن معرفی گردد و مشخص شود که تمثیل از شاخه های تشبیه، لذا تصویر است و ذیل علم بیان جای می گیرد.
کلیدواژگان: تمثیل، تشبیه، استعاره، تصویر، صنعت بدیعی، علم بیان، حکایت -
صفحه 39یکی از انواع جملات مرکب در نحو فارسی، جمله مرکب سوگند است. این ساخت نحوی با چهار الگو در شعر حافظ به کار رفته است. در این مقاله ضمن معرفی این چهار الگو شواهد شعری آن تحلیل نحوی شده، همنشینی جمله مرکب سوگند با شبه جمله ندایی و جمله مرکب نقل قول مطرح گردیده و در پایان مقاله در باب «خدا را» و ارتباط آن با سوگند نکاتی آمده است.
کلیدواژگان: جمله مرکب سوگند، جمله ساده موکد به سوگند، جمله حکایت از سوگند، منادا و سوگند، نقل قول و سوگند، خدا را -
صفحه 53نخستین سطح از تمامی آثار مکتوب که بی توجه به آن، فهم دقیق و درست متن ناممکن می نماید، لایه زبانی است؛ از این لحاظ، تمامی نویسندگان در حوزه های گوناگون علمی، جسته گریخته و بصورت پراکنده به مباحث و مقوله های زبانی نیز پرداخته اند و در باب مسائل خاص املایی، ساختاری و معنایی اظهار نظر نموده اند؛ بخصوص در مواردی که موضوع اثر با جهات فنی و بلاغی نیز ارتباط دارد، این نکته بیشتر به چشم می آید. یکی از مهم ترین آثار زبان فارسی که در موضوع بلاغت و فنون ادبی تالیف شده، المعجم فی معاییر اشعار العجم شمس قیس رازی است که نویسنده در جای جای آن به مباحث زبانی و لغوی نیز پرداخته و بخصوص در باب ساختار و اشتقاق بعضی واژگان، اظهار نظرهایی نموده است. با توجه به پیشرفت های فراوانی که در سده های اخیر در زمینه های گوناگون دانش زبان شناسی، بخصوص زبان شناسی تاریخی به وجود آمده است، می توان با دقت بیشتری به بررسی و تجزیه و تحلیل این اظهار نظرها پرداخت. نویسنده در این جستار در پی آن است که با تکیه بر معیارها و موازین زبان شناختی و دستوری، وجوه اشتقاقی را که شمس قیس در کتاب خود بیان نموده است، بررسی و درستی یا نادرستی آنها را اثبات نماید.
کلیدواژگان: المعجم، شمس قیس، واژه شناسی، اشتقاق -
صفحه 71سعدی در آثارش برای پرورش معانی تربیتی و اخلاقی خود، از آموزه های علوم دیگر، از جمله دانش طب و علم تشریح که مقدمه طب است، بهره برده است. در حوزه علم تشریح سخنان سعدی، غالبا، با مطالب بخش تشریح کتب طبی قدما مطابقت دارد، مثلا وی اصل و مایه منی و شیر را خون می داند که در کتب تشریحی نیز عینا همین معنی آمده است. در آثار سعدی نام بیماری های متعددی آمده است که مهم ترین آنها بیماری رشته، تب، مالیخولیا و... است؛ در حکایات سعدی پاره ای از این بیماری ها درمان شده اند؛ اما درمان آنها نه با مصرف دارو، بلکه از طریق احسان و نیکی بوده است و این در راستای اهداف تربیتی و اخلاقی آثار شیخ اجل است. شمار حکایات مربوط به اطبا: طبیب عام، چشم پزشک، بیطار نیز در آثار سعدی قابل اعتناست در پاره ای از این حکایات، ناتوانی پزشکان در معالجه بیماران مطرح شده است. در پیوند با بیمار نیز سعدی گفتارهایی دارد، وی مردم را به تیمار داری و عیادت از بیماران تشویق کرده است.
کلیدواژگان: بوستان، گلستان، غزلهای سعدی، طبیب، بیماری، تشریح، درمان -
صفحه 93مقوله رویا به عنوان جزئی از زندگی روحی و معنوی آدمی، ذهن او را همواره به خود مشغول داشته است. این موضوع در شاهنامه نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است. با توجه به اهمیتی که رویاها در پیشبرد داستان های شاهنامه و اهداف متعالی تربیتی و دینی و اخلاقی فردوسی دارد، این پژوهش با رویکرد تحلیلی به طبقه بندی رویاهای شاهنامه از نظرساختاری و محتوایی می پردازد و نقش آنها را در روند شکل گیری داستان ها مورد توجه قرار می دهد. ابتدا رویاها براساس نحوه القا به شخصیت ها، به دو گروه مستقیم و غیر مستقیم، تقسیم می شود و سپس از نظر ساختاری در سه حوزه منشا، چهره و نتیجه خواب مورد بررسی قرار می گیرد. از نظر منشاء رویا به ایرانی و انیرانی، در بخش چهره خواب، به صریح و کاملا نمادین و نیمه نمادین و در بخش نتیجه خواب به اثرهای روانی و رفتاری تقسیم می شوند.
کلیدواژگان: فردوسی، شاهنامه، خواب، تحلیل، ساختار -
صفحه 113مشک گذشته از کاربردهای دیگرش به عنوان نوعی ماده عطری و یا رنگی، گونه ای داروی عطری و حیوانی است و جزء ادویه مفرده به حساب می آید که در درمان انواع بیماری ها از آن بهره می برده اند. این ویژگی های مشک، مورد توجه دسته ای از سرایندگان فارسی هم قرار گرفته است و آنان، گاه این خواص را در شعر های خود بازتاب داده اند. در این پژوهش به کاربرد های مختلف و بسیار گسترده دارویی و پزشکی مشک و انعکاس آن در ادب منظوم فارسی و در نتیجه شرح و روشنگری برخی سروده ها و ابیات و کنایات و استعارات و... پرداخته شده است. البته خواص دارویی بی شمار دیگری نیز برای این ماده ذکر کرده اند که در اینجا برای دور نشدن از جنبه ادبی مقاله، از آوردن آن ها پرهیز نموده ایم.
کلیدواژگان: مشک، کاربرد پزشکی، مرهم، زخم، کافور، زکام، مزاج
-
Page 1In this study the common usage of the Persian words "joft" and "yoogh" (mean two or pair in agricultural contexts), along with their varied pronunciations has been shown. Old documents and dialectal usages of the two words show that both of them signify two or pair, that they have been used interchangeably, and that sometimes both of them have the same pronunciation. Also, the history of their phonological development reveals their common root. Considering the common root and common meaning of the two words, one mistake in writing in several poems has been emended.
-
Page 11Molana is one of the mystics who particularly cared about the remembrance of God and its symbols. Remembrance of God is the most important reason of connection with the metaphysic world, about which numerous symbols can be found in the poems of Molana. One of these symbols is calmative (delârâm) which is in connection with serenity (sekineh) obtained by isolation, worship, continuous remembrance of God and numinous notions. Numinous notion is the opposite point of memory in psychological and philosophical sense. In philosophy, thinking about what happened in the past is due to pondering and understanding the meaning of time and existence. Philosophers have posed the memory in proportion to the human’s phenomena, which forms his identity and characters. The meaning of numinous notion and its formation process in Islamic mysticism has been studied in this paper.
-
Page 29Allegory has an old usage in Persian poetry and it is one of the features of Indian style. Rhetoricians from past until today have had different ideas about its definition and types. One group took that as a kind of simile or metaphor and others took that as a figurative device and took the idioms as allegory too. This article tries to introduce and criticize different viewpoints and descriptions and present a distinctive description of allegory and introduce all kinds of that and make it notable that allegory is a kind of simile and thus it is an image and should be considered in imagery.
-
Page 39One type of compound sentences in Persian syntax is the oath compound sentence. This type of structure with four patterns has been used in Hafiz’s poetry (791 A.D). In this paper, while introducing these four patterns, their poetical evidence is analyzed syntactically and the coexistence of the compound sentence with that of quasi-exclamatory and interrogative sentences is considered. At the end of this paper some points about the term “khodara” and its connection to oath are mentioned.
-
Page 53The first level of all written works, without which we are unable to understand a text appropriately and accurately, is language. Thus, all writers in different scientific disciplines argued about linguistic issues and questions in their works, especially in cases that the subject of work was connected with technical and rhetorical aspects. One of the greatest works of Persian literature in poetics and rhetoric is al-Mo’jam fi Ma’ayir-e Ash’ar al-Ajam of Shams Gheys-e Razi, in which the writer argues about the linguistic and lexical topics, especially the structure and derivation of some words. Due to considerable developments and improvements of historical linguistics in the late centuries we can analyze these ideas with more attention. In this article, I want to investigate the derivations that Shams Gheys explained in his work by using linguistic and grammatical criteria and demonstrate accuracy and inaccuracy of them.
-
Page 71For developing his moral and ethical concepts, Sadi has made use of principles of other sciences including medicine and anatomy, which is an introduction to medicine, in his works. Within the range of anatomy science Sadi’s words accord mainly with the topics of ancient medical books of anatomy science; for example, he believes that the essence of breast milk and sperm is blood which is found exactly in the medical books. In Sadi’s works numerous diseases are mentioned, the most important of which are Filaria Medinensis, fever and melancholia. In Sadi’s stories some of these diseases are treated but their treatment is not through drugs but through magnanimity and kindness and this fact is in accordance with moral and ethical purposes of Sadi. The number of anecdotes related to physicians, ophthalmologist and veterinarian is noticeable. In some of these anecdotes, the inability of physician in treating patients is mentioned. He has also some stories concerning the patients. He has recommended nursing and visiting patients.
-
Page 93Dream has preoccupied human’s mind since it is attached to him and is part of his spiritual and intellectual life. This subject has a significant position in Shahname. Dreams have significance for advancement of Shahname`s stories and Firdawsi`s lofty educational‚ religious and moral goals. This article classifies the dreams from the viewpoint of content and structure and pays attention to their role in the formation of stories. First, dreams are divided to direct and indirect on the basis of their suggestion to characters and then they are analyzed structurally with regard to source, appearance and result. With regard to source dreams are divided into Irani and Anirani. On the basis of appearance they are divided into explicit, symbolic and quasi-symbolic and with regard to result they are divided into psychological and behavioral effects.
-
Page 113Musk, apart from its other usages, is a kind of animal medicine which is considered as one of the singular drugs. In this study, various widespread usages of this medical substance and its reflection in Persian poetry are dealt with in order to clarify some of verses and describing their images as a model for further researches.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.