فهرست مطالب

فنآوری تولیدات گیاهی - سال نهم شماره 2 (زمستان 1388)

نشریه فنآوری تولیدات گیاهی
سال نهم شماره 2 (زمستان 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/04/04
  • تعداد عناوین: 7
|
  • رحیم حداد، مرتضی سالک جلالی صفحه 1
    پژوهش های زیادی درباره اثر تنش خشکی بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت گیاهان زراعی صورت گرفته است، اما اطلاعات اندکی درباره این نوع مطالعات در شرایط مزرعه وجود دارد. در پژوهش حاضر میزان پروتئین کل و فعالیت آنزیم-های آنتی اکسیدانت شامل سوپراکساید دسموتاز (SOD)، اسکوربیت پراکسیداز (APX)، کاتالاز (CAT) و پراکسیداز (POX) تحت تنش کمبود آب برای 5 لاین مختلف جو، با استفاده از روش های سنجش اسپکتروفتومتری و سنجش ژل در قالب آزمایش فاکتوریل تصادفی مطالعه گردید. میزان پروتئین کل با اعمال تنش خشکی افزایش معنی داری نسبت به تیمار آبی نشان داد، در حالی که میزان کلروفیل کاهش یافت. طبق نتایج تجزیه واریانس، فعالیت آنزیم های سوپر اکساید دسموتاز، کاتالاز و پراکسیداز تحت تنش کمبود آب به طور معنی داری افزایش یافت. میزان این افزایش برای آنزیم پراکسیداز در شرایط خشکی نسبت به آبی شدیدتر بود. هم چنین افزایش فعالیت آنزیم های پراکسیداز و سوپراکساید دسموتاز تحت تنش خشکی نسبت به تنش دیم معنی دار شد. مطالعه فعالیت آیزوزایم این آنزیم ها، نتایج به دست آمده را تایید کرد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که از بین مجموع آنزیم های مورد مطالعه، آنزیم اسکوربیت پراکسیداز فعالیت کمی داشته و لذا نقش کمرنگی در محافظت گیاه از تنش خشکی ایفا می کند، در حالی که آنزیم پراکسیداز به عنوان یکی از آنزیم های مهم جهت افزایش مقاومت گیاه جو در مقابل تنش ناشی از خشکی نقش کلیدی بر عهده دارد. هم چنین فعالیت آنزیم ها نشان داد که آنزیم های مختلفی بسته به میزان تنش خشکی در جو بیان شده و فعالیت نشان می دهند.
    کلیدواژگان: لاین های جو، خشکی، آنزیم های آنتی اکسیدانت، پروتئین، کلروفیل
  • محمدرضا معفوی فرد، جعفر احمدی، امیر حسین بیکی صفحه 11
    زیره سبز با نام علمی Cuminum cyminum، گیاهی یکساله از خانواده چتریان است که در ایران به صورت توده های بومی کشت می شود. این گیاه یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی و با ارزش اقتصادی بالا می باشد. در این پژوهش از سه توده زیره سبز تهیه شده از استان های خراسان، کرمان و فارس استفاده گردید. ریز نمونه ها که شامل قطعاتی از کوتیلدون و هیپوکتیل حاصل از بذور جوانه زده بودند، در محیط کشت گامبورگ با ترکیبات هورمونی مختلف کشت شدند. آزمایش به-صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی پیاده گردید. فاکتورهای مورد استفاده شامل هورمون NAA با سه غلظت 2/0، 4/0 و 6/0 میلی گرم در لیتر، IAA با دو غلظت 2/0 و 4/0 میلی گرم در لیتر و BAP با غلظت صفر و 1/0 میلی گرم در لیتر و سه توده بومی زیره بودند. نتایج آزمایش نشان داد که هر سه توده تولید پینه های فشرده، سخت و به رنگ سفید مایل به سبز نمودند. با واکشت پینه ها به محیط تازه مراحل تولید جنین های رویشی از قبیل کروی، قلبی، نیزه ای و لپه ای شکل مشاهده شد. سپس جنین ها تولید نوساقه نمودند. نو ساقه های طویل شده به طول یک تا دو سانتی متر پس از بریده شدن از روی پینه به محیط ریشه زایی MS همراه با 2/0 میلی گرم در لیتر IAA منتقل و همه آن ها ریشه دار شدند. گیاهچه های ریشه دار شده نهایتا به گلدان های حاوی خاک شنی و خاک برگ استریل به نسبت 1:1 انتقال داده شدند. پس از 20 تا30 روز گیاهچه ها تولید گل نمودند. هیچ گونه گیاه فاقد کلروفیل مشاهده نشد و همه گیاهان از نظر ظاهری سالم بودند. در این پژوهش توده خراسان با ترکیب هورمونی 4/0 میلی گرم در لیتر IAA + 2/0 میلی گرم در لیتر NAA + 1/0 میلی گرم در لیتر BAP بیشترین پینه زایی و باززایی را نشان داد.
    کلیدواژگان: زیره سبز، بهینه سازی، پینه، باززایی
  • غلامعلی اکبری، رحمت الله صالحی زرخونی، سمانه متقی، امید لطفی فر، مجتبی یوسفی راد، مرتضی نصیری صفحه 21
    جهت تعیین مهم ترین اجزای موثر بر عملکرد دانه برنج و سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزی از هر یک از بخش های اندام هوایی در عملکرد دانه، آزمایشی در سال زراعی 84-1383 در موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت ماندران (آمل) با ده ژنوتیپ برنج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ژنوتیپ های مورد مطالعه شامل 8 لاین امید بخش و دو رقم به عنوان شاهد شامل فجر و ندا بود. در این آزمایش صفاتی از قبیل وزن هزار دانه، تعداد دانه در خوشه، تعداد خوشه در واحد سطح و تعداد دانه پر در خوشه به عنوان اجزای عملکرد و سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزی از هر یک از اندام های هوایی شامل ساقه، برگ پرچم و سایر برگ ها و همچنین شاخص سطح برگ در مرحله گل دهی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ های برنج از نظر تمامی صفات مورد آزمون به استثنای وزن هزار دانه و درصد دانه پر، دارای اختلاف معنی دار در سطح 1 درصد بودند. در بین ژنوتیپ های مورد بررسی لاین 106 بالاترین عملکرد دانه و لاین شماره 104 کم ترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد. لاین 106 در مقایسه با ژنوتیپ های دیگر دارای بالاترین میانگین وزن هزار دانه و تعداد خوشه در واحد سطح، همچنین تعداد دانه در خوشه متعادل و درصد دانه پر بالایی بود. شاخص سطح برگ بالا در مرحله گل دهی در این لاین همچنین موجب افزایش انتقال مجدد مواد در دوره پر شدن دانه شد. نتایج این بررسی حاکی از آن است که وزن هزار دانه و تعداد خوشه در واحد سطح دارای همبستگی بالایی با عملکرد هستند و می توان از آن ها در انتخاب ژنوتیپ برتر در جهت بهبود عملکرد دانه استفاده کرد.
    کلیدواژگان: اجزای عملکرد، انتقال مجدد مواد فتوسنتزی، برنج، ژنوتیپ و عملکرد
  • مهدی محسنی آذر، سنبل ناظری، مرتضی قدیم زاده صفحه 33
    پرآوری گیاهان مختلف در شرایط درون شیشه ای برای ریز ازدیادی و مطالعات درون شیشه ای امری الزامی است. بهینه سازی و افزایش پرآوری شاخه موضوع پایه ای برای ریز ازدیادی است و در این زمینه بیشتر مطالعات روی نوع محیط پایه و هم چنین ترکیباتی که در محیط کشت استفاده می شوند متمرکز شده است. سیب گمی الماسی یک پایه پاکوتاه سیب است که در شمال غرب ایران رشد می کند و برای گونه ها و ارقام مختلف سیب مناسب است. در این مطالعه تاثیر دو نوع محیط کشت پایه حاوی نمک های MS و N6 همراه با اثر مواد بیوشیمیایی مانندی فلوروگلوسینول، زغال فعال و هورمون جیبرلین بر روی پرآوری و طول شاخه ها بررسی شد. شاخه های در حال رشد در شرایط درون شیشه ای برای این کار به کار رفت. نتایج به دست آمده از این آزمایش ها نشان داد که محیط کشت MS نسبت به N6 پرآوری سیب را بیشتر تحریک می کند. فلوروگلوسینول به عنوان یک ترکیب فلوردزینی تاثیر مثبتی در پرآوری سیب داشت و در طول یک ماه اول کشت تاثیر معنی داری در افزایش پرآوری درون شیشه ای و طول شاخه ها داشت. فلوروگلوسینول هم چنین تاثیر خوبی در کاهش شیشه ای شدن نمونه های سیب داشت. اختلاف بین اثر اسید جیبرلیک با فلوروگلوسینول روی پرآوری سیب معنی دار نبود. زغال فعال اثر معنی داری روی پرآوری نداشت. ترکیب 80 میلی گرم در لیتر فلوروگلوسینول با 2 میلی گرم در لیتر جیبرلین برای افزایش پرآوری در شرایط درون شیشه ای این رقم سیب مناسب تشخیص داده شد.
    کلیدواژگان: پرآوری، درون شیشه ای، سیب پاکوتاه، فلوروگلوسینول، محیط کشت، گمی آلماسی
  • روح الله کریمی، احمد ارشادی*، کوروش وحدتی صفحه 43

    ایران به عنوان یکی از منابع غنی ذخایر ژنتیکی گردو در جهان به حساب می آید. بررسی تنوع ژنتیکی موجود در این ذخایر ژنتیکی جهت شناسایی و معرفی ژنوتیپ های برتر اولین گام در هر برنامه مرتبط با حفاظت و توسعه پایدار کشت گونه-های گیاهی است. نشانگر SSR به دلیل داشتن مزایای فراوان از جمله چند شکلی بالا و وراثت هم بارز نشانگر ایده آل در شناسایی ارقام و مطالعه روابط ژنتیکی توده ها، خصوصا در گیاهان هتروزیگوت دگرگشن مانند گردو می باشند. در این پژوهش تنوع ژنتیکی و ساختار ژنتیکی چهار توده گردو مشتمل بر 28 ژنوتیپ در استان همدان با استفاده از 11 نشانگر SSR بررسی و در مجموع 47 آلل چند شکل شناسایی شد. میانگین تعداد آلل های مشاهده شده به ازای هر مکان ژنی معادل 3/4 آلل بود. تعادل هاردی- واینبرگ درون توده ها برقرار بوده ولی بین توده ها در بیشتر مکان های ژنی برقرار نشد که ممکن است ناشی از فشار گزینش و انتخاب طبیعی در شرایط اقلیمی مختلف باشد. بیش ترین فاصله ژنتیکی بین توده های تویسرکان و ملایر و کم ترین آن بین توده های تویسرکان و سرکان بود. بر اساس شاخص شانون توده های همدان و ملایر به ترتیب دارای بیش ترین و کم ترین تنوع درون جمعیتی بودند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ایبر اساس ضریب تشابه نی و به روش UPGMA، توده ها را به 2 گروه تقسیم کرد. دسته بندی توده ها با استفاده از داده های مولکولی با دسته بندی آن ها بر اساس موقعیت جغرافیایی انطباق پیدا کرد.

    کلیدواژگان: گردو، ساختار ژنتیکی، آغازگر، نشانگر SSR، تجزیه خوشه ای
  • جابر پناهنده، مصطفی ولی زاده، محمود خسروشاهلی، فرخ رحیم زاده خویی صفحه 55
    موفقیت تلاقی های بین گونه ای در سیب زمینی ها عمدتا بر پایه ناسازگاری پس تخمی بنام تئوری عدد توازنی آندوسپرم (EBN) یا پلوئیدی موثر توجیه می شود که بر اساس آن دو گونه زمانی با هم تلاقی پذیر خواهند بود که از EBN یک سانی برخوردار باشند اما علاوه بر این در برخی تلاقی ها موانع پیش تخمی نیز مشاهده شده است. در این آزمایش تلاقی پذیری چهار گونه آلوتتراپلوئید 2EBN (سولانوم آکول، استولونیفروم، فندلری و هیرتینگی) با 11 کلون متعلق به دو زیر گونه از سیب زمینی-های زراعی اتوتتراپلوئید 4EBN (سولانوم توبرزوم زیرگونه توبروزوم و زیرگونه آندیژنا) از نظر موانع پیش تخمی (رابطه گرده-مادگی) و میوه بندی و بذر دهی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد علاوه بر تفاوت در EBN، ناسازگاری پیش تخمی نیز در این تلاقی ها شایع است. شیوع ناسازگاری پیش تخمی زمانی که گونه های وحشی به صورت والد ماده در تلاقی شرکت داده شدند کمتر از تلاقی های متقابل بود. در میان گونه های آلوتتراپلوئید سولانوم آکول از کم ترین قابلیت نفوذ و سد کنندگی برخوردار بود و در بین دو زیر گونه زراعی نیز زیر گونه توبرزوم قابلیت سد کنندگی کمتری داشت. از مجموع 1169 گرده افشانی دو هیبرید از تلاقی توبروزوم × استولونیفروم، یک هیبرید از تلاقی توبروزوم × هیرتینگی و یک هیبرید از تلاقی توبرزوم × فندلری تولید شد. سه هیبرید اول تتراپلوئید و هیبرید آخر هیپوتتراپلوئید تشخیص داده شد.
    کلیدواژگان: تلاقی پذیری، تلاقی بین EBN، تلاقی بین گونه ای، ناسازگاری، گرده افشانی
  • حجت قهرمانی مجد، فرشاد دشتی، خسرو پیری، محمد باقر یاری صفحه 65
    به منظور بررسی امکان تولید پیازچه گیاه موسیر در شرایط درون شیشه ای این مطالعه در قالب دو آزمایش جداگانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و با 4 تکرار انجام شد. در آزمایش اول اثر NAA دو غلظت 5/0 و 1 میلی گرم در لیتر و BA با پنج غلظت صفر، 5/0،1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر و در آزمایش دوم ساکارز در 4 غلظت 30،45، 60و 90 گرم در لیتر و 2 نوع قند شکر معمولی و ساکارز خالص(9/99درصد) بر تولید پیازچه از ریز نمونه های صفحه پایگاهی موسیر در محیط کشت پایهMS مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد در محیط کشت های حاوی NAA ولی بدون BA هیچگونه پیازچه ای تولید نگردید و نمونه ها به سمت تولید کالوس پیش رفتند. بیش-ترین تعداد پیازچه(متوسط 65/4) در تیمار 2 میلیگرم در لیتر BA و 1 میلیگرم در لیتر NAA و کمترین آن از تیمار شاهد (بدون هورمون) به دست آمد. درشت ترین پیازچه ها نیز در تیمار 3 میلی گرم در لیتر BA و 5/ 0NAA میلی گرم در لیتر تولید شدند. در آزمایش دوم اثر نوع قند و اثر متقابل نوع قند و سطوح مختلف قند بر تولید پیازچه معنی دار نبود. این امر مشخص می سازد که میتوان به جای ساکارز از شکر معمولی استفاده نمود و هزینه های تولید را به طور قابل ملاحظه ای کاهش داد. با افزایش غلظت قند تا 60 گرم در لیتر تولید پیازچه ها افزایش یافت. کم ترین تعداد پیازچه در تیمار 30 و 90 گرم در لیترقند به دست آمد. با افزایش غلظت قند قطر پیازچه های تولیدی نیز افزایش یافت.
    کلیدواژگان: موسیر، صفحه پایگاهی، کشت بافت، پیازچه
|
  • Raheem Haddad, Morteza Salek Jalali Page 1
    So far، extensive research projects have been sort out to study effects of drought stress on the plant antioxidant enzymes activity، while there is some information lacking of such studies on the field condition. In the present research project، total protein content and enzymes activity of superoxide dismutase (SOD)، ascorbate peroxidase (APX)، catalase (CAT) and peroxidase (POX) were analyzed under water shortage stress using spectrophotometer and gel assay procedures on a randomized factorial design for five inbred lines of barley. Amount of total protein was significantly increased under water shortage، whether amount of chlorophyll decreased. Activity of SOD and CAT، POX were significantly increased under water shortage stress. Level of enhancement in the activity of POX was more intensive for watering plants than drought stress plants. Also increased activities of POX and SOD were significant under drought stress in comparison to rain fall condition. The kinetic assays were confirmed by isozymic analysis of gel assay. Results indicated that among all studied enzymes، activity of APX was low and didn''t have important role in plant protection under water stress، whether POX might have a key role as important enzyme to increase tolerance to drought stress in Hordeum vulgare inbred lines. Also، such activity of enzymes is suggested that different isozymes might be induced and exhibit activity depends on the water shortage stress level in barley.
    Keywords: Antioxidant enzymes, Barley inbred lines, Chlorophyll, Drought, Total protein
  • Mafavi Fard, M. R., Ahmadi, J. Beiki, A. H Page 11
    Cumin (Cuminum cyminum) is an annual plant from Umbliferus family that is cultivated in Iran as landraces. This plant is one of the oldest plants with pharmaceutical and economical importance. In this experiment cumin seeds were collected from Khorasan، Kerman and Fars provinces of Iran. Explants were cultured in Gamborg media with hormonal components. Factorial experiment with four factor based on completely randomized design (CRD) was conducted. Factors that used in this experiment consist of three hormones، i. e. NAA with three levels 0. 2، 0. 4 and 0. 6 mg/L، IAA with two levels 0. 2 and 0. 4 mg/L and BAP with two levels zero and 0. 1 mg/L concentrations، and cultivar with three levels (three cumin landraces). The results showed that each of landraces produced hard، compact and white greenish color calli. After subculturing، embryogenesis stages consist of globular، turpido، heart and cotilidonary shapes were observed. Then thiny shoots were produced by embryos. Elongated shoots were cute from callus and transferred to rooting media with 1/2 MS salt and 0. 2 mg/L IAA. All of the shoots produced roots successfully. Fully developed plantlets with well-developed root and shoot systems were transferred to pots containing sterile sandy soil. After 20-30 days، the plantlets started to flowering. No albino or abnormal plants observed. The analysis of results showed that Khorasan landrace at hormonal component with 0. 4 mg/L IAA+ 0. 2 mg/L NAA + 0. 1 mg/L BAP had the maximum callus production and plant regeneration.
    Keywords: Cuminum cyminum, Optimization, Callus, Regeneration
  • Gh.Ali, Akbari, R. Salehi-Zarkhooni, S. Mottaghi, O. Lotfifar, M. Yusefi- Rad, M. Nasiri Page 21
    This experiment was conducted to determine the most important effective component on grain yield of rice and share of assimilates، remobilization of each section of shoot organs on grain yield with 10 genotypes of rice on the base of randomized complete block design with 3 replications in Rice Research Institute (Amol-Mazandaran) in 1383-84. The genotypes included of 8 new lines and two cultivars، Fajr and Neda. Some criteria were studied such as 1000- grain weight، number of grains in punicule، number of punicules per area unit and number of grains per surface unit as yield components and share of assimilates remobilization of each shoot organs such as stem، flag leaf، other leaves and leaf area index at flowering stage. According to the results of variance analysis، rice genotypes had significant difference (P≥0. 01) in the point of all criteria except of grain weight and mature grain percent. Among genotypes، line 106 and line 104 had the highest and lowest grain yield، respectively. Line 106 in comparision to other genotypes had highest average of 1000- grain weight، number of punicules per area unit and number of grain in punicule. It had high percentage of mature grains، too. Also، high leaf area index at flowering stage in this line caused to increase remobilization during grain filling. The results of this research showed that 1000- grain weight and number of punicules per area unit have high correlation with yield. So، it is possible to use them to choose superior genotypes to improve grain yield.
    Keywords: Assimilates Remobilization, Genotype, Rice, Yield, Yield Components
  • Mohseniazarm., Nazeris., Ghadimzadeh, M Page 33
    Proliferation of different plants is need for micropropogation and its in vitro studies. Optimizing and maximizing shoot proliferation is a basic objective of micropropagation and much attention has been focused on components that used in the culture medium and type of medium. Gami Almasi is a dwarf rootstock of apple (Malus domestica Borkh) that grow on North West of Iran and suitable for different cultivars of apple. In this study two different basal medium containing N6 and MS salts with different biochemical components involve Phloroglucinol (PG)، active charcoal (AC) and Gibberellic acid (GA)، was tested on proliferation and shoot elongation. In vitro growing shoots were used for these experiments. In results MS medium was better than N6 in apple proliferation case. Active charcoal hasn''t any effect on in vitro proliferation. Phloroglucinol as a phloridzin derivative have significant effect on proliferation. Phloroglucinol induced the transient proliferation in first month after culture and GA induced stable proliferation of shoots. The combine Phloroglucinol at 80 mg/l and GA at 2 mg/l have the best results in proliferation of apple shoots. Results from in vitro experiments indicated enhanced proliferation of apple shoots and also the occurrence of hyperhydric shoots was lower in the Phloroglucinol medium. Active charcoal has not significant effect on proliferation of apple.
    Keywords: Apple, in vitro, Gami Almasi, Medium, Phloroglosinol, Proliferation
  • Karimir., Ershadi A. Vahdati, K Page 43

    Iran is on of the rich genetic resources of Persian walnut. Using the genetic variation of this gene pool for identifying and introducing new promising genotypes and cultivars counts as a first step of breeding programs. Molecular methods has provides a new opportunity for genetic study of plant varieties. Considering many advantages including high polymorphism and co-dominant mode of inheritance make Simple Sequence Repeat (SSR) as ideal markers in cultivar identification and study the genetic relationship of populations especially in allogam heterozygote plants like Persian walnut. In this study، the genetic diversity and structure of four Persian walnut (Juglans regia L.) populations including 28 genotypes in hamedan province was studied using 11 SSR markers. In total، 47 polymorphic alleles were detected. The average of observed alleles was equal to 4. 3 in each locus. Hardy-Weinberg (HW) equilibrium was not detected in most of the loci that could be related to selection pressure and natural selection in different climatic conditions. The highest genetic distance was found between Tuyserkan and Malayer populations and lowest genetic distance was found between Tuyserkan and Serkan populations. Cluster analysis based on Nei similarity coefficient matrix using UPGMA method classified the populations into two main groups. Classification of populations based on molecular data did match with their geographical situations.

    Keywords: Walnut, Genetic structure, Primer, SSR marker, Cluster analysis
  • Ghahremani Majdh., Dashtif., .Piri, Kh, Yari, M. B Page 65
    In order to study bulblet formation of mooseer from stem disc explants two separate experiments were conducted. In the first experiment، the effect of two concentrations (0. 5 and 1 mg/L) of naphthaleneacetic acid (NAA) and deferent levels (0. 5، 1، 2 and 3 mg/L) of benzyladenine (BA) and in the second experiment، the effect of sugar source (sucrose and common sugar) and sugar concentration (30، 45، 60 and 90 g/L) were tested. All of explants were culture in MS medium. Results showed that in media without BA no bulblet were generated and just callus were produced. The highest numbers of bulblets (4. 65) were observed in 2 mg/L BA and 1 mg/L NAA which had no significant difference with 1 mg/L BA and 0. 5 mg/L NAA (4. 55). The biggest bulblets were produced in 3 mg/L BA and 0. 5 mg/L NAA which had no significant difference with 3 mg/L BA and 1 mg/L NAA. The standard (MS medium without hormones) had the least number of bulblets. In second experiment the effect of sugar source and combination effect of sugar source and sugar concentrations were not significant on bulblet production. This showed that common sugar can be use instead of sucrose. By increasing sugar concentration up to 60 g/L bulblet production increased. The lowest number of bulblet was observed in 30 and 90 g/L sugar. In highest concentration of sucrose bigger bulblets were produced compare with other treatments
    Keywords: Mooseer, Basal plate, Tissue culture, Bulblet