فهرست مطالب
پژوهش نامه تاریخ
پیاپی 20 (پاییز 1389)
- 206 صفحه، بهای روی جلد: 15,000ريال
- تاریخ انتشار: 1389/10/20
- تعداد عناوین: 8
-
صفحه 1طریقت زاهدیه در گیلان با آنکه ادامه سنت جریان تصوف به عنوان غالب ترین چهره جریان اجتماعی در ایران و این پهنه محسوب می شود، اما در دوره خود با تغییر و تحولاتی روبرو گشت. شیخ زاهد با توجه به محبوبیتی که در گیلان به دست آورد توانست علاوه بر نفوذ در گیلان و مناطق اطراف آن در مناطق مرکزی ایران به ویزه در بین حاکمان مغول نیز محبوبیت کسب نماید. مهم ترین وجه تمایز تفکر طریقتی شیخ زاهد توجه وی به امور دنیوی و تاکید بر کار و تلاش و توام نمودن ریاضت های معنوی با تلاش و کوشش بود. پس از پیوستن شیخ صفوی علاوه بر تاثیراتی که شیخ صفی بر طریقت زاهدیه گذاشت، موجب تداوم تفکر طریت زاهدیه در تصوف صفویه شد. در مورد روابط شیخ صفی با شیخ زاهد گیلانی هرچند مآخذ صفوی تاکید بر روابط مریدی و مردای این دو صوفی دارند، اما با نگاه دقیق به روابط آن ها می توان به این نتیجه رسید که شیخ برای به نتیجه رسیدن اهداف شخصی خویش هنگامی که نزد شیخ زاهد به سر می برد تلاش زیادی کرده است.
مقاله حاضر تلاش دارد تا ضمن بررسی طریقت زاهدیه به تاثیر آن بر تصوف زمان خود به ویژه صفویه بپردازد.
کلیدواژگان: گیلان، شیخ زاهد، تصوف زاهدیه، شیخ صفی، تصوف -
صفحه 23هم سرنوشت بودن داستان و تاریخ، معمای غامضی نیست. زیرا اندکی دقت در مفهوم واژه تاریخ می تواند چاره ساز باشد. بی گمان این نکته پذیرفتنی است که جهان تشکیل شده از رویدادهای بسیار است. اما میان رویدادهای محسوب و معطوف و رویدادهای به شمار نیامده و مورد توجه قرار نگرفته، تفاوت بسیار است. تاریخ به معنای پژوهش درباره رویداد و یا رویدادهایی است که دریک دوره زمانی خاص از سوی فرد یا افراد پژوهشگر به شمار آمده، به چشم دیده شده و در ذهن، مورد عطف توجه قرار گرفته اند و به کار ساختن سازه ای از روایت درباره همان رویداد ها آمده اند. به ناچار، واقعیت فزون برتاریخ است و با فاصله ای بسیار از حیث عدد و رقم، پیشتاز است. این امر به زایش هویت میانجامد. هویت در این معنا یکی از محک هایی است که می توان با تکیه بر آن، رخداد تاریخی شده را مورد بررسی قرار داد. هویت به معنای امری انباشتی و تراکمی واجد دو ویژگی همزمان رشد یابنده است: از یک سو، به شناسایی بودن ها میانجامد، به این معنا که ناظر بر آن واقعیتی می شود که پیشاپیش وجود دارد و موجودیت خود را اعلام کرده است؛ از دیگر سو، به بازشناسایی شدن ها می پردازد که ناظر بر پدیده ای است تاریخی شده که در فضاهای مکانی و زمانی جدید نیازمند تعبیر و تعریف جدیدی می گردد. هنگامی که از هویت به مثابه فرآیند سخن می گوییم در حقیقت از استمرار پدیده های تاریخی شده ای سخن به میان آورده ایم که یک فرد، گروه، قوم یا ملت در مقام پاسخ به پرسش هایی که از او درباره گذشته اش پرسیده اند برمی آید. پرسش هایی مانند چه کسی بوده است؟ کجا بوده است؟ چه بوده است؟ اکنون چه هست؟ نشانگر شناسایی تشخص های واقعا موجود و بازشناسایی تمایزهای تاریخا موجود، می شود و بر انبوهی از مفهوم ها و کردارهایی استوار می گردد که خود را در برابر دگر شکل می دهند. نگارنده با واکاوی هشت اثر تاریخ نویسانه عصر قاجار در صدد بررسی عنصر اسلامی هویت در گزارش های تاریخی روزگار قاجاران برآمده است.
کلیدواژگان: هویت، تاریخ نگاری، عنصر اسلامی هویت، قاجاریه، کیستی و چیستی ایران -
صفحه 69امپراتوری روسیه از حدود نیمه دوم قرن 19م/13ه. ق و به خصوص ربع پایانی این قرن کوشید تا با تسلط نسبی بر شاه و دربار ایران، راه ورود و حضور خود را در خلیج فارس هموار نماید و آرزوهای دور و دراز خود را که همانا تسلط بر خلیج فارس بود، تحقق بخشد. در این راستا، امپراتوری مذکور به طور موقت به موفقیت های قابل ملاحظه ای دست یافت.
این اقدامات روس ها در شرایطی رخ می داد که امپراتوری عثمانی نیز در همین برهه زمانی برای جبران ناکامی هایش در اروپا و ماندن در جمع قدرت های بین المللی به شدت می کوشیدند تا قدرت درخشان گذشته خویش را در منطقه خلیج فارس احیا نماید.
بدین ترتیب توسعه طلبی های روسیه و عثمانی لاجرم به رویارویی این دو امپراتوری بزرگ در کرانه ها و پس کرانه های خلیج فارس منجر گردید که پس از فراز و نشیب های فراوان به دلایل سیاست انگلستان در حمایت از عثمانی، افزایش استحکامات عثمانی ها در بصره، اتحاد آلمان – عثمانی و در نهایت انعقاد قرارداد 1907م/1325ه. ق به ناکامی کامل روس ها در تحقق اهدافشان در منطقه خلیج فارس انجامید.
کلیدواژگان: روسیه، عثمانی، خلیج فارس، بصره، بوشهر -
صفحه 91امیر نظام الدین علیشیر فرزند امیر کیچکنه بهادر در (844 ه. ق) هرات در یک خانواده ترک زبان چشم به جهان گشود. وی در خراسان (854 ه. ق) مدتی در خدمت ابوالقاسم بابر فرمانروای هرات بود و در همین زمان به علت وابستگی که از دوران نوجوانی با سلطان حسین بایقرای تیموری داشت. هر دو در یک مکتب درس می خواندند. پس ازمرگ ابوالقاسم بابر او در مشهد به کسب علم و کمالات پرداخت و سلطان حسین بایقرا برای کسب قدرت به مرو رفت.
امیر علیشیر در زمان ابوسعید تیموری به سمرقند رفت، و در مدرسه خواجه فضل الله ابوالیثی به تحصیل علوم مشغول شد. پس از اینکه تا زمانی که سلطان حسین بایقرا قدرت را به دست گرفت (873 ه. ق) امیرعلیشیر در هرات به او پیوست و از همان آغاز حکومت وی از جمله مهم ترین امیران و مشاوران وی شد. چندی مقام مهم «محافظت مهر بزرگ همایون» را بر عهده داشت، و سپس به «منصب امارت عالی مراتب دیوان اعلی»، که از مهم ترین مقامات در دستگاه تیموری بود منصوب گردید. او نقش بسیار مهمی در ثبات سیاسی و فرهنگی دوران حکومت سلطان حسین بایقرا داشت و همچنین مقام شامخی در تاریخ و در ادبیات ایران و در اعتلای شعر و ادب و هنر هرات در قرن نهم داشته است. با پیوند سیاست و ادبیات در راه اعتلا و پیشبرد فرهنگ و زبان ترکی نقش به سزایی در تاریخ زبان ترک ایفا کرد.
کلیدواژگان: ابوالقاسم بابر، امیر علیشیر نوائی (فانی)، حسین میرزا بایقرا، دیوان اعلی، هرات -
صفحه 115از رویدادهای جالب توجه در دوره ایلخانان، اسلام پذیری سلطان احمدتگودار در سال 681هجری و تغییر کیش غازان خان وکلیه قبایل مغول ساکن ایران در سال 694 هجری می باشد. اسلام پذیری ایلخانان تاثیرات مستقیمی در کسب مشروعیت و تحکیم پایه های قدرت ایلخانان و همچنین شکل گیری، رشد و اعتلای فرهنگی ایران داشت.
در اکثر تحقیقاتی که در ایران معاصر پیرامون مذهب و اسلام گرایی ایلخانان چهره بسته، انعکاس نظرات مورخین متقدم ایرانی دیده می شود. این پژوهشگران آن چنانکه درخور پژوهشهای مستدل و علمی است، اعتنا و توجهی به نظر و عقیده منابع مخالف ایلخانان به ویژه آثار عربی تالیف شده در قلمرو ممالیک مصر و نیز تحقیقات پژوهشگران غربی مبذول نداشته اند. بالنتیجه گرد چون و چرا درباره زوایای پنهان و مغفول مانده اسلام پذیری سلاطین ایلخانی نگشته اند.
با عنایت به اهمیت پذیرش دین اسلام از سوی مغولان، نوشتار حاضر سعی دارد با رویکردی تطبیقی و با اتکاء به منابع و مآخذ موجود انگیزه ها و مقتضیات فکری در پشت سر رفتارهای مذهبی دوتن از ایلخانان و تاثیر آن در مناسبات داخلی و خارجی ایلخانان را به صورت مقایسه ای بررسی نماید.
کلیدواژگان: اسلام پذیری، ایران، فرقه گرایی، سلطان احمد تگودار، بودیسم، شمنیزم، غازان خان -
صفحه 133از قرن سوم ق به بعد شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر خراسان و ماوراءالنهر به گونه ایی بود که زمینه را برای حضور و فعالیت گروه های مختلف مذهبی مهیا نمود. یکی از این گروه ها، اسماعیلیان بودند که برای گسترش امر دعوت و جذب پیروان برنامه های ویژه ایی را در دستور کار خود قرار دادند. از جمله فعالیت های علمی، جذب عالمان و حاکمان سامانی از طریق مباحث فلسفی و کلامی، جذب اقشار محروم با شعار عدالت اجتماعی و اقتصادی و دعوت سران نظامی با هدف براندازی نظام سامانی و نفوذ میان ترکان... مقاله ی حاضر به بررسی دلایل عمده ی حضور و توسعه ی دعوت اسماعیلی در خراسان و ماوراءالنهر خواهد پرداخت.
کلیدواژگان: شیعیان اسماعیلی، شیعیان اثنی عشر، سامانیان، خراسان، ماوراءالنهر -
صفحه 159مزایده القاب و مناصب؛ فروش مقامات درباری و دیوانی از ارمغان های دولت قاجار به شمار می رود. این سنت گرچه در ادوار پیش نیز متداول بود، لیکن دولتمردان قاجار در این عرصه گوی سبقت را از دیگران بودند. القاب افتخاری و مناصب اداری را در این دوره به مزایده بلکه به تعبیر صحیح به «حراج» می گذاشتند. هر کس بیشترین پیشکش را پرداخت می نمود صاحب آن لقب یا مقام می گردید. مدت اعطای مناصب و مقامات محدود بود. شخص مجبور بود برای تداوم آن مجددا پیشکش پرداخت نماید. شاه و درباریان از این ممر درآمد قابل توجهی نصیب خود می کردند. نه تنها مردان بلکه زنان نیز در گرفتن القاب افتخاری با یکدیگر رقابت می کردند. منشا این معضل به سرشت نظام استبداد قاجار، تهی بودن خزانه، اشرافی گری و تجمل طلبی هیات حاکمه ی آن برمی گردد. پیامد حاصل از آن عبارت بود از: هرج و مرج اداری، تضعیف حکومت مرکزی مهم ترین روی کارآمدن افراد نالایق. رساله حاضر بر آن است تا به روش تحقیق تاریخی ابعاد مختلف موضوع مزبور را مورد بررسی قرار دهد.
کلیدواژگان: قاجاریه، القاب، مناصب دیوانی، مزایده، فروش حکومت ایالات و ولایات، استبداد -
صفحه 183خلیج فارس در تاریخ ایران یک واقعیت همیشگی است که اوراق و تحولات تاریخ همواره آن را تاییدکرده است. در این خلال، یکی از مهم ترین ادوار تاریخ ایران، که موجودیت زبان فارسی و مذهب تشیع را در حال حاضر فراهم نموده است، قرن چهارم هجری/ دهم میلادی، بعد از اسلام می باشد. در این روزگار به دلیل حاکمیت دولت های سامانیان و آل بویه، بسیاری از حوادث تحت الشعاع تحولات این دو قدرت سیاسی و همچنین دستگاه خلافت عباسیان قرارگرفته است. لذا این شائبه به وجود می آید که در این وضعیت، توجه به مناطقی چون خلیج فارس در لابلای منابع تاریخی و جغرافیایی به فراموشی نهاده شده است. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با استناد به مهم ترین منابع قرن چهارم هجری/ دهم میلادی، حضور پر رنگ و تمام عیار منطقه خلیج فارس و نقش آن در تحولات سیاسی و اقتصادی این عصر مورد بررسی قرار گیرد.
کلیدواژگان: خلیج فارس، سامانیان، آل بویه، سیراف، شیراز، ایران
-
Page 1Sufism had enjoyed of penetration and more antiquity like other territory of Iran. Sheikh Zahed Guilani established Gnostic movement which had rarely differences with other mystical groups in Iran. However, the base of Zahediyeh's Sufism as on poverty and mendacity, but Sheikh Zahed because of political and economical penetration which had found in Guilan, Shervan, Aran, Azarbayjan was respected by local and Ilkhani's kings. In spite of the mass number of Sheikh Zahed folowers, Shervan's rulers was always shocked with fear and dread. Because Disciples of Sheikh were more than their forces. After joining Sheikh Safi –al - Din Ardebili to him, on the base of the heritage which Sheikh Zahed had carried to him, the mystical method was created by him. It seems, Sheikh Safi in spite of spiritual motivations and wealth had paid attention to the pecuniary of Sheikh till to increase his power in this way. Besides of this issue, Sheikh Safi, by transferring lordship from Sheikh Zahed family to himself after getting married with Sheikh Zahed's daughter, provided the background of mixed thought of political civil of Iran for his dynasty. This article is investigating Zahediyeh's Sufism and its influence on Safavid Sufism.Keywords: Guilan, Ardibil, Sheikh Zahed, Sheikh Safi
-
Page 23History means research on events that at a certain time have been taken into account, observed and kept in mind by researchers and has built a structure of the story about same events. Reality is greater than history and in terms of number exceeds it highly. This leads into identity generating. In this sense, identity is a criterion that historical event can be studied based on it. As we speak of identity as a process, indeed, we have spoke of the continuity of phenomenon having become historical in response to the questions of a people, group, ethno or nation about his past. With reviewing eight historical works, writer has sought to study the factor of Islamic identity in historical reports of Qajar era.Keywords: identity, history, Islamic factor of identity, Qajar, essence, individuality of Iran
-
Page 69Starting from the second half of the 19th century (13th AH), especially during the last quarter of that century, the Russian Empire – through partial control over Iranian Shah and court – paved their way to Persian Gulf, striving to materialize their long-lasting dream of gaining mastery over Persian Gulf; and, provisionally, they gained considerable success in this respect. These Russian measures were taking place at a period when the Ottoman Empire – as a compensation for their failure in Europe – was earnestly looking for ways of revitalizing their glorious past dominance over Persian Gulf region, so as not to be left out of the internatiKey Words: Russia, Ottoman, Persian Gulf, Basra, Bushehronal circles of power. Therefore, the expansionist attitudes of the Russian and Ottoman Empires culminated in their confrontation on the shores and inland areas of Persian Gulf. After a long series of ups and downs, Russians failed in realizing their dreams, mainly owing to: British policy in supporting the Ottoman Empire; Ottomans’ improving their strongholds at Basra; German-Ottoman coalition; and, ultimately, conclusion of 1907- (1325 AH) treaty.Keywords: Russia, Ottoman, Persian Gulf, Basra, Bushehr
-
Page 91Amir Nezam Al DIN, Ali SHirNavaei, The son Of Amir KichkenehBahador, was born in Herat in 844 (AH) Turk Family. he serviced As the governor of Herat,forAbulGHasem Babar in Horassan.at the same time for the efection to SoltanHossainBayqarawich he had from his youth, and both of them studidi in the same school, joined the Timuridhings. After AbulGHasem Babar’s death,he continued his studies in Mashhad.in order to gain power, SoltanHussain went to Maiv, and Amir Ali AHir went to Samarkend at the age of Abu Saeid and studied in the school of HGajeFazl Allah Abulleishi,after that until Sultan Husseain a sized power in Herat (873 A.M)Amir Ali SHir served him.from the onest of Sultan Hussain rule, he became one of his most important Amirs and counseors. He was in charge or keeping the great sel of Homayoon, and then was appointed ss the KKing emirates positions in Timuridsgovernment.heplyed a very important role in political and cultural stability Bayqara’s government and also he had a grea status in the history and literature of Iran, and improving ooettry and art in Heratin the ninth century (AH). He also played a great reole in promoting Turk language and literature.Keywords: Herat, Amir Ali ShirNavaei, Abu GHasem Babar, Sultan Hussein Bayqara, Abu Saeid
-
Page 115One of the most important events in the course of Ilkhanid era was the Conversation of Sultan Ahmed Tequder in 681 AH and Sultan Mahmud Ghazan to Islam In the year AH. Conversation of Ilkhans to Islam has direct impact in legitimacy and Strengthening the power base and as well as formation, Development of Iranian culture. In most research on religion and Islamism took place in contemporary Iran reflecting comments of earlier Iranian historians to be seen. This researchers, As scientific research is worthy, have not paid attention to Ilkanid Opposing viewpoints resource, especially Arabic Research in the Mamluks territory and European Researchers. so have not research about the hidden and neglected angles of the Conversation of Ilkhanid Sultans. Considering the importance of acceptance of Islam by the the Mongols Rulers,the present article attempts according to available resources to examine Motives and causes of religious behavior in two of Ilkhans. and studied its effects on domestic and foreign relations in comparative study.Keywords: Conversation, Iran, sectarianism, Sultan Ahmad Tguder, Buddhism, Shamanism, Ghazan Khan
-
Page 133Since third century-lunar calendar-the political, social and cultural conditions dominant in Khorasan and Mavera-0- Alnahr were so good that enabled different religious groups`presence and activities.One of these groups was Esmailian who had made special plansfor the development of inviting and attracting disciples. The plans were scientific activities, attracting religious authorities and Samani authorities`via philosophical and polemical discussions, attracting deprivedlayers of society by using slogans like economic and social justice and inviting military authorities in order to defeat the regime, and intruding amongthe Turk. This article is going to study the main reasons for Esmailieh`s presence and it is developing invitation in Khorasan and Mavera-0- Alnahr.Keywords: Ismaili Shiites, Shiites duodenal, Samanids, Khorasan, Transoxiana
-
Page 159Titles and positions of the auction, the sale of the doorman and the Court is ¬ gift of the Qajar government. Honorary titles and administrative positions in the course of the auction, but the correct interpretation of the "auction" put. Everyone should pay the greatest gift was his own denomination. Long positions and the grant was limited. Someone had to pay for continuing to offer it again. King and his courtiers were deprived of this passage was significant. Not only men but women also get honorary titles were competing with each other. The nature of the problem of the origin of the Qajar despotism, the treasury empty, aristocratic luxury casting and seeking returns. The outcome of the administrative chaos, undermining the central government was the most incompetent people on Karamdn. To study different aspects of historical research methods to examine the issue.Keywords: The Qajar, titles, positions of the Court, auctions, sales, the provincial government, tyranny
-
Page 183In iran،s history, Persian Gulf is an eternal truth that history pages always has approved it. One of the most important ages always has approved it. One of the most important ages of iran s history that now has provided the existence of Persian languge and shiids religion, H. forth century / tenth. G., and on the other hand is the golden age of Iran after lslam. In this period because of governing of Samanids and Buyids s government, most of incidents are exposed to the changes of this two political power and also Abbasids governmend. so this alloy comes to exist that whether or not, in this situation, paying attention to areas such as Persian Guolf among historical and geographical sources has been forgoten. In present research has been tried to according to the most important sources of H. forth century, the significant and complete existence of Persian Gulf area and its role in political and economical changes of this era is considered.Keywords: ersian Gulf_Samanids – Buyids – Siraf – Shiraz – Iran
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.